Μια εντελώς λάθος συζήτηση

Φαντάσου έναν μηχανικό αυτοκινήτων, που δουλεύει στα κεντρικά της BMW, ας πούμε, και αρχίζει με εντολή της εταιρείας να σχεδιάζει έναν νέο κινητήρα ισχυρότερο και με μικρότερη κατανάλωση από τον υπάρχοντα. Ξαφνικά, μπαίνει στο γραφείο του ο πρόεδρος της εταιρείας προβληματισμένος και τον ρωτάει: “Από πόσα εξαρτήματα θα αποτελείται ο νέος κινητήρας;” Και συμπληρώνει: “Μην τυχόν και έχει λιγότερα από τον παλιό! Και πού ’σαι, όχι μόνο δεν θα έχει λιγότερα, θα πρέπει να έχει ακριβώς τα ίδια. Αν θες, άλλαξέ τους θέση. Το πολύ - πολύ αν είναι κανένα σπασμένο, δεν το ξαναβάζεις.”

Αν ήσουν στη θέση του μηχανικού, δεν θα σου έπεφτε το σαγόνι; Δεν θα σκεφτόσουνα: “Μα τι ανοησίες λέει; Τι σημασία έχει ο αριθμός των εξαρτημάτων; Θα έχει όσα χρειάζεται! Αν χρειάζεται λιγότερα, λιγότερα. Αν χρειάζεται περισσότερα, περισσότερα. Σκοπός είναι να βγάζει μεγαλύτερη ιπποδύναμη και να καίει λιγότερο. Κι αν έχει τα ίδια εξαρτήματα, πώς θα είναι διαφορετικός κινητήρας; Κι αν τους αλλάξω θέση πώς θα μονταριστεί η μηχανή;”; Δεν θα συμπέραινες ότι, μολονότι πρόεδρος, ο άνθρωπος δεν έχει ιδέα για το αντικείμενο;

Αυτό το συμπέρασμα βγάζει κάθε άνθρωπος με πέντε δράμια μυαλό, όταν ακούει συζητήσεις για τον ΑΡΙΘΜΟ των ΔΥ και όχι για το είδος του Δημοσίου που χρειαζόμαστε. Όμως ΟΛΑ τα πολιτικά κόμματα κάνουν την πρώτη ανούσια “συζήτηση” (για να βρουν ευκαιρία να διατυπώσουν τη λαϊκιστική, ψηφοθηρική εξαγγελία: δεν θα απολύσουμε δημοσίους υπαλλήλους) και αποφεύγουν τη δεύτερη, την ουσιαστική. Διότι αν την αρχίσεις θα καταλήξεις αναπόφευκτα στο ίδιο συμπέρασμα: Ο αριθμός των ΔΥ δεν μπορεί να είναι σταθερός. Θα πρέπει να αυξομειώνεται ανάλογα με τις υπηρεσίες που προσφέρει το Δημόσιο, το κόστος τους, την εξέλιξη της τεχνολογίας, το μέγεθος της Οικονομίας, και, ΦΥΣΙΚΑ, την φοροδοτική ικανότητα των πολιτών.

“Θα καθιερώσουμε παντού την ηλεκτρονική υπογραφή του πολίτη και όλες τις συναλλαγές με το Δημόσιο θα τις κάνει από το σπίτι του”, λέει ο Κυριάκος. Αμήν και πότε! Μόνο που η ηλεκτρονική υπογραφή του πολίτη είναι ήδη νόμος του κράτους από το 2001!!! Ο λόγος που ουδέποτε εφαρμόστηκε, από καμμία κυβέρνηση, πράσινη, μπλε και κόκκινη, δεν είναι τεχνικός. Είναι οι λυσσαλέες αντιδράσεις των σφραγιδοκρατόρων της ΑΔΕΔΥ. Αν καθιερωθεί το ηλεκτρονικό πρωτόκολλο, θα εξαλειφθεί η διαφθορά των γρηγορόσημων και του “έλα από μένα να σε εξυπηρετήσω με το αζημίωτο” και θα μπει ένας αυτόματος μηχανισμός αξιολόγησης της απόδοσης των ΔΥ που θα δίνει και στον πολίτη εικόνα της υπόθεσής του κάθε στιγμή. Πληκτρολογώντας τον ηλεκτρονικό αριθμό πρωτοκόλλου θα βλέπεις στα χέρια ποιανού βρίσκεται η υπόθεσή σου και σε πόσο χρόνο θα έχεις απάντηση. Είναι αυτονόητο ότι πλέον δεν θα χρειάζονται δεκάδες χιλιάδες υπάλληλοι πίσω από ένα γκισέ, που σήμερα κάνουν πάσα το χαρτί σου ο ένας στον άλλον, ούτε κλητήρες, ούτε υπεύθυνοι πρωτοκόλλου με το τεράστιο βιβλίο και το στυλό δεμένο με κορδελίτσα σε καρφί.

