Αλί Φερζάτ: ο σκιτσογράφος που φοβάται ο Άσαντ

Είναι εντυπωσιακό το χαμογελαστό του πρόσωπο. Πάρα πολύ χαμογελαστό. Τόσο πολύ ώστε κατορθώνει να κρύβει πίσω από το χαμόγελο τα σκοτάδια που έπεσαν επάνω του να τον συντρίψουν και την οδύνη για την καταστροφή της χώρας του. Μιλώ για τον διεθνώς αναγνωρισμένο Σύρο σκιτσογράφο, τον πολέμιο και θύμα του καθεστώτος Άσαντ, τον τιμημένο με το Βραβείο Ζαχάρωφ 2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το όνομά του; Αλί Φερζάτ.

Σύμβολο της αντίστασης κατά του καθεστώτος Άσαντ, αλλά και κάτι ακόμη πιο σημαντικό. Ο Αλί Φερζάτ όσο είναι πολέμιος του Άσαντ, άλλο τόσο είναι πολέμιος κάθε μορφής ισλαμισμού. Δικός μας. Πρόκειται, δηλαδή, για εμβληματική μορφή της κοσμικής αντιπολίτευσης της Συρίας.

Χιλιάδες τα πολιτικά σκίτσα του. Πάντα χωρίς λόγια. Σαράντα χρόνια σκιτσογράφος. Σαράντα χρόνια στην πρώτη γραμμή της πολιτικής σάτυρας. Αυτοδίδακτος. Ο Αλί Φερζάτ γεννήθηκε το 1951 στην πόλη Χάμα της Συρίας και από πολύ νέος εγκαταστάθηκε στη Δαμασκό.

Τη δουλειά του τη χαρακτηρίζει η λεπτή ειρωνία και ο σαρκασμός. Τα σκίτσα του δεν στοχεύουν μόνο το καθεστώς της Συρίας, αλλά όλα τα τυραννικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής. Δηλητηριώδη σκίτσα, ιδίως, για τους Καντάφι και Σαντάμ Χουσεΐν τον καιρό της παντοδυναμίας τους. Θα θυμίσω ότι οι παραπάνω δύο δικτάτορες υπήρξαν αγαπημένα παιδιά της σοσιαλιστικής Αριστεράς μας στην Ελλάδα (η ημετέρα ορθόδοξη Αριστερά έχει τα δικά της πρότυπα, άλλους άρχοντες του τρόμου – Στάλιν, Λένιν, Μάο).

Τα σκίτσα του Αλί Φερζάτ ενοχλούσαν πάντα την εξουσία της Συρίας, δηλαδή την οικογενειακή δικτατορία των Άσαντ, πρώτα ο πατέρας (1971-2000) και κατόπιν έως τώρα ο γυιός. Σημειώνω ότι και οι δύο Άσαντ έχουν εξίσου διαπρέψει στις σφαγές –μαζικές σφαγές– κατά του δικού τους λαού. Το καθεστώς, κάθε φορά που είτε η μετριοπαθής αντιπολίτευση είτε οι φονταμενταλιστές σήκωναν κεφάλι, απαντούσε πάντα με έναν τρόπο: λουτρό αίματος.

Ενοχλητικός σκιτσογράφος ο Αλί Φερζάτ. Βέβαια, για λόγους που εύκολα αντιλαμβάνεστε, απέφευγε να χτυπά απευθείας την κορυφή της εξουσίας στη χώρα του και εστίαζε σε γενικότερα θέματα, π.χ. στρατοκρατία, διαφθορά. Δεν γίνεται να είσαι μέσα στη Δαμασκό και να πυροβολείς με το μολύβι σου τον δικτάτορα.

Ωστόσο, από τον Μάρτιο του 2011, μόλις άρχισε, στο πλαίσιο στης Αραβικής Άνοιξης, η εξέγερση των Σύρων κατά του Άσαντ, τα σκίτσα του έγιναν παραπάνω από ενοχλητικά. Κατά μέτωπον επίθεση: «Να φύγει ο τύραννος, τώρα!».

Οι Σύροι βγήκαν στους δρόμους κρατώντας πλακάτ με τα σκίτσα του Αλί Φερζάτ. Για το καθεστώς το ποτήρι ξεχύλισε. Την επιχείρηση ανέλαβαν οι διαβόητες «συμμορίες του Άσαντ».

