Συνέντευξη Κλάους Λέγκεβι: «Το μέλλον στο Νότο»

Ο Γερμανός καθηγητής, Κλάους Λέγκεβι, στενός φίλος του Ντανιέλ-Κον Μπεντίτ, έχει στρέψει το βλέμμα του προς το Νότο κόντρα στο κυρίαρχο ρεύμα. Ήρθε στην Αθήνα για τα 60χρονα του Ινστιτούτου Goethe και σε συνεργασία με το Beton 7 παρουσίασε το βιβλίο του «Το Μέλλον στο Νότο». Σε πρόσφατο άρθρο του στη γερμανική εφημερίδα The Financial Times Deutschland παραπέμπει στο Γάλλο ιστορικός, Ζορζ Ντυμπί, ο οποίος είχε πει πριν πολλά χρόνια ότι: ‘όταν ονειρευόμαστε την τελείωση του ανθρώπου, την υπερηφάνεια και την ευτυχία του να είσαι άνθρωπος, το βλέμμα μας γυρνά προς την Μεσόγειο’. Σήμερα ο Κάλους Λέγκεβι λέει ότι αυτή η εποχή δεν υπάρχει.

Φταίει μόνο η οικονομική κρίση που κάποιοι στο Βορρά δεν ανέχονται άλλο τους ‘απείθαρχους» νότιους και κάποιοι στο Νότο δεν αντέχουν τους τεχνοκράτες των Βρυξελλών;

«Τα στερεότυπα που συνοδεύουν το Νότο είναι παρωχημένα. Είτε πρόκειται για τα θετικά τύπου όλα είναι ‘θάλασσα, ήλιος και σεξ’ είτε για τα αρνητικά. Πρέπει όχι απλά να τα ξεπεράσουμε, αλλά να τα προσπεράσουμε και να επικεντρωθούμε στην καλλιέργεια της ευρωπαϊκής συλλογικής ταυτότητας. Πιστεύω ότι η αναζωογόνηση της ιδέας της Ευρω-Μεσογειακής Ένωσης είναι υψίστης σημασίας, για είναι η μόνη που θα μπορούσε να επιβληθεί της πολιτικής ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού. Μια δόση ‘dolce far niente’ (‘γλυκιάς απραξίας’) δηλαδή, μιας, αντι-ωφελιμιστικής προσέγγισης της ζωής θα ήταν σήμερα πολύ χρήσιμη».

Πόσο μόνος αισθάνεστε στη Γερμανία ως υπερασπιστής του Νότου;

«Καθόλου. Η Γερμανία δεν είναι ούτε μόνη, ούτε απομονωμένη. Είναι μια χώρα που περιβάλλεται από φίλες χώρες. Όταν οι Έλληνες ζητούν από τους Γερμανούς να γίνουν ‘Έλληνες’, εμείς τους λέμε ότι να γίνουν αληθινοί Ευρωπαίοι. Να αποκηρύξουν το διαχωρισμό ανάμεσα στην ελληνική και την ευρωπαϊκή ταυτότητα».

Υποστηρίζετε ότι το μέλλον ανήκει στις ήπιες μορφές ενέργειας και ότι ο ευρωπαϊκός νότος πρέπει να ενταχθεί σ’ ένα τέτοιο σχέδιο. Υφίσταται «Ενεργειακή Ένωση» του Νότου χωρίς τη Γαλλία. Θα μπορούσε η Τουρκία να παίξει κάποιο ρόλο;