Μα θα χρειαστούμε νέους μηχανικούς πληροφορικής. Φυσικά. Χρειαζόμαστε ήδη νοσηλευτές και μπορεί αύριο να χρειαστούμε και χειριστές drone. Οποιεσδήποτε ειδικότητες χρειάζεται το Δημόσιο θα τις πάρει από την αγορά εργασίας, που σήμερα έχει μεταβληθεί σε ένα τεράστιο νοσογόνο έλος ανεργίας. Πώς αλλιώς μπορεί να γίνει; Θα εκπαιδευτεί να βάζει καθετήρα ο υπεύθυνος πρωτοκόλλου ή θα μάθει να γράφει κώδικα η κυριούλα που μπήκε με μέσον και το μόνο που ξέρει από υπολογιστές είναι να ρίχνει πασιέντζες; Ο φορολογούμενος ήδη έχει πληρώσει έναν σκασμό λεφτά ώστε το εκπαιδευτικό σύστημα να παράγει και νοσηλευτές και μηχανικούς πληροφορικής και ένα σωρό ειδικότητες χρήσιμες σε ένα σύγχρονο Δημόσιο, που σήμερα είτε είναι άνεργοι, είτε έχουν μεταναστεύσει. Γιατί το Δημόσιο δεν θα πρέπει να τους προσλάβει, αξιοποιώντας την επένδυση γνώσης που το ίδιο έκανε; Γιατί η περιώνυμη “κινητικότητα” να περιορίζεται στο πλαίσιο των ΔΥ και να μην περιλαμβάνει το σύνολο της αγοράς εργασίας;

Μνημονεύω, επί τροχάδην, την αντίφαση ανάμεσα στην επιδίωξη της βελτίωσης της παραγωγικότητας και στη δυνατότητα που έχει ένας ΔΥ να μην εργάζεται και να μην έχει επιπτώσεις, τις χιλιάδες οργανισμών ιδιωτικού δικαίου αλλά δημοσίου χρήματος που κανένας δεν ξέρει ακόμα πόσους υπαλλήλους πληρώνουν και πόσο, την αδικία για τους εργατικούς και έντιμους ΔΥ που συνιστά η, μισθολογική τουλάχιστον, εξίσωσή τους με τους αργόμισθους, διότι στόχος αυτού του άρθρου δεν είναι να δείξει πώς διορθώνεται το ελληνικό λάθος, αλλά πώς θα έπρεπε να είναι ΠΑΝΤΑ ένα λειτουργικό και σύγχρονο Δημόσιο, ακόμα κι αν ήμασταν Ελβετία. Η Δημόσια Διοίκηση απαιτεί δομικές αλλαγές και η βασικότερη από αυτές είναι η διαρκής μεταβολή της σύστασης και του αριθμού του εργασιακού του δυναμικού. Είναι εκ των ων ουκ άνευ, είναι στοιχείο υγείας σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς, όπου αν δεν προσαρμοστείς, σβήνεις.

Είναι τερατώδες λάθος λοιπόν να πει κάποιος πολιτικός "δεν θα απολύσω δημοσίους υπαλλήλους”. Αλλά είναι εξίσου λάθος να πει “θα απολύσω δημοσίους υπαλλήλους”! Ο στιγμιαίος μέλλοντας ακούγεται ως τιμωρία, ως εκδίκηση επί δικαίων και αδίκων. Επιπλέον το πρώτο ενικό πρόσωπο, κάνει την απόλυση πολιτικό θέμα, απόφαση ενός ανθρώπου ή ενός κόμματος, προσδίδοντάς της πολιτική χροιά. Όλα αυτά είναι λάθος. Το σωστό είναι να τονίζεις προς κάθε κατεύθυνση πως το Δημόσιο και θα απολύει και θα προσλαμβάνει συνεχώς, ανάλογα με τις ανάγκες του, αυτό θα είναι από δω και μπρος μόνιμο στοιχείο της δομής του και είναι καλό και για τους ίδιους τους ΔΥ και κυρίως για την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας.