25 Αυγούστου 2011, απόγευμα στο κέντρο της Δαμασκού. Η επίθεση. Τέσσερις πιστολέρος με καλυμμένα πρόσωπα αρπάζουν τον Αλί Φερζάτ, τον βάζουν σε ένα αυτοκίνητο και τον μεταφέρουν έξω από την πόλη. Άγρια κακοποίηση. Χτυπούν με μανία ιδίως τις παλάμες του. «Τσάκισέ του τα δάχτυλα, να μην ξανακάνει σκίτσα» είναι η τελευταία φράση που θυμάται πριν χάσει τις αισθήσεις του. Τον πετάνε στην άκρη του δρόμου. Ένα κουβάρι που αιμορραγεί είναι. Δεν θα παραθέσω μακάβριες λεπτομέρειες.

Υπάρχει όμως και η συνωμοσία του Καλού. Το λάστιχο ενός φορτηγού σκάει, αν είναι δυνατόν, δίπλα από τον ημιθανή Αλί Φερζάτ. Ο οδηγός τον παίρνει και τον αφήνει έξω από ένα νοσοκομείο. Οι γιατροί τον αναγνωρίζουν και, επιπλέον, ανήκουν στην αντιπολίτευση. Τον μεταφέρουν στο σπίτι του, γιατί στο νοσοκομείο δεν ήταν ασφαλής. Τον φροντίζουν. Η ζωή του σώζεται. Τα τσακισμένα χέρια του όμως; Δίκτυο της αντιπολίτευσης τον φυγαδεύει στο Κουβέιτ. Εκεί, θα παραμείνει μήνες σε ειδική κλινική. Πολλές εγχειρήσεις και θεραπείες με εξαιρετικό αποτέλεσμα. Ένα χρόνο μετά, θα πιάσει το μολύβι και θα σκιτσάρει ξανά.

Πού βρίσκεται σήμερα ο Αλί Φερζάτ; Φυσικά δεν επέστρεψε πίσω στη Συρία. Εξόριστος. Ζει και εργάζεται κατά διαστήματα πότε στο Κουβέιτ πότε στην Ευρώπη. Χωρίς περαιτέρω στοιχεία, πού ακριβώς, κ.λπ. Οι αντίπαλοι του Ασαντ κινδυνεύουν και εκτός Συρίας.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το Βραβείο Ζαχάρωφ 2011 τίμησε συνολικά την Αραβική Άνοιξη. Το Βραβείο δόθηκε από κοινού, στον Σύρο σκιτσογράφο και σε άλλους τέσσερις εκπροσώπους της Αραβικής Άνοιξης· κάποιοι βραβεύτηκαν μετά θάνατον, κάποιοι δεν ξέρουμε εάν ζουν.

Εκτοτε πέρασαν πέντε χρόνια. Πολλά άλλαξαν δραματικά. Η Άνοιξη της Συρίας έγινε εφιάλτης για διαφόρους εσωτερικούς λόγους (που δεν είναι της παρούσης). Ευθύνες, ωστόσο, έχει και η διεθνής κοινότητα.

Οι Σύροι ξεσηκώθηκαν με διπλό αίτημα: «Να φύγει ο Άσαντ», «Ελευθερία». Η Δύση δεν έκλεισε όμως την πόρτα στον Άσαντ ούτε έδωσε ουσιαστική στήριξη στην κοσμική αντιπολίτευση της Συρίας. Η κατάσταση αφέθηκε, κακοφόρμησε και τροφοδότησε τον τερατώδη ISIS. Και εκεί, νάτος ο Βλαντιμίρ Πούτιν ήρθε να βοηθήσει τον «πάντα φίλο» Άσαντ. Πώς; Βομβαρδίζοντας θέσεις του ISIS αλλά, επίσης, βομβαρδίζοντας και τις αντι-Άσαντ μετριοπαθείς δυνάμεις. Ωραίο ζευγάρι οι Πούτιν-Άσαντ. Αλληλοσυμπληρώνονται.

Θα κλείσω περιγράφοντας το πρώτο σκίτσο που έφτιαξε ο Αλί Φερζάτ μετά την αποθεραπεία του: Πούτιν και Άσαντ (οι δυο καλοί φίλοι που λέγαμε) περπατούν ο ένας δίπλα στον άλλον και τα πόδια τους σχηματίζουν τη ναζιστική σβάστιγγα.