Ντοπαρισμένοι με μύθους

O μύθος του λαγού με τη χελώνα είναι ο πρώτος μύθος που διδασκόμαστε ως παιδιά αλλά και ο πρώτος που ξεχνάμε ως μεγάλοι για να πιαστούμε στον ύπνο της αλαζονείας μας, όπως ακριβώς ο λαγός. Ίσως επειδή το δίδαγμα δεν είναι βολικό: Η χελώνα τερμάτισε μεν πρώτη, όμως η επιτυχία της ήταν αποτέλεσμα κόπου, επιμονής και πάνω από όλα αυτογνωσίας. Η αυτογνωσία όμως είναι δύσκολη υπόθεση. Το είχε θέσει με τη μορφή ερωτήματος ο Ντοστογιέφσκι: «Ένας άνθρωπος με αυτογνωσία μπορεί να σέβεται, έστω και ελάχιστα, τον εαυτό του;»

Oι πρόσφατες και μάλλον όχι τελευταίες αποκαλύψεις για το ντοπάρισμα Ελλήνων πρωταθλητών στην επίχρυση δεκαετία του 2000 αποτελούν προβολή του μύθου στην πραγματικότητα, πραγματικότητα που δεν μπορεί όμως να αποσυνδεθεί από τα γεγονότα σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο. Ήταν το περιτύλιγμα, η χρυσόσκονη που ερχόταν να καθίσει πάνω στο «καταπιεσμένο» εγώ μας, δημιουργώντας μια επίπλαστη –όπως απεδείχθη– εικόνα ευδαιμονίας.

Ένας συνδυασμός θεσμικών, διοικητικών αδυναμιών και πολιτικού κόστους απέτρεψε την εφαρμογή ακόμη και αυτονόητων αλλαγών. Η «ντόπα» του λαϊκισμού δαιμονοποίησε κάθε ανάγκη αλλαγής και μεταρρύθμισης και ο εκπαιδευμένος στις συνωμοσιολογίες Έλληνας –του οποίου ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει– παρασύρθηκε από νέους μύθους: Η συνέχεια είναι γνωστή. Η κρίση σάρωσε την ελληνική κοινωνία και η βίαιη φτωχοποίησή της έγινε το γόνιμο έδαφος για το νέο εθνικό διχασμό. Κρεμάλες στήθηκαν στο Σύνταγμα ενώ ο πολιτικός λόγος υποκαταστάθηκε από «διεγερτική» και «ηρωική» συνθηματολογία του τύπου «Go back Merkel», «κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη» και άλλα συναφή.

Για άλλη μια φορά γίναμε «λαγοί», αρνούμενοι να αντικρίσουμε την πραγματικότητα.

Κάπως έτσι είμαστε πάλι στο σημείο μηδέν. Και ο λόγος δεν είναι μόνο ότι στην αντιπολίτευση κάποιοι λένε και καμιά υπερβολή... Τώρα κατέρρευσαν όλοι οι μύθοι, προμνημονιακοί, μνημονιακοί και μεταμνημονιακοί. Το ερώτημα είναι αν στη θέση τους θα ειπωθούν επιτέλους, και πολύ περισσότερο αν θα αντιμετωπισθούν στην πράξη, αλήθειες επώδυνες, αλήθειες που ανατρέπουν βολικά στερεότυπα. Διότι, όπως λένε οι Κινεζοι, «το να γνωρίζεις την αλήθεια είναι εύκολο, το να την ακολουθείς είναι δύσκολο». Ίσως όμως, όπως έχουν διαμορφωθεί οι συνθήκες, να είναι ευκολότερο και με μικρότερο πολιτικό κόστος να ειπωθούν αυτές οι αλήθειες και να συνδυαστούν με την υλοποίηση συγκεκριμένων προτάσεων.

Ίσως για παράδειγμα είναι καιρός να πούμε, με όρους δημιουργικής αυτογνωσίας και όχι ηττοπάθειας, ότι το πλαίσιο του μεταρρυθμιστικού προγράμματος είναι στην ουσία οριοθετημένο από τους δανειστές και από εμάς εξαρτάται η ταχύτερη υλοποίησή του με τρόπο που θα συνδυάζει την αποτελεσματικότητα με την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη.

Ή να πούμε ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο το μέγεθος του δημόσιου τομέα –άλλος ένας μύθος νεοφιλελεύθερης κοπής, που καταρρίπτεται εύκολα από τα συγκριτικά στοιχεία στην ευρωζώνη– όσο η αναδιάρθρωσή του με μετρήσιμους στόχους και με συνεχή αξιολόγηση του προσωπικού που θα συνοδεύεται με επιβραβεύσεις αλλά και με δίκαιες ποινές. Το να πιστεύουμε ότι όσο μειώνεται ο δημόσιος τομέας αυτομάτως θα μειώνεται η κακοδιοίκηση και η διαφθορά στη δημόσια διοίκηση είναι μάλλον λογική ακροβασία. Το να αποφασίσουμε όμως να ξεφύγουμε από τη μέγγενη της συνδικαλιστικής παραλυσίας και να στηρίξουμε τη λειτουργία του δημόσιου τομέα στη βάση της αξιολόγησης και της αποδοτικότητας είναι πλέον παραπάνω από αυτονόητο και αναγκαίο.

Ίσως είναι καιρός να πούμε ότι δεν είναι ή δεν μπορεί να είναι «ραχοκοκαλιά» της ελληνικής οικονομίας η μικρομεσαία επιχειρηση, όταν αυτή αναπτύσσεται σε κλάδους χαμηλής παραγωγικότητας και χωρίς καμία εξωστρέφεια. Το 90% του συνόλου των 32.347 νέων επιχειρήσεων, που ιδρύθηκαν το 2012, ήταν σε τέτοιους κλάδους με τα σκήπτρα να κρατούν τα καφέ, τα εστιατόρια, τα κομμωτήρια και τα σουβλατζίδικα. Και έπειτα ήρθαν τα λουκέτα.

Ή ίσως είναι καιρός να παραδεχθούμε ότι τα πανεπιστήμιά μας, κυψέλες ανάπτυξης σε κάθε σύγχρονο κράτος, δεν μπορεί να είναι εκκολαπτήρια βίας και υπό επαναλαμβανόμενες καταλήψεις που οδηγούν σε απώλειες εξαμήνων και συνακόλουθα απώλεια ακαδημαϊκού κύρους και ανταγωνιστικότητας. Εκτός αν μας ικανοποιεί η θέση από 300 και κάτω που λαμβάνουν στις διεθνείς κατατάξεις, θέση που για να είμαστε δίκαιοι αποτελεί άθλο σε συνθήκες υποχρηματοδότησης και συχνού μπάχαλου.

Η κρίση, είτε καλώς είτε κακώς, ήταν για την Ελλαδα ένα αντιντόπινγκ κοντρόλ και το δείγμα ήταν θετικό. Ο Κοκτό έλεγε ότι ο μύθος εξελίσσεται σε σημείο που γίνεται πραγματικότητα. Αν δεν διδαχθούμε από τη χελώνα, ο μύθος του Σίσυφου φοβάμαι ότι θα γίνει η μόνιμη πραγματικότητά μας.