Βεβαίως, έτσι ξεκινάει μια πολύ μεγάλη κουβέντα. Επειδή όλες οι αποφάσεις από ανθρώπους παίρνονται, και οι άνθρωποι από ανθρώπους κρίνονται, πώς θα διασφαλίσουμε ότι δεν θα απολύονται άξιοι υπάλληλοι και δεν θα προσλαμβάνονται Καρανίκες, με κομματικά και μόνο κριτήρια; Δεν είναι εύκολες οι απαντήσεις. (Μία σχετική προσέγγιση έχω κάνει, πριν τρία χρόνια εδώ). Όμως κάθε σοβαρό κράτος ΑΥΤΗ τη συζήτηση οφείλει να κάνει και ΑΥΤΕΣ τις απαντήσεις οφείλει να δώσει. Εμείς αυτή τη συζήτηση την αποφεύγουμε επί μονίμου βάσεως. Ιδέες υπάρχουν, καλές διεθνείς πρακτικές υπάρχουν επίσης, και τα σοβαρά κράτη τις εφαρμόζουν με επιτυχία. Ένα μοντέλο, ας πούμε, είναι μια ραχοκοκκαλιά δημοσίων υπαλλήλων υψηλών προσόντων και ανάλογα υψηλών αμοιβών, ανταγωνιστικών της ιδιωτικής οικονομίας, που θα έχουν το προνόμιο της μονιμότητας (πάντα με αξιολόγηση) και θα εγγυώνται τη συνέχιση της λειτουργίας του κράτους, ακόμα και σε καιρούς πολιτικής αστάθειας ή κυβερνητικής ανεπάρκειας. Αυτοί θα προσλαμβάνουν συνεργάτες με συμβάσεις έργου ή ορισμένου χρόνου, ανάλογα με τους στόχους τους και το διαθέσιμο κονδύλι. Ή θα αναθέτουν δουλειές σε εξωτερικούς προμηθευτές. Για ποιον λόγο, ας πούμε, οι πολεοδομίες να έχουν μηχανικούς, κρατικούς υπαλλήλους; Γιατί να έχουν το ίδιο προσωπικό είτε 100 φακέλους διαχειρίζονται τον μήνα είτε 5; Ο διευθυντής της πολεοδομίας θα μπορεί να είναι απόφοιτος της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Οι άλλοι γιατί να είναι μόνιμοι;

Ξαναλέω, πως η συζήτηση αυτή δεν εξαντλείται σε ένα άρθρο. Αλλά είναι η μόνη που πρέπει να γίνει, αν θέλουμε κάποια στιγμή να έχουμε μια Δημόσια Διοίκηση που αξιοποιεί τον ιδρώτα των φορολογούμενων και κρίνεται βάσει της σχέσης κόστους / αποτελέσματος.

Αφήνω για το τέλος την ερώτηση - παγίδα που κάνουν όλοι οι κρατιστές, τάχα μου ανθρωπιστές, δημοσιογράφοι: “και τι θα γίνουν όσοι απολυθούν;” Η απάντηση είναι σαφής: “θα γίνουν πλούσιοι”. Σε μια Ελλάδα που, απαλλαγμένη από το άχθος ενός υπερτροφικού, απαρχαιωμένου και δυσλειτουργικού Δημοσίου, θα αναπτύσσεται εκρηκτικά, όποιος έχει όρεξη να δουλέψει θα πλουτίσει. Σκοπός του κράτους δεν είναι να βρει δουλειά προσωπικά στον Μήτσο, αλλά να δημιουργήσει το πλαίσιο ώστε κάθε Μήτσος να μην ξέρει ποια δουλειά να πρωτοδιαλέξει. Αν θέλει να εργαστεί πραγματικά. Αν δεν θέλει και θεωρεί δικαίωμά του να μισθοδοτείται μόνο και μόνο επειδή κάποτε ένας γνωστός του βουλευτής τον έχωσε σε ένα γκρίζο γραφείο για να μουτζουρώνει αθώα λευκά χαρτιά χωρίς αιτία, βρες μου έναν επαρκή λόγο – ηθικό και οικονομικό - για να συνεχίσει ο κατασπαραγμένος από τη φορολογία πολίτης να τον ταΐζει με τα κομμάτια του, όσα απόμειναν πριν παραδώσει εντελώς το πνεύμα. 

Δυστυχώς οι νόμοι της φύσης δεν ξέρουν από δημοσκοπήσεις και εκλογικές στρατηγικές. Πρώτα μειώνεις τη φορολογία και μετά έρχεται η ανάπτυξη, ποτέ το αντίστροφο. Τέλος. Μικρή μείωση; Μικρή ανάπτυξη. Μεγάλη μείωση; Μεγάλη ανάπτυξη. Για να μειώσεις τη φορολογία όμως πρέπει να κόψεις αντίστοιχες κρατικές δαπάνες. Και το πολύ λίπος δεν βρίσκεται στα αναλώσιμα. Βρίσκεται στη μισθοδοσία του Δημοσίου και στις συντάξεις, κυρίως στις πρόωρες. Όσο αυτά μένουν ανέγγιχτα, η ανάπτυξη θα είναι όνειρο απατηλό, είτε μπλε είτε κόκκινο, και ο κινητήρας του παραδείγματος ένας σωρός άχρηστα εξαρτήματα που σκουριάζουν.