«Θεραπεία» της ομοφυλοφιλίας: Μια ναζιστική επινόηση

Με τις κλινικές που χρησιμοποιούν βασανιστήρια όπως το ηλεκτροσόκ για τη «θεραπεία» των ομοφυλόφιλων να ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια σε όλον τον κόσμο, έχει σημασία να θυμηθούμε από ποιο καθεστώς ξεπήδησε ιστορικά η ιδέα της «θεραπείας» των ομοφυλόφιλων. Ο βραβευμένος συγγραφέας Ολιβιέ Σαρνέ κυκλοφόρησε πριν από έναν μήνα στη Γαλλία το καινούριο του βιβλίο με τίτλο «Να τους θεραπεύσουμε». Θέμα του βιβλίου είναι η ζωή του δανού ταγματάρχη των Ες Ες δόκτορα Καρλ Βαρνέτ που πειραματιζόταν σε κρατούμενους του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μπούχενβαλντ με σκοπό να τους «θεραπεύσει» από την ομοφυλοφιλία τους. Τα πειράματα, που γινόταν με τη στήριξη του αρχηγού των Ες Ες Χάινριχ Χίμλερ, περιελάμβαναν ενέσεις ορμονών και μεταμοσχεύσεις όρχεων και οδήγησαν κάποια από τα θύματα στον θάνατο. Μια υπόθεση με την οποία είχε ασχοληθεί πρόσφατα και η εφημερίδα Guardian. Και ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που παρέμεινε ατιμώρητο μέχρι τον θάνατο του Βαρνέτ στην Αργεντινή το 1965. Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε τη συνέντευξη που έδωσε ο συγγραφέας του βιβλίου στον γαλλικό ιστότοπο Yagg.com.

Από πού προέκυψε η ιδέα να γράψετε αυτό το μυθιστόρημα;
Όλα μου τα βιβλία αποτελούν αναστοχασμούς του παρελθόντος, είτε του προσωπικού, είτε του οικογενειακού, και αυτό το βιβλίο είναι η λογική συνέχεια των προηγούμενων. Το προηγούμενο βιβλίο μου «Όσο θα είμαι στη ζωή» μιλούσε για την επιδημία του Aids και κατέληγε στα διάφορα μνημεία που έχουν ανεγερθεί ανά τον κόσμο. Επισκέφτηκα λοιπόν το Βερολίνο και άρχισα να ασχολούμαι με τη θεματική των ροζ τριγώνων. Έχουν γραφτεί αρκετά βιβλία για αυτούς τους ανθρώπους, και σε ένα από αυτά έπεσα πάνω σε μία υποσημείωση σχετικά με τον δόκτορα Καρλ Βαρνέτ. Ήταν ένας άνθρωπος που κατάφερε να ξεγλιστρήσει μέσα από τις γρίλιες της δικαιοσύνης, μέσα από τις γρίλιες της ιστορίας. Αισθάνθηκα έκπληξη και αποστροφή. Ο Βαρνέτ πέθανε το 1965, δύο χρόνια μετά τη γέννησή μου. Δεν ήταν τόσο μεγάλος. Θα μπορούσε να είναι ο πατέρας μου.

