Πριν από οκτώ δεκαετίες ο νομπελίστας αμερικάνος λογοτέχνης Χάρι Σινκλέρ Λιούις έλεγε πως «όταν ο φασισμός έρθει στην Αμερική, θα είναι τυλιγμένος σε μια σημαία και θα κρατάει ένα σταυρό». Δεν είχε προβλέψει ότι θα είναι και δισεκατομμυριούχος!
Ο Ντόναλντ Τραμπ, που εξασφαλίζει το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών για τον Λευκό Οίκο με τις δημοσκοπήσεις να του δίνουν μεγάλες πιθανότητες να διαδεχθεί τον Ομπάμα, ένας «γραφικός της show biz» ή ο «τρελός του χωριού» σύμφωνα με όσα λένε οι αντίπαλοί του, έχει όπως εφιαλτικά φαίνεται πολλούς πολιτικούς συγγενείς στην Ευρώπη. Η Λεπέν, ο Χόφερ στην Αυστρία, ο Φάρατζ στη Βρετανία, ο Τούλεσεν Νταλ στη Δανία, ο Βίλντερς στην Ολλανδία, ο Όρμπαν στην Ουγγαρία, ο Κατσίνσκι στην Πολωνία, οι ακροδεξιοί της Σκανδιναβίας και η Χρυσή Αυγή συνθέτουν ένα διατλαντικό τόξο τρόμου που υπόσχεται εθνική προστασία απέναντι στο αδυσώπητο παρόν της παγκοσμιοποίησης.
Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, ο γραφικός αλλά πρωτίστως επικίνδυνος δισεκατομμυριούχος υποστηρίζεται κυρίως από χαμηλά στρώματα, όπως καταγράφεται σε όλες τις έρευνες της κοινής γνώμης. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο το 2002, στις γαλλικές προεδρικές εκλογές, ο Ζαν Μαρί Λεπέν εκπαραθύρωσε τους σοσιαλιστές από το δεύτερο γύρο με το ιλιγγιώδες για την ακροδεξιά τότε ποσοστό του 16,86% υποστηριζόμενος μαζικά από την εργατική τάξη της Γαλλίας. Όπως εξηγεί ο καθηγητής ψυχολογίας Γκρεγκ Ενρίκες, ο Τραμπ «αντανακλά μία ναρκισσιστική φαντασία και άμυνα απέναντι στο άγχος που έχουν οι παραδοσιακοί, χριστιανοί λευκοί άνδρες». Και συμπληρώνει: «Υποστηρίζουμε έναν υποψήφιο και συνδεόμαστε μαζί του επειδή αντανακλά αυτά που επιθυμούμε. Στην περίπτωση των ψηφοφόρων του, ισχύ και χρήματα». Η οικονομική κρίση, η περιθωριοποίηση, η φτωχοποίηση, η ανασφάλεια και κυρίως η αδυναμία των φιλελεύθερων - δημοκρατικών δυνάμεων να δώσουν πειστικές απαντήσεις, ενισχύουν και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ακροδεξιούς, εθνικιστές και φασίστες. Αντί για ηγέτες επικίνδυνα ανδρείκελα και αντί για ένα νέο Νew Deal ένα μείγμα αριστερού οικονομικού λαϊκισμού με δεξιό εθνικισμό.
Ο λόγος του Τραμπ και των Ευρωπαίων ομοϊδεατών του εμπορεύεται τον τρόμο και την ανασφάλεια εκατομμυρίων πολιτών, που όχι απλώς δεν έχουν προσδοκίες για το μέλλον αλλά έχουν τρόμο για την επόμενη μέρα. Απέναντι σε αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα ένας πρωτόγονος, ψευδής και δημαγωγικός προστατευτισμός προσφέρεται ως ασπίδα κατ’ αρχήν στους πιο φτωχούς αδύναμους και εξαθλιωμένους. Το ισχυρό εθνικό κράτος απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, το εθνικό νόμισμα απέναντι στο ενιαίο νόμισμα, η θρησκευτική και πολιτιστική «καθαρότητα» απέναντι στους ξένους και τέλος η αντίσταση σε πνευματικές, οικονομικές, πολιτικές ελίτ και στα μέσα ενημέρωσης, που συγκροτούν το διεφθαρμένο «σύστημα». Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η κοινή εύηχη και εύπεπτη πλατφόρμα με διάφορες παραλλαγές, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες σε κάθε χώρα.
