Ο «Φάκελος του Πελεκάνου» και ο έκπτωτος Βεζίρης

Πριν από δύο Κυριακές αναρτήθηκε στο διαδίκτυο ένα νέο blog τουρκικής προέλευσης και αγνώστου πατρότητας. Έκτοτε στο blog αυτό δημοσιεύθηκε ένα και μόνο κείμενο, ανώνυμου συντάκτη, με τίτλο «Ο Φάκελος του Πελεκάνου». Η γραφή του ανώνυμου συντάκτη παρέπεμπε σε ένα γνωστό δημοσιογράφο του στενού περιβάλλοντος της τουρκικής Προεδρίας. Το κείμενο εξηγούσε τους λόγους για τους οποίους ο Αχμέτ Νταβούτογλου θα απομακρυνόταν και μάλιστα άμεσα από τη θέση του πρωθυπουργού.

Η παράδοση στον οθωμανικό κόσμο, από το ρωμιό εξωμότη από την Πάργα με το πικρό τέλος που υπηρέτησε πιστά τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή έως τη νεο-οθωμανική Αυλή του σημερινού προέδρου της τουρκικής δημοκρατίας, καλά κρατεί. Οι βεζίρηδες ήταν πάντα αναλώσιμοι. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου, όπως και πριν από αυτόν, ο αυτοκόλλητος του Ταγίπ Ερντογάν, ο Αμπντουλάχ Γκιουλ από την Καππαδοκία, δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση. Για μία σειρά από λόγους η δυναστεία των Ερντογάν αισθάνθηκε να απειλείται. Ο Αμπντουλάχ και ο Αχμέτ απλά παραγκωνίστηκαν ενώ παλαιότερα θα είχαν αποκεφαλιστεί σε κάποια εσωτερική αυλή του Τοπ Καπί με θέα στο τελωνείο του Θεοδοσίου στην μπούκα του Βοσπόρου. Ευτυχώς και για τους δύο που υπάρχει το ίντερνετ και δεν χρειάζονται πια αιματοβαμμένες εκτελέσεις.

Κανείς δεν είναι σε θέση να εξηγήσει πειστικά γιατί η συγκεκριμένη υπόθεση έλαβε την κωδική ονομασία «Φάκελος του Πελεκάνου». Ορισμένοι παραπέμπουν στη γνωστή ταινία του Pacula του 1993 «Pelikan Brief» με τη γνωστή αριστουργηματική πλοκή που βασίστηκε σε θεωρία συνωμοσίας.

Τα δύο μοιραία λάθη

Ο άγνωστος συντάκτης του μυστήριου blog κατέληγε πως ο Αχμέτ Νταβούτογλου «ξέχασε ποιος τον έχρισε πρωθυπουργό». Με λίγα λόγια ο Βεζίρης κατέδειξε την αχαριστία του. Στην ορολογία της Αυλής του σύγχρονου σουλτανάτου αυτό σημαίνει πως ο Αχμέτ «πιάστηκε στα πράσα να ραδιουργεί». Η οικογένεια των Ερντογάν δεν θα μπορούσε να αγνοήσει μία τέτοια απειλή. Σε τι συνίσταται ωστόσο το περιεχόμενο της ραδιουργίας;

Μία εβδομάδα πριν από την ανάρτηση του αποκαλυπτικού κειμένου στο blog, ο Αχμέτ Νταβούτογλου δήλωνε πως στο νέο Σύνταγμα θα αναφέρεται ρητώς ο κοσμικός χαρακτήρας του Κράτους. Δύο εικοσιτετράωρα πριν, ανώτερο στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος είχε ζητήσει στη Βουλή να απαλειφθεί από το συνταγματικό χάρτη της χώρας αυτή η πρόνοια. Ισλάμ και κοσμικότητα δεν συμβιώνουν. Αυτό ήταν ένα πρώτο λάθος. Μία σημαντική απροσεξία. Ένα βήμα προς την άβυσσο.