«Η Γαλλία ήταν και είναι η ‘ατμομηχανή’ της Μεσογειακής Ένωσης και υπό αυτήν την έννοια παραμένει απαραίτητος εταίρος. Είναι αυτή εξάλλου που την πρότεινε το 2008 και έμεινε στα χαρτιά. Από την άλλη, η Τουρκία είναι ικανοποιημένη και εφησυχασμένη στην απομόνωσή της. Προτιμά να τραβάει τη δική της πορεία και ενδεχομένως να ονειρεύεται έναν νέο-Οθωμανικό ρόλο στη Μέση Ανατολή. Ο εξευρωπαϊσμός της Τουρκίας δεν είναι πλέον της μόδας και τόσο η Γερμανία όσο και η Γαλλία κατάφεραν πολύ αποτελεσματικά να εμποδίσουν την όποια ενσωμάτωση της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιστεύω ότι η Τουρκία ανήκει στην Ευρώπη και ότι της αξίζει έστω η δυνατότητα μιας προνομιακής συνεργασίας με την Ε.Ε. Το Κυπριακό ζήτημα, μου φαίνεται, πια αρκετά αναχρονιστικό».

Σκωτία, Χώρα των Βάσκων, Λομβαρδία. Η ευρωπαϊκή κρίση χρέους έφερε στο προσκήνιο εκ νέου το πρόβλημα των εθνικιστικών αποσχιστικών τάσεων. Κάποιες περιοχές – πιο προνομιούχες και παραγωγικές από άλλες - δεν αισθάνονται συνδεδεμένες με το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και ζητούν ανεξαρτησία με δημοψηφίσματα. Απειλείται η συνοχή της ΕΕ;

«Η περιφερειοποίηση μπορεί να γίνει κατανοήτη ως μια αντίδραση στον εθνικό υπερ-συγκεντρωτισμό . Οι Καταλανοί στη Χώρα των Βάσκων και οι Λομβαρδοί στη βόρεια Ιταλία ξεσηκώνονται ενάντια στους φτωχότερους συμπατριώτες τους με τρόπο σωβινιστικό και εγωιστικό. Η Ευρώπη των Περιφερειών θα έπρεπε να συμβάλει στην αναγνώριση της πολιτισμικής διαφορετικότητας. Θα έπρεπε, επίσης, να συμβάλει στην ανάπτυξη των περιφερειών και να διατηρεί ζωντανή την υπερθνική ολοκλήρωση πάνω σε μια ομοσπονδιακή βάση».

Και η ενίσχυση της άκρας δεξιάς αποδίδεται στις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, στην ανεργία, την όξυνση της φτώχειας. Πόσο ισχύει αυτό στην περίπτωση της Ελλάδας;

«Κατά τη γνώμη μου το ζήτημα της Χρυσής Αυγής έχει βαθιές ρίζες στην προβληματική περίοδο του εμφυλίου πολέμου. Οι Έλληνες δεν έχουν ακόμη συμβιβαστεί μ’ αυτό το κομμάτι της ιστορίας τους. Και αυτό βολεύει ώστε να διαιωνίζεται ο μύθος του ‘Έλληνα’ που είναι πάντα θύμα των άλλων. Δε φταίει ποτέ ο ίδιος. Ένας μύθος που ταιριάζει γάντι με την αναγέννηση του λαϊκού εθνικισμού σε πανευρωπαϊκό επίπεδο».

Κατά πόσο είναι όντως κοινή η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική;

«Καθόλου. Το δόγμα ‘Ευρώπη Φρούριο’ θα όφειλε να βοηθήσει τις χώρες με νότια σύνορα, όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα, να διαχειριστούν την κίνηση των των μεταναστών και των προσφύγων. Κάνει το αντίθετο.»

Άξιζε η Ευρωπαϊκή Ένωση το Νομπέλ Ειρήνης;

«Θα φάνει σε μια δεκαετία και αν η Ευρώπη έχει εξελιχθεί σ’ ένα διαφορετικό εγχείρημα ειρήνης, συμφιλίωσης των λαών και των ανθρωπιστικών αξιών απ’ αυτό που καθιερώθηκε μετά το 1945. Η άλλη προοπτική, βέβαια , θα ήταν αυτοκαταστροφική: να υπερισχύσει ο εθνικός κατακερματισμός της και η Ευρώπη να πάψει να ενεργεί ως παγκόσμιος παίκτης».