Ο συγγραφέας Ολιβιέ Σαρνέ (αριστερά) και ο δρ. Καρλ Βαρνέτ

Για ποιον λόγο επιλέξατε τη φόρμα του μυθιστορήματος;
Το μυθιστόρημα μας επιτρέπει να ξαναζωντανέψουμε την ιστορία και δίνει, τουλάχιστον σε μένα, τη δυνατότητα να αποδώσω καλύτερα το χάος εκείνης της περιόδου αλλά και της αποχρώσεις της καθημερινότητας. Κάπως έτσι είχα την ιδέα να αναπαραστήσω τη συνάντηση με τον Χίμλερ. Η συνάντηση του δρα Βαρνέτ μαζί του το 1944 μου έδωσε τη δυνατότητα να βάλω στο στόμα του Χίμλερ δικά του λόγια, έστω κι αν τα είχε πει λίγα χρόνια νωρίτερα. Σκοπός δεν είναι να παραπλανηθεί ο αναγνώστης. Αντίθετα θέλω να δείξω πόσο παθολογική ήταν η εμμονή του Χίμλερ σχετικά με την ομοφυλοφιλία. Πάντως δεν με ενδιαφέρει ο μανιχαϊσμός. Δεν ήθελα να παρουσιάσω τον Βαρνέτ ως ένα τέρας, όπως θα έκανε το Χόλιγουντ με μια αντίστοιχη περίπτωση όπως ο Μένγκελε. Ο Καρλ Βαρνέτ είναι ένας καλός οικογενειάρχης, παντρεμένος, με μια ετεροκανονική ζωή, συχνά φλερτάρει με τις ασθενείς του. Και ταυτόχρονα ένας γιατρός που διακατάχεται από μία εμμονή: Θέλει να θεραπεύσει τους ομοφυλόφιλους. Αυτό που με άφησε άναυδο είναι η τύφλωσή του. Πως είναι δυνατόν να πηγαίνει στο Μπούχενβαλντ και να μην βλέπει τι συμβαίνει γύρω του; Πως είναι δυνατόν να στέκεται στο πλευρό του Χίμλερ μόλις τρεις μήνες πριν τελειώσει ο πόλεμος; Οι πράξεις του δείχνουν μία έλλειψη αποστασιοποίησης και αυτό είναι που προκαλεί ρίγη. Προσπαθώ να μάθω ποιος είναι πραγματικά, ψάχνω να βρω τις απαντήσεις.

Σε ποια ντοκουμέντα στηριχτήκατε για να χτίσετε αυτό το μυθιστόρημα;
Υπάρχει το βιβλίο του κορυφαίου Γερμανού αντιναζιστή Έουγκεν Κόγκον «Το Κράτος των Ες Ες» που αφιερώνει δύο σελίδες στον Βαρνέτ. Το βιβλίο της Γαλλίδας ιστορικού Φλοράνς Ταμάν «Η ιστορία της ομοφυλοφιλίας στην Ευρώπη». Αλλά και το βιβλίο που κυκλοφόρησαν το 2003 τέσσερις Δανοί δημοσιογράφοι, «Καρλ Βαρνέτ. Ένας Δανός γιατρός των Ες Ες στο Μπούχενβαλντ». Αυτά είναι τα τρία απαραίτητα ντοκουμέντα μαζί με τις μαρτυρίες των εκτοπισμένων ομοφυλόφιλων. Αλλά και το βιβλίο του βιολόγου Ζαν Κλοντ Ντρέιφους που ήταν επίσης κρατούμενος στο Μπούχενβαλντ.

Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τον δρα Βαρνέτ «ομοφοβικό»;
Είναι δύσκολο να τον περιγράψουμε χρησιμοποιώντας όρους του σήμερα. Αν όμως είναι ομοφοβικός, είναι το χειρότερο είδος: Αυτός που θέλει «το καλό μας». Πιστεύει με κάθε καλή προαίρεση ότι χάρη στον ίδιο θα προοδεύσει η ανθρωπότητα. Ο Βαρνέτ είχε επισκεφτεί πολλές φορές το ινστιτούτο του πρωτοπόρου της σεξολογίας καθηγητή Μάγκνους Χίρσφελντ στο Βερολίνο. Η δουλειά του Χίρσφελντ σχετικά με την ομοφυλοφιλία είχε αποκτήσει τεράστια φήμη. Μαθαίνει έτσι πολλά πράγματα για τις ορμόνες και προσπαθεί, πατώντας πάνω στις μελέτες του Χίρσφελντ, να τις στρέψει σε άλλη κατεύθυνση. Ευελπιστεί επίσης να γίνει πλούσιος και να κερδίσει την αναγνώριση των συναδέλφων του χάρη στα πειράματά του με τους ομοφυλόφιλους.

Ο Βαρνέτ είχε έναν ήσυχο θάνατο στην Αργεντινή. Πως τα κατάφερε και κανείς δεν τον κυνήγησε μετά τον πόλεμο;
Μετά τον πόλεμο, κανείς δεν θεωρούσε πως οι διωγμοί σε βάρος των ομοφυλόφιλων ήταν τόσο σοβαρή υπόθεση. Άλλωστε εκείνη την εποχή ποιος δεν πίστευε ότι οι ομοφυλόφιλοι ήταν άρρωστοι που έπρεπε να θεραπευτούν; Η αναγνώριση του μαρτυρίου των εκτοπισμένων ομοφυλόφιλων υπήρξε μια κούρσα μετ'εμποδίων καθώς μπλεκόταν με τη μνήμη του εβραϊκού Ολοκαυτώματος και με τις μνήμες των άλλων θυμάτων του ναζισμού, όπως οι αντιστασιακοί και οι κομουνιστές. Ευτυχώς τώρα πια δεν είμαι ο πρώτος που ασχολείται με το θέμα.