Προηγουμένως ωστόσο οι μυστικές και διπλωματικές υπηρεσίες του Ταγίπ Ερντογάν είχαν ολοκληρώσει τον εμπλουτισμό του φακέλου του πρωθυπουργού με μία σειρά από επιβαρυντικά στοιχεία. Το πρώτο αφορούσε τις εν κρυπτώ επαφές του Αχμέτ Νταβούτογλου με το περιβάλλον του Μπαράκ Ομπάμα προκειμένου να γίνει δεκτός από τον Λευκό Οίκο, όταν προ εβδομάδων ανάλογο αίτημα του Ερντογάν απορρίφθηκε ασυζητητί με αποτέλεσμα το διπλωματικό φιάσκο που υπέστη ο πρόεδρος της Τουρκίας κατά την πρόσφατη ανεπίσημη επίσκεψή του στις ΗΠΑ.

Το δεύτερο επιβαρυντικό στοιχείο αφορούσε τις θετικές εντυπώσεις που εξέφρασαν Eυρωπαίοι ηγέτες και παράγοντες ως προς το πρόσωπο του Αχμέτ Νταβούτογλου, ιδιαιτέρως μετά την υπογραφή της συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας για το προσφυγικό ζήτημα. Οι δηλώσεις αυτές αναβάθμιζαν τον πρωθυπουργό σε προνομιακό συνομιλητή της Δύσης συνολικά. Η πρόκληση για τον Ερντογάν ήταν δυσβάσταχτη.

Η «βίζα του μπουνταλά» και η βασική αιτία της αποκαθήλωσης

Μερικά εικοσιτετράωρα μετά την αποπομπή του πρωθυπουργού και αμέσως μετά τις αντιευρωπαϊκού περιεχομένου δηλώσεις Ερντογάν για προαπαιτούμενα της συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας, οι Τούρκοι αρθρογράφοι οι οποίοι για λόγους επαγγελματικής και φυσικής επιβίωσης έχουν προσκυνήσει το Χαλιφάτο της Άγκυρας, υιοθέτησαν ένα νέο κοινό χαρακτηρισμό της συμφωνίας της Τουρκίας για το προσφυγικό. Την αποκαλούν πλέον «Συμφωνία της βίζας του μπουνταλά», με λίγα λόγια απαξιώνουν τη συμφωνία αλλά και τον πρωτεργάτη της, τον Νταβούτογλου, καταλήγοντας πως πρόκειται για μία επαίσχυντη και επονείδιστη συμφωνία από την οποία η Τουρκία δεν κέρδισε τίποτε, αντιθέτως μάλιστα είχε και απώλειες. Εδώ εξαντλείται το οπλοστάσιο του πολιτικού θεάματος και του πολιτικού παρασκηνίου. Οι γνωστοί διεθνείς ισλαμολόγοι και γνώστες των τεκταινομένων στην Εγγύς και Μέση Ανατολή προτείνουν μία διαφορετική και λιγότερο γλαφυρή ανάγνωση της αποπομπής Νταβούτογλου η οποία στην προέκτασή της αφορά τα μέγιστα την Ελλάδα και την κατάσταση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

«Το μαύρο πρόβατο» και το «Στρατηγικό βάθος»

Πριν από μερικά χρόνια ο Αχμέτ Νταβούτογλου εξέδιδε το βιβλίο σταθμό για την τουρκική θεώρηση των πραγμάτων με τίτλο «Στρατηγικό βάθος». Η ανάλυσή του έμελλε να αποτελέσει τον πυρήνα του δόγματος της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, μιας περιφερειακής δύναμης, μιας χώρας που συγκαταλέγεται στις 10 πρώτες του κόσμου ως προς τη στρατιωτική της ισχύ και μίας οικονομίας που όταν εκδιδόταν το πόνημα Νταβούτογλου παρουσίαζε ρυθμούς ανάπτυξης ανάλογες (τότε) της Κίνας και της Ινδίας. Το ΑΕΠ της Τουρκίας είχε από τότε αγγίξει τα 800 δις ευρώ και κατευθυνόταν ολοταχώς στο ένα τρισεκατομμύριο. Ο Ερντογάν είχε υλοποιήσει το «θαύμα» του.

