Το καμάρι του γονιού

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πλημμύρισαν τις τελευταίες εβδομάδες από δηλώσεις ανείπωτης χαράς των περήφανων γονέων για την επιτυχία εισαγωγής των τέκνων τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η χαρά αυτή ενίοτε εξωτερικεύεται με συνακόλουθες πολιτικές δηλώσεις υποστήριξης της αριστείας. Ας αφήσουμε όμως προς το παρόν τις πολιτικές προεκτάσεις αυτών των δηλώσεων (αν ενδιαφέρεστε, μπορείτε να βρείτε άρθρο μου για την αριστεία εδώ) και ας επικεντρωθούμε στην ψυχική υγεία των παιδιών η οποία υπονομεύεται βαθιά από τέτοιες πρακτικές.

Όταν το παιδί αντιλαμβάνεται ότι ο γονιός του χαίρεται με μία συμπεριφορά, όπως τη θετική σχολική επίδοση, είναι πιθανόν να εσωτερικεύσει αυτή τη συμπεριφορά, δηλαδή να την κάνει σε κάποιο βαθμό «δική του». Σε αυτή την περίπτωση, θα την επαναλάβει. Θα διαβάζει και θα παίρνει καλούς βαθμούς ώστε να εισπράττει την επιβράβευση της χαράς και της εκτίμησης του γονιού. 

Ακόμη όμως κι αν το παιδί εσωτερικεύσει τη συμπεριφορά του διαβάσματος, η εσωτερίκευση δεν είναι απαραίτητα πλήρης. Η πλήρης ενσωμάτωση της συμπεριφοράς θα λάμβανε χώρα σε περίπτωση που το παιδί θα διάβαζε γιατί θα του άρεσε, γιατί θα το εξέφραζε, γιατί θα μάθαινε χρήσιμα πράγματα ή γιατί θα ήταν κατά αυτόν τον τρόπο πιο κοντά στην επίτευξη των δικών του στόχων. Εφόσον ένα παιδί διαβάζει για να είναι χαρούμενος ο γονιός και αρεστό το ίδιο, η συμπεριφορά δεν έχει πλήρως ενσωματωθεί.

Οι έρευνες μάλιστα δείχνουν ότι όσο περισσότερο οι γονείς εκδηλώνουν την θετική τους εκτίμηση προς το παιδί όταν πετυχαίνει στο σχολείο, τόσο περισσότερο το παιδί οδηγείται σε ανεπαρκή εσωτερίκευση των σχολικών συμπεριφορών, γεύεται μικρότερη χαρά μετά από επιτυχίες, νιώθει ενοχές και ντροπή σε περίπτωση αποτυχίας, βιώνει ψυχικό καταναγκασμό, διέπεται από ευμετάβλητη αυτοεκτίμηση και διατηρεί αρνητική στάση απέναντι στους γονείς.

Το κακό ξεκινά από την υπό όρους θετική εκτίμηση του παιδιού εκ μέρους των γονέων. Όσο το παιδί πιστεύει ότι οι γονείς θα το εκτιμούν περισσότερο όταν πετυχαίνει συγκεκριμένα πράγματα, τόσο θα πιέζεται για να τα πετύχει. Είναι λοιπόν πιθανό να προβαίνει στις συμπεριφορές που επιθυμούν οι γονείς του, αλλά θα νιώθει εντέλει ένα πιόνι στις επιθυμίες του γονιών και στις επιταγές του περιβάλλοντος.

Έτσι το παιδί μπορεί να οδηγηθεί σε ατραπούς που δεν του ταιριάζουν, μόνο και μόνο για να λένε οι γονείς ότι το παιδί τους είναι γιατρός, μηχανικός ή δικηγόρος. Υπάρχουν περιπτώσεις που το παιδί παρατά τελείως το σχολείο ή τη σχολή του γιατί ασυνείδητα πιέστηκε να ακολουθήσει ένα δρόμο που δεν του αρέσει. Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που το παιδί πετυχαίνει τελικά να ακολουθήσει ένα επάγγελμα υψηλού κύρους αλλά καταλήγει δυστυχισμένο καθώς δεν το ήθελε ποτέ πραγματικά.

Ποια είναι η λύση; Προφανώς η άνευ όρων θετική εκτίμηση του παιδιού εκ μέρους των γονέων. Ουδεμία σημασία έχει αν το παιδί πετυχαίνει ή αποτυγχάνει με βάση τα κοινωνικά κατασκευασμένα κριτήρια. Οι γονείς είναι εκεί για να υποστηρίξουν το παιδί στην προσπάθειά του και να του επικοινωνούν την αμέριστη θετική τους εκτίμηση σε κάθε βήμα της ζωής του. Μόνον τότε τίθενται οι σωστές βάσεις ώστε το παιδί να ακολουθήσει το δρόμο που του ταιριάζει πραγματικά.

Για να υποστηρίζεις όμως το παιδί σου σε κάθε βήμα, δεν πρέπει να δηλώνεις περισσότερο περήφανος στο ένα του βήμα έναντι του άλλου. Αντίθετα, καμαρώνεις για το παιδί σου με τον ίδιο τρόπο, ό,τι κι αν κάνει, όποιος κι αν είναι. Και θα δεις ότι το ίδιο θα κάνει για τον εαυτό του.

Υ.Γ. Για όσους ενδιαφέρονται να ενημερωθούν επιστημονικά για τη θέση του παρόντος άρθρου, μπορούν να ξεκινήσουν από αυτό το ακαδημαϊκό άρθρο.