Τι μάθατε γράφοντας το βιβλίο;
Αυτό που μου έκανε φοβερή εντύπωση ήταν πόσο γρήγορα στήθηκε η τρελή επιχείρηση της «θεραπείας» των ομοφυλόφιλων. Το έδαφος ήταν έτοιμο, καθώς πολύς κόσμος πίστευε πως οι ομοφυλόφιλοι θα πρέπει να θεραπεύονται. Ο Χίμλερ είχε υπολογίσει πως στη Γερμανία υπήρχαν 4 εκατομμύρια ομοφυλόφιλοι, εκ των οποίων οι μισοί τουλάχιστον δεν ήταν «πραγματικοί» ομοφυλόφιλοι και μπορούσαν να «αλλάξουν». Αυτό για τον Χίμλερ σήμαινε δύο εκατομμύρια επιπλέον οικογενειάρχες και αξιόμαχοι στρατιώτες. Από κει προερχόταν και η διακαής επιθυμία του να τους «θεραπεύσει». Χρειάστηκαν μόλις δυο-τρεις καλές γνωριμίες για να κανονίσει ο Βαρνέτ συνάντηση με τον ίδιο τον Χίμλερ, κεντρικό στέλεχος του ναζιστικού μηχανισμού. Σε λιγότερο από έναν χρόνο, τα πάντα ήταν έτοιμα. Το άλλο πράγμα που έμαθα είναι ότι η ιστορία που μαθαίνουμε είναι η ιστορία των νικητών ή/και της πλειοψηφίας. Για αυτό και είναι ακόμα πιο σημαντικό να δούμε την ιστορία από την οπτική γωνία των μειοψηφιών.

Το βιβλίο δεν περιέχει πολλά στοιχεία για την τύχη των θυμάτων...
Το θέμα του βιβλίου δεν είναι τα θύματα. Όμως αυτό που τους συνέβη προκαλεί ίλιγγο. Οι 13 που επέζησαν δεν μπόρεσαν ποτέ να μιλήσουν για αυτό και οι περισσότεροι φρόντισαν γρήγορα να παντρευτούν. Όταν αποφασίστηκε να αποζημιωθούν, το 2000, όλοι τους ήταν πλέον νεκροί. Οι άνθρωποι αυτοί έπεσαν μέσα στην καταπακτή της ιστορίας. Το πρόβλημα είναι ότι ο ίδιος ο Βαρνέτ δεν δικάστηκε ποτέ, παρά το γεγονός ότι το όνομά του αναφέρθηκε τόσο στη δίκη της Νυρεμβέργης όσο και σε εκείνη για το Νταχάου. Στοιχεία υπήρχαν, αλλά ούτε οι σύμμαχοι, ούτε οι Δανοί ενδιαφέρθηκαν να τον ψάξουν.

Αναμνηστική πλάκα για τους ομοφυλόφιλους κρατούμενους στο στρατόπεδο του Μπούχενβαλντ

Επιλέξατε ως προμετωπίδα του βιβλίου μία φράση της συγγραφέως Άλι Σμιθ: «Αυτή η ιστορία είναι αληθινή, συνέβη μια φορά στο μέλλον, πάει πολύς καιρός». Για ποιο λόγο;
Είναι μία φράση που με ενδιαφέρει γιατί μπλέκει όλους τους χρόνους: Παρελθόν, παρόν και μέλλον. Δυστυχώς οι ομοφυλόφιλοι κινδυνεύουν πάντα από παρόμοιες καταστάσεις. Φτάνει να δει κανείς πόσες κλινικές για τη «θεραπεία» των ομοφυλόφιλων ανοίγουν σήμερα στην Κίνα και τη Λατινική Αμερική. Έχει δημιουργηθεί μια ολόκληρη αγορά, η αγορά της κανονικότητας. Και βέβαια το αντίθετο της κανονικότητας δεν μπορεί παρά να είναι η ανωμαλία, η αδυναμία, η κατωτερότητα. Το θέμα είναι πως έχουμε μάθει να μετράμε την αποτελεσματικότητα και πως έχουμε μάθει να μετράμε την αδυναμία.