Το δόγμα βασίζεται σε μία βασική θεώρηση. Η Τουρκία πρέπει να ανακτήσει τον κυρίαρχο ρόλο της στο Σουνιτικό Ισλάμ και να ενοποιήσει πολιτικά και οικονομικά την ευρύτερη περιοχή, που συμπεριλαμβάνει τον Νότιο Καύκασο, τη Μεσοποταμία, τη Μικρά Ασία, τη Συρία έως τον μυχό του Περσικού Κόλπου. Το «όραμα» που είχε στο μυαλό του ο Ερντογάν ως εικόνα τουλάχιστον ήταν ένας αυτοκινητόδρομος και μια σιδηροδρομική γραμμή που αρχίζει από τον Νότιο Καύκασο και μέσω Συρίας και Ιορδανίας φθάνει στη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Σε αυτή τη θεώρηση στρατηγικού βάθους οι Ερντογάν και Νταβούτογλου ταυτίζονταν. Οι χώρες κλειδιά ήταν η Συρία, η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος. Ο κουρδικός παράγων κυρίως του Βορείου Ιράκ θα ενσωματωνόταν στο «σουνιτικό περιβάλλον». Βασικός αντίπαλος ο κάθε είδους σιιτισμός. Εργαλεία διείσδυσης ήταν ο αντισημητισμός (Ισραήλ), ο κοινά αποδεκτός light ισλαμισμός, η εκμετάλλευση της δυναμικής της «Αραβικής Άνοιξης» κυρίως όσον αφορά την Αίγυπτο και τη Συρία. Δηλαδή με γνώμονα την ανατροπή του ιδεολογικού Νασερισμού και των καθεστώτων Άσαντ και Μπαράκ στη Δαμασκό και το Κάιρο.

Το σχέδιο πήγαινε καλά, η κολεγιά με τον Οτζαλάν απέδιδε στο κουρδικό ζήτημα, η Άγκυρα ήταν πανταχού παρούσα στο Κάιρο μετά την εξέγερση της Πλατείας Ταχρίρ, ήταν παρούσα στην Τυνησία και τη Λιβύη, η συμμαχία με τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ αναπτυσσόταν, ο αντισημιτισμός του Ερντογάν είχε αποδώσει ως προς την προσέγγιση της Άγκυρας με τη Χαμάς.

Ξαφνικά οι στρατηγοί με πραξικόπημα ανατρέπουν τους Ισλαμιστές στο Κάιρο, το Ισραήλ αντεπιτίθεται, το καθεστώς Άσαντ αντιστέκεται στη Δαμασκό, η «Τζιχάντ» κυριαρχεί στην κεντρική Μεσοποταμία, ο κουρδικός παράγων με τις ευλογίες των ΗΠΑ περικυκλώνει την Τουρκία ανατολικά και στο νότο, η Ουάσινγκτον «τα βρίσκει» με την Περσία και το νότιο Ιράκ από τη Βαγδάτη και κάτω ελέγχεται από τους Σιίτες, δηλαδή την Τεχεράνη, που είναι σύμμαχοι του Άσαντ και στηρίζουν τη σιιτική και κυρίαρχη πολιτικά και στρατιωτικά Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Το όραμα του ενιαίου σουνιτικού χώρου εξαϋλώνεται. Η Άγκυρα περιορίζεται σε ρόλο αμυνόμενου από εκείνον του πρωτεργάτη. Οι προτεραιότητες της Δύσης αλλάζουν και η τρομοκρατία αναβαθμίζεται σε κυρίαρχο ζήτημα για την ασφάλεια των δυτικών χωρών. Η Τουρκία από παράγων λύσης των προβλημάτων καθίσταται μέρος του προβλήματος. Κάποιος πρέπει να πληρώσει το κόστος της κατάρρευσης του δόγματος. Ποιος άλλος από το θεωρητικό συντάκτη του; Ο βεζίρης πρέπει να επωμισθεί την ευθύνη για τα λάθη του σουλτάνου. Το μυστηριώδες blog αναλαμβάνει ρόλο εκτελεστή. Η συνέχεια είναι γνωστή.

Η ώρα του τσαμπουκά ή αλλιώς η οργή του Χαλίφη

Η άρνηση του Ερντογάν να αποδεχθεί το συμφωνηθέν προαπαιτούμενο με την ΕΕ για το νομικό καθορισμό της έννοιας Τρομοκρατία στο τουρκικό Δίκαιο αποκαλύπτει και το εύρος των αντιθέσεων μεταξύ των σχεδιασμών του προέδρου της Τουρκίας περί θωράκισης ενός μυώδους, προσωποπαγούς κράτους τύπου Πούτιν στην Άγκυρα και των προθέσεων της Ευρώπης. Η πλήρης αυτή αντίθεση έχει ως βασικό διακύβευμα στην παρούσα φάση την εξέλιξη του προσφυγικού ζητήματος. Η Ελλάδα βρίσκεται στο έλεος αυτής της κυρίαρχης αντίθεσης. Ούτε μπορεί να παρέμβει ούτε είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις συνέπειες ενός νέου κύματος μετανάστευσης από την Ανατολή προς την Ευρώπη.

Παράλληλα η αντίθεση αυτή εκφράζεται και με την εξωτερίκευση της θεώρησης Ερντογάν για τις εξελίξεις που συνοψίζεται στο «Αυτοί (οι Ευρωπαίοι) στο δρόμο τους και εμείς στο δικό μας». Η κλιμάκωση της στρατιωτικής έντασης στο Αιγαίο είναι ένα πρώτο δείγμα αυτής της εξωτερίκευσης. Η ανησυχία των ΗΠΑ είναι έκδηλη και εκφράζεται καθαρά από την αποστολή «ειδικού απεσταλμένου» στην Αθήνα αλλά και από τις παρεμβάσεις (;) των Αμερικανών πρέσβεων στην Αθήνα και την Άγκυρα. Η εφημερίδα «Bild» αναφέρεται σε Plan B της Ευρώπης για το προσφυγικό που είναι τουλάχιστον κωμικό και οι Τσίπρας και Ρέντσι τρέμουν στη σκέψη μιας ολοκληρωτικής κατάρρευσης της συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας. Η προσβασιμότητα της Ουάσινγκτον στην Άγκυρα είναι από προβληματική έως και ατελέσφορη και η επιθετικότητα της Ρωσίας προς την Τουρκία είναι δεδομένη. Ο βεζίρης πήγε σπίτι του αλλά τα προβλήματα που έσπειρε με το αφεντικό του τώρα αρχίζουν να καρπίζουν. Ευρώπη, Ελλάδα, ΝΑΤΟ και ΗΠΑ ακροβατούν αυτή την περίοδο σε μία ασταθή κατάσταση από τον Καύκασο έως τη Γάζα, χωρίς άμεσες σταθεροποιητικές προοπτικές πέραν του πολιτικού θεάματος και ατελέσφορών διεθνών meetings για το Συριακό, το Ισλαμικό Κράτος κ.λπ.

Η κραυγή

Η Αϊσά είναι μία καλοβαλμένη μεσήλικας, καλλιτέχνιδα στο επάγγελμα, μητέρα και γιαγιά, κεμαλικής καταγωγής, εύπορη και ευρωπαϊκής νοοτροπίας άνθρωπος. Ζήτησε από τα παιδιά της να σχεδιάσουν την αγορά κατοικίας στην Ελλάδα. Για την αγορά προσβλέπει στην πώληση ενός ονειρεμένου ακινήτου της στην Τουρκία. Ο λόγος είναι απλός. Η Αϊσά δεν μπορεί να φανταστεί το μέλλον των εγγονιών της στην Τουρκία του Χαλιφάτου και των αναλώσιμων βεζίρηδων. Θέλει κάτι , ένα καταφύγιο που να βρίσκεται κοντά. Η Τουρκία που ήξερε δεν υπάρχει πια. Δεν είναι μόνο οι πρόσφυγες, λοιπόν. Ούτε μόνο οι μετανάστες. Είναι πια και οι τούρκοι πολίτες, οι προοδευτικοί άνθρωποι που σχεδιάζουν να εγκαταλείψουν το «Στρατηγικό βάθος» διότι αντιλαμβάνονται πως οδηγεί στην άβυσσο.