Η επέλαση του Τραμπ και των ομοϊδεατών του ασφαλώς στηρίζεται και διευκολύνεται από την απελπιστική αδυναμία των δημοκρατικών «συστημικών» δυνάμεων να ανταποκριθούν στην ιστορικά κρίσιμη συγκυρία. Απουσία πολιτικού σχεδίου, συστηματική ροπή στη διαφθορά και μηδενικά αντανακλαστικά αυτοκάθαρσης, αλλά και υιοθέτηση πολλών στοιχείων από τη ατζέντα των ακραίων, με αποτέλεσμα η πλατφόρμα τους να γίνει κυρίαρχος λόγος. Η τακτική αυτή δεν μπορεί παρά να λειτουργεί ως μπούμεραγκ, όπως φάνηκε στην περίπτωση της Αυστρίας με το προσφυγικό. Ο κυβερνών συνασπισμός Σοσιαλδημοκρατών - Λαϊκού Κόμματος έκλεισε τα σύνορα υιοθετώντας σκληρή ρητορική για να περιορίσει την εκροή ψηφοφόρων. Το αποτέλεσμα ήταν ακριβώς το αντίθετο, βούλιαξαν στις προεδρικές κάλπες, όπου ο ακροδεξιός Χόφερ έκανε περίπατο με ποσοστό 36%.
Η ακραία ρητορική «νομιμοποιείται», γίνεται «mainstream» και το επόμενο βήμα θα είναι οι πολίτες να ψηφίζουν τους «γραφικούς» όχι για να διαμαρτυρηθούν αλλά επειδή εκφράζουν αυθεντικά αυτό που άλλοι προσπαθούν να μιμηθούν. Σε μερικές περιπτώσεις έχει ήδη συμβεί. Στη Νορβηγία το ξενοφοβικό «Κόμμα της Προόδου», μέλος του οποίου υπήρξε κατά το παρελθόν ο δολοφόνος φιλοναζιστής Άντερς Μπρέιβικ, συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό από το 2013. Οι Αληθινοί Φινλανδοί, ακροδεξιοί και ευρωσκεπτικιστές, συγκυβερνούν με τη συντηρητική κεντροδεξιά. Στην Ουγγαρία κυβερνά ο Βίκτορ Όρμπαν και στην Πολωνία το κόμμα του Κατσίνσκι, ο οποίος είχε μιλήσει για παράσιτα και πρωτόζωα που μεταφέρουν οι μετανάστες. Την ίδια στιγμή ο Τραμπ υπόσχεται απαγόρευση εισόδου των μουσουλμάνων και τείχη στα σύνορα με το Μεξικό.
Στο όνομα πάντα της Δημοκρατίας παρακολουθούμε ένα ριάλιτι του τρόμου, όπου η ακρότητα, η μισαλλοδοξία, ο φανατισμός και η βαρβαρότητα συγκροτούν μια απολύτως αποδεκτή κανονικότητα.
Μπορεί τα «συστημικά» κόμματα να μη διαθέτουν λύσεις. Μπορεί να συντηρούν εστίες διαφθοράς, μπορεί να έχουν έλλειμμα αξιοπιστίας, όμως όλα αυτά δεν μπορεί να αποτελούν άλλοθι και συγχωροχάρτι για την επέλαση τόσων επικίνδυνων «σωτήρων». Κάθε πολίτης στην Ελλάδα, την Αμερική ή την υπόλοιπη Ευρώπη που τους ψηφίζει έχει τεράστια ευθύνη. Ας μην παριστάνει τον απελπισμένο και προδομένο πολίτη. Ας μην ισχυρίζεται ότι η φαυλότητα και η ανικανότητα των «συστημικών» τον οδήγησαν στους φανερούς ή κρυπτόμενους φασίστες. Η αλήθεια είναι ότι γίνεται ομοίωμά τους και δεν θα πρέπει να ξεχνάει ότι ο Ρουβίκωνας που διαβαίνει ψηφίζοντάς τους δεν έχει επιστροφή.
12°
