Η σημασία του χρόνου στην οικονομική πολιτική

Η παράταση της μνημονιακής περιόδου, με ευθύνη των κυβερνήσεων και πολιτικών κομμάτων, περιορίζει τις δυνατότητες αποτελεσματικής αντιμετώπισης της κρίσης. Η προβληματική ελληνική οικονομία, η οποία μπήκε στο μνημόνιο τον Μάιο του 2010 με προοπτική να βγει από αυτό στα τέλη του 2012 και τώρα είναι δεσμευμένη στο τρίτο μνημόνιο που θα έχει διάρκεια τουλάχιστον μέχρι τον Αύγουστο του 2018, εκτίθεται σε πολλούς κινδύνους που συνδέονται με την επιδείνωση του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος.

Διεθνώς δεν έχει υπάρξει ιστορικό προηγούμενο προγράμματος οικονομικής εξυγίανσης με τόσο μεγάλη διάρκεια. Σε μερικούς μήνες θα γιορτάσουμε τα έξι χρόνια των μνημονίων, ενώ το νωρίτερο που μπορούμε να βγούμε από αυτά θα είναι μετά από μία περίοδο υφεσιακής προσαρμογής που θα έχει διαρκέσει συνολικά οκτώμισι χρόνια.

Εθνική μοναξιά

Δύο γεγονότα αναδεικνύουν την εθνική μας μοναξιά σε ό,τι αφορά την εφαρμογή των μνημονίων. Στα τέλη Φεβρουαρίου πραγματοποιούνται βουλευτικές εκλογές στην Ιρλανδία όπου οι ψηφοφόροι θα επιβραβεύσουν, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, τον κεντροδεξιό πρωθυπουργό κ. Κένι και το κόμμα του που έβγαλαν με επιτυχία τη χώρα του από το μνημόνιο και επέτυχαν αναπτυξιακό ρυθμό – ρεκόρ 6% για το 2015, ενώ έχουν εξασφαλίσει μία εντυπωσιακή συνέχεια για την οικονομία το 2016.

Τον Μάρτιο βγαίνει από το δικό της μνημόνιο η Κύπρος ύστερα από μία τριετή περίοδο δοκιμασίας. Θα μετατραπούμε λοιπόν στην τελευταία μνημονιακή χώρα της ευρωζώνης χωρίς άμεση προοπτική να βελτιώσουμε τη συγκριτική μας θέση. Το μνημόνιο ξεκίνησε σαν μια αναγκαία θεραπεία σοκ για την ελληνική οικονομία και μετατράπηκε σε ένα κακής ποιότητας πολιτικό σίριαλ το οποίο έχει εξουθενώσει ένα σημαντικό τμήμα του παραγωγικού ιδιωτικού τομέα της οικονομίας και της κοινωνίας.

Το πολιτικό σύστημα κάνει ό,τι μπορεί για να καθυστερήσει την εφαρμογή των μνημονίων παρατείνοντας με αυτό τον τρόπο την κρίση. Η κυβέρνηση Σαμαρά έχασε πολύτιμο χρόνο μετά την ήττα της ΝΔ στις Ευρωεκλογές και απέφυγε να ολοκληρώσει με επιτυχία την τελική αξιολόγηση του δεύτερου μνημονίου. Ο ΣΥΡΙΖΑ στοίχισε στην οικονομία πολύτιμο χρόνο διεκδικώντας τον άμεσο τερματισμό του δεύτερου μνημονίου και της λιτότητας και προετοιμάζοντας με τα λάθη και τις παραλείψεις του τον εγκλωβισμό της χώρας στο τρίτο πρόγραμμα - μνημόνιο που θα διαρκέσει μέχρι τον Αύγουστο του 2018. Ακόμη και στην εφαρμογή του τρίτου προγράμματος - μνημονίου παρατηρείται σημαντική καθυστέρηση εφόσον η πρώτη αξιολόγηση ήταν προγραμματισμένη να ολοκληρωθεί τον περασμένο Νοέμβριο και θα διαρκέσει στην καλύτερη περίπτωση μέχρι τον Μάρτιο και στη χειρότερη μέχρι το Καλοκαίρι. Δημιουργούνται έτσι οι προϋποθέσεις για παράταση του τρίτου προγράμματος - μνημονίου πέρα από τον Αύγουστο του 2018 ενώ δεν μπορεί να αποκλειστεί ο εγκλωβισμός μας σε ένα τέταρτο μνημόνιο που θα μας εξασφαλίσει και μία καλή θέση στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες.

Οι εξωγενείς παράγοντες

Όσο μεγαλύτερη είναι η περίοδος οικονομικής προσαρμογής και εξυγίανσης τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης εξαιτίας εξωγενών παραγόντων. Αυτή την περίοδο εξελίσσονται παράλληλα διάφορες διεθνείς κρίσεις που μπορεί να έχουν εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες για την παραπαίουσα ελληνική οικονομία.

Υπάρχουν σημάδια αποσταθεροποίησης του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος που μας έρχονται από τις πορτογαλικές και τις ιταλικές τράπεζες, αλλά και από τη μέχρι πριν μερικά χρόνια πανίσχυρη Deutsche Bank. Υπάρχει μία γενικότερη επιδείνωση του διεθνούς οικονομικού κλίματος που εκφράζεται μεταξύ των άλλων με την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης στην Κίνα, την απότομη πτώση των τιμών του πετρελαίου και άλλων πρώτων υλών και τη χρηματιστηριακή αστάθεια.

Παρατηρείται πολιτική αναταραχή στην Ιβηρική όπου οι Σοσιαλιστές προσπαθούν να απομονώσουν την κεντροδεξιά και να στηρίξουν το πολιτικό τους μέλλον στη συνεργασία με τη ριζοσπαστική Αριστερά, εξέλιξη που μπορεί να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά για τις οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου και φυσικά της Ελλάδας. Προσθέστε στα παραπάνω την πολιτική και κοινωνική αναταραχή που προκαλούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι ανεξέλεγκτες προσφυγικές, μεταναστευτικές ροέςκαι έχετε μια πρώτη γενική εικόνα των διεθνών κρίσεων που εξελίσσονται παράλληλα και απειλούν την ελληνική οικονομία. 

Εάν είχαμε ολοκληρώσει την εφαρμογή του δεύτερου μνημονίου, είχαμε αποφύγει τον εγκλωβισμό μας στο τρίτο μνημόνιο ή έστω είχαμε κερδίσει χρόνο στην εφαρμογή των συμφωνηθέντων από τον κ. Τσίπρα τον Ιούλιο του 2015, θα ήμασταν σήμερα λιγότερο ευάλωτοι στην επιδείνωση του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος.