Πολιτισμός - Civilisation ή «Πολιτισμός» - Culture;

Ας εξηγηθούμε σήμερα, σχετικά με αυτό που χρωστάμε από πέρσι: γιατί αναφερόμαστε συνεχώς στην πολυπολιτιστικότητα και όχι στην καθιερωμένη «πολυπολιτισμικότητα». Δεν είναι από σνομπισμό. Είναι θέμα ουσίας. Πρόκειται για την εξής συνήθη νεοελληνική στραβωμάρα.

Όλοι έχουμε ακουστά την περίφημη «Clash of Civilizations» του Samuel Huntington, μεταφράζοντάς την σωστά ως Σύγκρουση των Πολιτισμών.

Όλοι όμως μιλάμε και για «πολυπολιτισμικότητα», αποδίδοντας τον δυτικό όρο multi-culturalism.

Τι συμβαίνει; Η ίδια ελληνική λέξη Πολιτισμός αποδίδει τις δύο διαφορετικές ξένες Civilization και Culture; Όταν μάλιστα ισχυριζόμαστε ότι η ελληνική γλώσσα είναι η πλουσιότερη όλων; Πού είναι το λάθος;

Η Κουλτούρα ως Υποσύνολο του Πολιτισμού

Η έννοια Πολιτισμός είναι κατά Κοραή η δόκιμη μετάφραση της έννοιας Civilisation και από την εποχή του την καθιερώσαμε. Έκτοτε, όπως και στις δυτικές γλώσσες, εννοούσαμε ως Πολιτισμό το σύνολο των γνωστών δραστηριοτήτων και επιτευγμάτων (υλικοτεχνικών και πνευματικών) του ιστορικού ανθρώπου.

Η πνευματική διάσταση του Πολιτισμού, ως υποσύνολό του, είναι η Culture (λατινικήCultura, που σημαίνει καλλιέργεια). Και αναφέρεται σε όσα συνιστούν την πνευματική καλλιέργεια (Γράμματα, Τέχνες, Ήθη και Έθιμα), την πολιτιστική ζωή.

Στο ξεχαρβαλωμένο καθ’ ημάς ισλάμ, επειδή δεν βρίσκαμε μια ελληνική μονολεκτική διατύπωση της Κουλτούρας, αρχίσαμε στη Μεταπολίτευση να την λέμε «Πολιτισμό». Και από κει αρχίζει ένα αδιέξοδο βλακώδες μπέρδεμα, όπου οι λέξεις χάνουν το νόημά τους.

Η ιστορία ξεκινάει από τη Χούντα, που γέννησε αυτή την αναποδιά. Ως τότε λέγαμε «Πολιτιστικά» (έχοντας ποικίλες ανά την επικράτεια «Λέσχες Γραμμάτων και Τεχνών») εννοώντας Κουλτούρα (την οποία αποφεύγαμε ως ξενόφερτη) και ήμασταν ωραίοι. Άλλωστε προδικτατορικά, χωρίς να κηδεμονεύεται από αρμόδιο υπουργείο, η Ελληνική Κουλτούρα έζησε την κορυφαία και ανεπανάληπτη ακμή της… Το 1971, όμως ο Παπαδόπουλος σε κάποιον κυβερνητικό ανασχηματισμό πρωτοΐδρυσε«Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών».

Έκτοτε οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις διατήρησαν ανέγγιχτο το Χαρτοφυλάκιο (από το 1985 ως σκέτο Πολιτισμού) και μαζί του εδραιώθηκε και η βάρβαρη μεταξίωση της λέξης Πολιτισμός, που έπαψε να σημαίνει civilization και -υποτιμημένη πλέον- σημαίνει culture…

Τα περασμένα μεγαλεία δεν παράγουν Πολιτισμό

Εδώ και υπερτριάντα χρόνια αντιστεκόμαστε σε αυτή την στραβωμάρα, από τότε που η Μελίνα έλεγε «Το καλύτερο εξαγωγικό προϊόν μας είναι ο Πολιτισμός!». Μάταια, όμως, ισχυριζόμασταν ότι πρέπει να πάψουμε να λέμε «Υπουργείο Πολιτισμού».

Σε μια χαρακτηριστική «Καιροσκόπηση» του 1989 (ΑΘΗΝΑ 9,84) λέγαμε μεταξύ άλλων: «…ονομάζουμε Πολιτισμό τις Τέχνες και τα Γράμματα, αυτά που οι ξένοι ονομάζουν Culture.Έτσι δεν μας μένει λέξη για να ονομάζουμε τον πραγματικό Πολιτισμό, που οι ξένοι λένε Civilisation. Ίσως γιατί, πλέον, Πολιτισμό-Civilisation δεν παράγουμε. Άρα, γιατί να του έχουμε και ειδική λέξη;».

Εννοούσαμε με αυτό, όπως αναλυτικότερα περιγράψαμε (1996) στο βιβλίο μας «Makedonissimo, η στρατηγική της πλάκας» (σελ. 127-130), ότι φτιάχνουμε λέξεις για να ονομάζουμε τα δημιουργήματα του Πολιτισμού (Civilisation) μας. Όταν ο Αρχαιοελληνικός Πολιτισμός δημιουργούσε πλειάδα πρωτόγνωρων πολιτισμικών αγαθών, τους έδινε και ονομασίες, που κληροδοτήθηκαν απαράλλαχτες και σε όλους τους άλλους Πολιτισμούς.

Democracy, logos, Architecture, planet, politics, Philosophy, nautical, geometry, mechanics, hygienic, theater, physics, system, music, technology, athletics, είναιλίγααπότιςχιλιάδεςπολιτισμικών αγαθών,πουδημιούργησε η ελληνική αρχαιότητα και κληροδότησε καθοριστικά στον πανανθρώπινο Πολιτισμό.

Γι’ αυτό οι δυτικές γλώσσες και οι επιστημονικές ορολογίες είναι γεμάτες από ελληνικέςλέξεις…Γι’ αυτό και ο αείμνηστος Ζολώτας είχε διεθνώς εντυπωσιάσει με τις δύο αγγλόφωνες ομιλίες του χτισμένες αποκλειστικά από ελληνικές λέξεις 1957, 1959) στο ΔΝΤ.

Μετά την αρχαία του φάση, ο τόπος δεν παράγει Πολιτισμό, παρά μόνο στοιχεία της πνευματικής του πτυχής (Κουλτούρας). Γι’ αυτό ποτέ το αμερικάνικο fastfoodδεν θα το πούμε ταχυφαγείο (αφού δεν είναι δικό μας πολιτισμικό προϊόν, δεν θα του δώσουμε δικό μας όνομα…). Γι’ αυτό και όταν λέμε Πολιτισμός εννοούμε Κουλτούρα (την οποία δημιουργούσαμε μόνο στον εικοστό αιώνα…). Έτσι φτάνουμε στην απάντηση του εισαγωγικού μας ερωτήματος.

Και τώρα, τέρμα οι «πολιτισμικές» ανοησίες

Σημειώνουμε κλείνοντας ότι αυτό, που πολλοί, αντί να λένε πολιτιστικός, χρησιμοποιούν τον όρο «πολιτισμικός» (εννοώντας «cultural»),είναι μια χοντράδα φανφαρόνικη. Την ξεκίνησε ως Δήμαρχος ο συνήθης μεγαλοπρεπής κ. Αβραμόπουλος, για να ονομάσει «κάπως» το Πνευματικό Κέντρο («Πολιτισμικός Οργανισμός Δήμου Αθηναίων»…) και έκτοτε παρασύρθηκαν και άλλοι.

Φτάνει το αλυσιτελές φιγουρατζιλίκι, στο οποίο γενικευμένα επιδιδόμαστε δημιουργώντας νεολογισμούς χωρίς την εσωτερική και εξωτερική τεκμηρίωσή τους. Για περισσότερη τεκμηρίωση, θυμηθείτε την προ μηνών κουβέντα για τα «εθνικά αφηγήματα».

Άρα, εφεξής καλά θα κάνουμε να κόψουμε μαχαίρι αυτό το βαρύγδουπο όνειδος. Και να λέμε πολιτιστικός, όταν θέλουμε να εννοήσουμε cultural. Και να λέμε πολιτισμικός, όταν θέλουμε να αναφερθούμε σε κάτι που σχετίζεται με το civilization. Νταξ;

Επί πλέον, ας κατανοήσουμε με την ευκαιρία ότι ουδέποτε ο τόπος θα ορθοποδήσει, αν δεν κάτσουμε ομοθυμαδόν ο καθένας στο πόστο του, για να δημιουργήσουμε και να παραγάγουμε Πολιτισμό. Κανονικό, ε; Σιβιλιζαιησονικό δηλαδή.

Πολυπολιτιστικότητα & Δημοκρατία χωρίς Διακρίσεις

Να, λοιπόν, γιατί μιλάμε τόσον καιρό για πολυπολιτιστικότητα, αντί για πολυπολιτισμικότητα, όταν τίθεται ζήτημα multiculturalism.Παραθέτουμε εδώ ένα παραλειπόμενο, για να ολοκληρώσουμε την ανάλυση του προηγούμενου κειμένου («Πολυπολιτισμικότητα», Παγκοσμιοποίηση, Ισλάμ).

Συνοψίζοντας, πρέπει να διαλυθεί η εμμένουσα παρεξήγηση. Δεν φταίει η πολυπολιτιστικότητα που η πολίτικαλκορρεκτίλα ανέχεται και τροφοδοτεί τις ιδιοτροπίες των ισλαμικών ομάδων και τα μαζικά τους γκέττο στις δυτικές πόλεις. Ούτε που οι επήλυδες δεν ενσωματώνονται πολιτιστικά (φυλετικά ή θρησκευτικά, ή βάσει άλλων μειονοτικών χαρακτηριστικών) στην δυτική Μητρόπολη. Φταίει η στρέβλωση της Πολυπολιτιστικότητας.

Εδώ εκκρεμεί να αναλύσουμε την αναφερθείσα προ εβδομάδας παράμετρο της Δημοκρατίας χωρίς Διακρίσεις (Δ.χ.Δ.).Είναι δημιούργημα της ανοιχτής κοινωνίας και μία από τις δύο κορυφαίες παρακαταθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την ανθρωπότητα.

Η απαράβατη συνθήκη λειτουργίας της είναι εντός της να ολοκληρώνονται οι μεμονωμένοι πολίτες ως πρόσωπα και όχι ως μέλη κλειστών ομάδων. Αυτή είναι η ζημιά που κάνει η κορρεκτίλα, όταν ευνοεί και συντηρεί αδιάσπαστες ομάδες ανοιχτές εντός και κλειστές εκτός.

Η Δημοκρατία χωρίς Διακρίσεις είναι κορυφαίο «ανοιχτήρι» για την ανοιχτή κοινωνία, φτάνει να μην την υπονομεύει η γκεττοποίηση. Αφού εντός της κλειστής ομαδικότητας μπλοκάρεται η δυναμική της απρόσκοπτης επικοινωνίας ανάμεσα στους εντός της ομάδας και τους άλλους πολίτες.

Τότε περιστέλλεται η παγκοσμιοποιητική ελευθερία διακίνησης (την οποία παρεμπιπτόντως εκμεταλλεύεται για ίδια ανάπτυξη το επιθετικό ισλάμ) προσώπων, ιδεών και αγαθών, ακόμα και κεφαλαίων, άρα στριμώχνεται το Κράτος Δικαίου και η ανοιχτή κοινωνία. Και φυσικά, σε ακραίες περιστάσεις πέφτουν τα Μπατακλάν.

Αυτό πρέπει να διορθωθεί, χωρίς να πειραχτεί η ευεργετική επίδραση της πολυπολιτιστικότητας σε αυτό τον ενάρετο κύκλο της διεύρυνσης της Δημοκρατίας χωρίς Διακρίσεις. 

Υστερόγραφα

Τι χρώμα θα είναι τα ελικόπτερα;

Αλεξάκης μας, ο ορισμός της δόλιας δημεγερσίας φροντίζει εδώ, να γελάμε υπεύθυνα. Και θα είναι και μέρα μεσημέρι, όταν τα «Ωσαννά!» θα γυρίσουν σε «Άρον, άρον, σταύρωσον αυτόν!…»;

Κυριακή: Περπατάμε για το κλίμα και το Παρίσι

Όπως κι αν ο καθένας μας αντιλαμβάνεται το τι σημαίνει κάτι τέτοιο, αξίζει μεθαύριο η συμμετοχή στην βόλτα για να θυμηθούμε ότι η φέρουσα ικανότητα της γης χοντροξοδεύεται και ψιλοεξαντλείται.

Το αλλιώς των πραγμάτων

Για να πετύχεις την ανατροπή του ασυνάρτητου λόγου που αποπροσανατολίζει και διαλύει τον τόπο, πρέπει να κάνεις αυτό που λέει ο κορυφαίος εν ζωή Έλληνας διανοητής. «Αναζητώ το αλλιώς των πραγμάτων». Εξαιρετική συνέντευξη Στέλιου Ράμφου στην καλά προετοιμασμένη Αγγελική Μπιρμπίλη.