Ποιος θα σώσει τους Έλληνες διασώστες;

«Τους λαθρέμπορους αν μπορούσα θα τους σκότωνα. Βαρύ αυτό που λέω, αλλά πες μου εσύ ποια τιμωρία βρίσκεις κατάλληλη γι’ αυτά τα τέρατα. Το ν’ αφήνεις κάποιον να πεθάνει για τα λεφτά, είναι ό,τι χειρότερο μπορώ να σκεφθώ, χειρότερο από το να τον σκοτώνεις γιατί έχεις διαφορές πολιτικές ή θρησκευτικές. Σημαίνει ότι δεν έχεις ψυχή ανθρώπου, είσαι κτήνος». 

Το παραπάνω απόσπασμα αποτελεί μαρτυρία μέλους ξένης αποστολής που τις τελευταίες εβδομάδες συμμετέχει σε διασώσεις μεταναστών και προσφύγων στη Λέρο. Οι μαρτυρίες που προκύπτουν κατά τη διάρκεια συνεδριών με άντρες ξένων αποστολών που εδράζονται στο ανατολικό Αιγαίο, είναι πραγματικά συγκλονιστικές.

Ακραία γεγονότα, έντονα συναισθήματα που διαδέχονται το ένα το άλλο συχνά χωρίς ρυθμό, επώδυνες μνήμες και σκέψεις που επανέρχονται, άγχος, φοβίες, κατάθλιψη και απελπισία, θυμός κι επιθυμία εκδίκησης για όσους θεωρούν υπεύθυνους, είναι μερικά από τα γνωρίσματα του μετατραυματικού στρες που βιώνουν οι διασώστες κι οι λιμενικοί.

Οι άνθρωποι αυτοί σώζουν δεκάδες ζωές σε καθημερινή βάση. Αυτό από μόνο του θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή ικανοποίησης και ισχυρό κίνητρο για να συνεχίσουν το ανθρωπιστικό έργο τους. Μπορεί η παροχή πρώτων βοηθειών, η ταυτοποίηση, η μεταφορά προσφύγων στο νοσοκομείο να αποτελεί το μέρος της δουλειάς που τους δίνει δύναμη, αλλά η περισυλλογή πτωμάτων από την παγωμένη θάλασσα σε καθημερινή σχεδόν βάση, ειδικά όταν πρόκειται για μικρά παιδιά και νεαρές γυναίκες, είναι ένας επαναλαμβανόμενος εφιάλτης. 

«Κάθε μέρα έχουμε πνιγμένους, κάθε μέρα. Τα ψυγεία στο νοσοκομείο είναι γεμάτα σώματα. Έχουν τελειώσει οι σάκοι που βάζουμε τα πτώματα, καταλαβαίνεις; Δυο δυο τους στοιβάζουν τώρα, κι αυτό το θεωρώ ατιμωτικό για τους νεκρούς. Αν με ρωτούσες τι θέλεις φέτος από τον Άγιο Βασίλη θα σου έλεγα περισσότερους νεκρόσακους».

Οι ευρωπαϊκές χώρες που στέλνουν νέους άντρες στα νησιά του Αιγαίου για να συνεισφέρουν στην επίλυση της προσφυγικής κρίσης, έχουν λάβει ειδικά μέτρα για τη φροντίδα τους. Πρώτον, αντικαθιστούν τα ενεργά πληρώματα κάθε δύο ή τρεις εβδομάδες, ώστε να μην «καίγονται» από τα εξαντλητικά ωράρια σε αυτές τις συνθήκες. Δεύτερον, τους παρέχουν τόσο ατομικές όσο και ομαδικές ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες.

Τι γίνεται όμως με την ελληνική κυβέρνηση; Υπάρχει οποιαδήποτε σχετική μέριμνα από τους φορείς Μεταναστευτικής Πολιτικής, Υγείας, και Ναυτιλίας; Σήμερα πληροφορηθήκαμε ότι άντρες του Λιμενικού Σώματος συνέλαβαν Τούρκο ύποπτο για την διακίνηση προσφύγων και τον ανάγκασαν να γονατίσει και να δει τα άψυχα σώματα τριών παιδιών. Ο υπουργός Ναυτιλίας και νησιωτικής πολιτικής Θοδωρής Δρίτσας σε ανακοίνωση που εξέδωσε δηλώνει ότι η συμπεριφορά των λιμενικών ήταν υπερβολική, φροντίζει ωστόσο να τους «καλύψει» τονίζοντας πως είναι φυσικό οι λιμενικοί να ταυτίζονται με τον πατέρα που θρηνεί τα νεκρά παιδιά του.

Ο υπουργός δεν έχει άδικο όταν μιλά για ταύτιση των λιμενικών με τους συγγενείς των θυμάτων, η δήλωσή του θα ήταν ωστόσο πιο ολοκληρωμένη αν παρουσίαζε κάποιο σχέδιο των συναρμόδιων υπουργείων για το πώς σκοπεύουν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της προσφυγικής κρίσης στην ψυχική υγεία των αντρών του Λιμενικού Σώματος, τα μέλη των διασωστικών ομάδων και των συναφών υπηρεσιών στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Η καθημερινή πλέον εμπειρία όσων μετέχουν στη διάσωση ναυαγών και την περισυλλογή νεκρών μπορεί να έχει δημιουργήσει σε αρκετούς σοβαρά ψυχικά προβλήματα τα οποία πιθανόν να μην μπορούν να αντιμετωπίσουν οι ίδιοι χωρίς τη στήριξη ειδικών ψυχικής υγείας.