Εκπαιδεύοντας «αγανακτισμένους»

Η οικονομική ελίτ μιας χώρας πρέπει να είναι παραγωγική και όχι παρασιτική. Να επενδύει και όχι να τζογάρει. Να στοχεύει στο κέρδος και όχι στην κλεψιά. Να είναι εξωστρεφής και να παράγει πλούτο και υπεραξίες.

Η πνευματική ελίτ μιας χώρας πρέπει να είναι δύναμη δημιουργίας και ανεξάρτητης σκέψης. Μια αδέσμευτη και κριτική φωνή που λειτουργεί ενίοτε ως συλλογική αφύπνιση του έθνους.

Η πολιτική ελίτ είναι χρήσιμη και αναγκαία όταν και αυτή λειτουργεί ως δύναμη προωθητική σε μια κοινωνία. Μια δύναμη που δεν είναι κληρονομική, δεν είναι υπαλληλοποιημένη και εξαρτημένη από την οικονομική ελίτ και βέβαια δεν είναι επιρρεπής στο λαϊκισμό, αλλά έχει ρόλο υπεύθυνου καθοδηγητή και ηγέτη. Μια δύναμη που παράγει υποδείγματα με το πολιτικό της ήθος, το ήθος των έργων της αλλά και το ήθος των λόγων της...

Στην Ελλάδα μετά τη μεταπολίτευση ξεκίνησε η σταδιακή και εξαιρετικά υποδόρια αποκαθήλωση της έννοιας κάθε είδους ελίτ στην κοινωνία. Στο όνομα μιας δήθεν προοδευτικότητας που εδράζεται στην «ισότητα» σαρώσαμε και ενοχοποιήσαμε ως κοινωνία την έννοια των ελίτ. Την αρνηθήκαμε. Ασφαλώς το έδαφος πάνω στο οποίο καλλιεργήθηκε αυτή η τάση ήταν εξαιρετικά πρόσφορο. Υπαρκτές και ατιμώρητες εκφυλιστικές δράσεις απατεώνων, επίορκων και υστερόβουλων, σε όλα τα πεδία της δημόσιας σφαίρας, αποτέλεσαν το εξοργιστικό και απωθητικό παράδειγμα που κατάπιε όλους τους υπόλοιπους. Οι επιχειρηματίες έγιναν βαθμιαία στη συνείδηση της κοινωνίας συνώνυμοι με τα λαμόγια, οι πολιτικοί με τους κλέφτες, οι πνευματικοί άνθρωποι με τους αυλοκόλακες. Ισορροπήσαμε λοιπόν στον κατώτερο παρανομαστή. Είμαστε όλοι ίσοι και μάλιστα ίσοι προς τα κάτω.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, που η κρίση και η φτωχοποίηση της κοινωνίας επιδείνωσε ραγδαία το υπόδειγμα πολιτικού ύφους και δημόσιων τοποθετήσεων το οποίο σήμερα είναι κυρίαρχο, αποτελεί για το λαό ένα είδος όπιου – για να παραφράσουμε την αναφορά του Μαρξ για τη θρησκεία. Ο πιο ακραία πεζοδρομιακός λόγος, η χυδαία και συνήθως θρασύδειλη ψευτομαγκιά που ακούγεται στα καφενεία από το χειρότερο και τον πλέον ανερμάτιστο της παρέας, γίνεται σιγά-σιγά, σχεδόν ανεπαισθήτως, ο κυρίαρχος δημόσιος και πλέον επίσημος λόγος. Το μήνυμα είναι σαφές: Ο υπουργός που μιλάει πεζοδρομιακά μαχόμενος για το δίκιο του λαού, είναι αυθεντικός, είναι «ένας από εμάς». Δεν είναι βαρόνος, δεν είναι λόγιος, δεν είναι αριστοκράτης. Είναι λαϊκός, αυθεντικός και ντόμπρος!

Και επαναφέρει με γνήσιο τρόπο το βαθύ διχασμό: Εμείς και αυτοί. Και επειδή οι άλλοι είναι βρόμικοι, διαπλεκόμενοι, εξωνημένοι, η αντίστιξη μαζί τους είναι τόσο σκληρή όσο φανερώνει η τραχύτητα των εκφράσεων που χρησιμοποιούνται. Είναι τόσο αβυσσαλέο το χάσμα που όχι μόνο επιτρέπει, αλλά επιβάλλει κλίμα και λόγο που ευθέως παραπέμπουν σε εμφύλια σύγκρουση, σε σύγκρουση στην οποία ο ηθικός και καθαρός θα χώσει τον άλλο τρία τουλάχιστον μέτρα κάτω από τη γη. Οι άλλοι είναι τα σκυλιά, εμείς το καραβάνι της δικαιοσύνης που προχωρά. Μέσα σε αυτό το κλίμα ο επαναστατικός λόγος της αυτοδικίας λειτουργεί ως κάλεσμα σε κάθε πολίτη που αισθάνεται «αδικημένος» και που έχει απέναντί του, όπως ακριβώς και ο υπουργός, όχι πολιτικούς αντιπάλους αλλά εχθρούς.

Την ίδια στιγμή το μοντέλο πολιτικής εκπροσώπησης εκπαιδεύει και διαπαιδαγωγεί. Παράγει υποδείγματα. Οι γλωσσικοί κώδικες δεν είναι τόσο αθώοι. Συντελούν στη δημιουργία προτύπων και συμπεριφορών. Όταν, λοιπόν, ακούγεται από υπουργικά χείλη ότι θα θάψουν τρία μέτρα στη γη τον οποιονδήποτε, όταν τα χείλη αυτά δανείζονται το πρωτότυπο χρυσαυγίτικο λεξιλόγιο (βοθροκάναλα), όταν άλλοι υπουργοί σπεύδουν να υπερθεματίσουν λέγοντας ότι οι ίδιοι θα μιλούσαν πολύ χειρότερα, τότε έχουμε να κάνουμε με μια συστηματική επιχείρηση λουμπενοποίησης της κοινωνίας και εθισμού της στον τραμπουκισμό. Με τη δημιουργία ενός στρατού «αγανακτισμένων» σαν και αυτούς που μουτζώναν το κοινοβούλιο και έδερναν πολιτικούς χωρίς να ολοκληρώσουν το έργο τους, χώνοντάς τους με τη σειρά τους και αυτοί τρία μέτρα κάτω από τη γη.

Η πολιτική εκπροσώπηση μιας κοινωνίας προδιαγράφει την πορεία της. Η λουμπενοποίηση μαζί με τον τραμπουκισμό στο δημόσιο λόγο ανοίγουν δρόμους πολύ ολισθηρούς. Δεν έχει μεγάλη σημασία ποιος εκφέρει το λόγο του πεζοδρομίου. Τι κι αν ακούγεται από χρυσαυγίτες, αριστερούς, ακροδεξιούς ή οποιονδήποτε άλλο, ο κατήφορος είναι ενιαίος και το μέλλον αδυσώπητο. Είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή αυτοί που θα έθαβαν τους άλλους τρία μέτρα κάτω από τη γη, θα βρεθούν οι ίδιοι με χώμα και λάσπη στο πρόσωπο.