Η διάκριση Αριστεράς - Δεξιάς είναι παρούσα σε κάθε πολιτική συζήτηση. Είναι σημείο αναφοράς, ένας καθολικά αποδεκτός κώδικας κατανόησης όσων διαχρονικά διαδραματίζονται στην διεθνή πολιτική σκηνή. Η δυναμική της, όπως αναφέρει ο Laponce στο κλασσικό έργο του «Left & Right: The Topography of Political Perceptions», πηγάζει από το γεγονός ότι από διχοτομικό σχήμα εύκολα μετατρέπεται σε συνεχές φάσμα που εμπεριέχει όλες τις επιμέρους θέσεις –ακραίες, ενδιάμεσες αλλά και τον κομβικό χώρο του Κέντρου– επιτρέποντας τη μεταξύ τους αντιπαραβολή. Γίνεται, ακόμη, εικόνα που παραπέμπει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, στο χώρο, ώστε να γίνεται άμεσα κατανοητή, πέρα και πάνω από πολιτισμικά σύνορα.
Σήμερα, που όπως λέγεται συχνά «η πολιτική διέρχεται παρατεταμένη κρίση» (δεν το υιοθετώ διότι η πολιτική είναι, από τη φύση της, το κατεξοχήν πεδίο της κρίσης), λόγω του ότι οι πολίτες αμφισβητούν τα πρόσωπα και δυσκολότερα τοποθετούνται υπό τη σκέπη των κομμάτων (η επιρροή και παραμονή του προσώπου του Αλέξη Τσίπρα ορίζει σημαντικά το πώς εξελίσσεται αυτή τη διαδικασία), πολλοί τείνουν να απαξιώσουν τη διάκριση Αριστεράς - Δεξιάς, ως μη καθοριστική για την καθημερινή ζωή και ως υποδεέστερη των πραγματικών και μεγάλων αναγκών που προτάσσονται. Σε μία εποχή, λοιπόν, όπου η πολιτική είναι υπαγορευμένη από την κρισιμότητα της κατάστασης, την ανάγκη, τον εξωτερικό παράγοντα, έχει νόημα –λένε– να μιλάμε για Αριστερά και Δεξιά;
Χωρίς να προτείνεται η εμμονική προσκόλληση στη θεωρία των εννοιών, που δεν είναι διόλου χρήσιμη δίχως τον αφουγκρασμό της σύγχρονης πραγματικότητας, πρέπει να σημειωθεί ότι η επιπόλαιη άρνηση της διάκρισης Αριστεράς - Δεξιάς δημιουργεί σύγχυση, γίνεται συντελεστής (όχι μόνη αιτία) απαξίωσης της πολιτικής και μοιραία συντάσσεται με την αντίληψη ότι «όλοι ίδιοι είναι», η οποία αποτυπώνεται εμπράκτως στην ενισχυμένη αποχή.
Η διάκριση και οι ενδιάμεσοι χώροι που προκύπτουν από αυτή δεν είναι ένα «σκονισμένο» σχήμα που έρχεται από τη Γαλλική Επανάσταση. Ενόψει των βουλευτικών εκλογών του Γενάρη, επικράτησε στη χώρα μας το μήνυμα «Πρώτη φορά Αριστερά», ενώ και στις εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας, η συζήτηση αφορά σημαντικά στον προσανατολισμό της παράταξης· αν θα επιλέξει να τεθεί στη σύγχρονη Κεντροδεξιά ή θα αποτελέσει εκφραστή της παραδοσιακής Δεξιάς.
Οι αναφορές των ιδίων των πολιτικών εκφραστών υποδηλώνουν ακριβώς την ισχύ του σχήματος. Σε αυτή την ορολογία «συνεννοούνται» με το εκλογικό σώμα, καθώς όλοι είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε αν μία πολιτική διακήρυξη έχει αριστερό ή δεξιό πρόσημο. Ακόμα και αν λίγοι γνωρίζουν ενδελεχώς τις λεπτές αποχρώσεις των εννοιών κατά μήκος του πολιτικού φάσματος, οι έννοιες Αριστερά και Δεξιά γίνονται αντιληπτές, έστω και με έναν «αφαιρετικό» τρόπο. Και αυτή είναι η σπουδαία δυναμική τους. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το ότι οι αρνητές της διάκρισης δεν ορθοποδούν στο πολιτικό τοπίο.
Ούτε όμως η απουσία έντονων διαφοροποιητικών γραμμών στο εκτελεστικό επίπεδο πρέπει να μας εξαπατά. Η διάκριση Αριστεράς - Δεξιάς είναι πέρα και πάνω από συγκυρία. Αντιπροσωπεύει κυρίως τις τάσεις. Το πρίσμα μέσα από το οποίο διαθλώνται οι πολιτικές. Ακόμη και αν η επίτευξη των πολιτικών γίνεται πολλές φορές ανέφικτη, οι τάσεις παραμένουν ζωντανές. Όσο υπάρχουν ανοιχτά ζητήματα που μπαίνουν στη διελκυστίνδα της κοινωνικής διεκδίκησης, οι έννοιες θα διατηρούν την αξία τους. Όσο υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα, ζητήματα κατανομής πόρων, διανομής και ποιότητας υπηρεσιών, ανισομερούς κατανομής ευκαιριών, η διάκριση Αριστεράς - Δεξιάς θα είναι κοντά μας να «ορίζει», να επεξηγεί και να τοποθετεί όσα συμβαίνουν.
Μόνο εάν θεωρούσαμε όλα τα παραπάνω αυτονόητα επιλυμένα θα έπαυε η διάκριση να έχει σημασία. Δυστυχώς, οι έννοιες παλαιώνουν ως προς τη χρήση τους, όχι όμως και ως προς το περιεχόμενό τους. Όταν «παύει» το περιεχόμενο, οι έννοιες «αποσύρονται».
18°
