Λένε ότι στις εποχές μεγάλης οικονομικής κρίσης, το λιγότερο που χάνουμε είναι τα λεφτά. Το σπουδαιότερο είναι η ανθρωπιά μας, η ευαισθησία, η εμπιστοσύνη στη νομιμότητα, στους δημοκρατικούς κανόνες. Είναι η λογική, ο ορθολογισμός, οι κανόνες που μας επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και να ζούμε μαζί χωρίς να αλληλοσκοτωνόμαστε. Η ατμόσφαιρα της μεγάλης ύφεσης απελευθερώνει τη σύγχυση, την εξαγρίωση, το φόβο, φέρνει στην επιφάνεια τα χειρότερα ένστικτα. Δεν θέλουμε να καταλάβουμε, θέλουμε εξιλαστήρια θύματα, θέλουμε κάποιον να μισήσουμε.
Ο λαϊκισμός απελευθερώνει την έντονη συγκινησιακή φόρτιση χωρίς λογική και χωρίς όρια. Μόνο η υπεράσπιση της λογικής μάς μένει για να αντιμετωπίσουμε τα τυφλά ένστικτα μέσα μας που ζητάνε αίμα στην αρένα.
Όσοι υπερασπίζονται τη δημοσιοποίηση της λίστας Λαγκάρντ λένε: Έκανε αυτό που δεν έκανε το κράτος. Κατηγορείται αυτός που αποκάλυψε κι όχι αυτοί που συγκαλύπτουν. Και οι δύο προτάσεις είναι λάθος. Το κράτος δεν όφειλε καθόλου να δημοσιοποιήσει τη λίστα. Έπρεπε να την αξιοποιήσει, να δει αν από τις καταθέσεις στην ελβετική τράπεζα υπήρχαν κάποιες που δεν αντιστοιχούν σε δηλωθέντα εισοδήματα, αν ήταν δηλαδή προϊόν φοροδιαφυγής. Η δημοσιοποίηση της λίστας, επίσης, δεν αποκάλυψε τίποτα από όλα αυτά. Ούτε φοροφυγάδες, ούτε ευθύνες, ούτε κατηγορίες. Αποκάλυψε μόνο καταθέσεις. Άλλωστε όλοι σπεύδουν να δηλώσουν από την αρχή, «αυτό δεν σημαίνει ότι οι λογαριασμοί στην HSBC συνιστούν κάποιο αδίκημα». Πόσο υποκριτικό. Τότε γιατί τους διαβάζουμε; Είναι ακόμα λάθος γιατί δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί ως υπερασπιστική γραμμή ο συμψηφισμός της ανομίας. Αφού αυτοί δεν συλλαμβάνουν τη φοροδιαφυγή, τότε και σε μας επιτρέπεται η διαπόμπευση.
Μιλάμε πολύ αυτές τις μέρες για τη νομική πλευρά του γεγονότος και τη δημοσιογραφική δεοντολογία. Δεν μιλάμε σχεδόν καθόλου για πολιτική. Δεν λέμε, δηλαδή, ότι σ’ αυτή τη δύσκολη εποχή και σ’ αυτή την εν πλήρει συγχύσει κοινωνία η δημοσιοποίηση ονομάτων που δεν κατηγορούνται για τίποτα είναι κυνήγι μαγισσών. Είναι τροφή στον κανιβαλισμό του πλήθους για να διεγερθεί ηδονοβλεπτικά και να μισήσει εκτονωτικά. Και να αποπροσανατολιστεί για μια ακόμη φορά. Οι ένοχοι φοροδιαφυγής και όσοι τους συγκαλύπτουν θα χαθούν ανάμεσα στα χιλιάδες ονόματα. Οι λίστες δεν περιέχουν φοροφυγάδες. Λένε ποιος «έχει λεφτά».
Αν είναι έτσι, πού ακριβώς θα σταματήσουμε; Γιατί μόνο αυτά τα ονόματα; 55.000 συμπολίτες μας είναι όσοι το 2011 κατέθεσαν στο εξωτερικό άνω των 100 χιλιάδων. Είναι άλλοι τόσοι το 2012; Και γιατί να περιοριστούμε μόνο σ’ αυτούς; Όσοι κατέθεσαν 90, 80, 50 χιλιάδες δεν μπορεί να είναι ύποπτοι φοροδιαφυγής; Το ΣΔΟΕ ζητάει από τις τράπεζες το άνοιγμα 5.000 λογαριασμών για να ερευνήσει τυχόντα αδικήματα. Αυτούς θα τους δημοσιεύσουμε; Εννοείται, αφού εδώ υπάρχει και βάσιμη υποψία από τις ελεγκτικές αρχές. Οπότε γιατί να μη δημοσιεύσουμε και τα 489.000 πρόσωπα που ζητούσαν τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων τους μέχρι τις 30 Αυγούστου που μας πέρασε; Αυτοί δεν είναι και κατά δήλωσή τους ένοχοι;
Ξαφνικά, σταματάμε να μιλάμε ως πολίτες. Δεν συζητάμε πια για νόμους και κανόνες. Δεν μιλάμε για λειτουργίες και ευθύνες του κράτους. Μιλάμε για ονόματα. Ήδη τώρα λένε ότι η δημοσιοποιηθείσα λίστα δεν είναι η λίστα Λαγκάρντ. Γιατί αυτή είχε 1.997 ονόματα, ενώ η δημοσιοποιηθείσα 2.059. Στην πορεία προστέθηκαν μερικά ακόμα. Έχουμε και κάτι άλλες ανάγκες να καλύψουμε, μας έλειπαν μερικά ψιλά. Και κάποια ονόματα ίσως αφαιρέθηκαν. Ποιος ξέρει; Έχουμε φύγει ήδη από τη σφαίρα της δημοκρατικής πολιτείας, βρισκόμαστε στο υπόγειο της κοινωνίας. Η ενημέρωση ως όπλο για ντιλ, εκβιασμούς, συμφέροντα, μυστικές επιδιώξεις. Κάποιοι εκβιασμοί θα γίνουν, κάποιες οικογένειες θα διαλυθούν, κάποιες συμμορίες απαγωγέων θα επιλέξουν θύματα. Έχουμε γίνει Μεξικό, κάθε βδομάδα διαβάζουμε για μια απαγωγή με λύτρα.
Το φιλοθεάμον κοινό διαβάζει ονόματα. Δεν διαβάζει υποκριτικούς αστερίσκους. Θέλει εχθρούς, θέλει να μισήσει. Αρκεί να διαβάσεις τα σχόλια στο διαδίκτυο. Τώρα δεν έχουμε μόνο 300 κλέφτες πολιτικούς. Έχουμε κι άλλους 2.000 «πλούσιους». Κρεμάλες στα λαμόγια! Δηλώσεις συνδικαλιστή δημοσιογράφου: Συλλαμβάνουν το δημοσιογράφο που αποκαλύπτει και αφήνουν τα κακουργήματα της λίστας. Η λίστα έχει γίνει ήδη λίστα ενόχων. Ο αρχηγός του κόμματος που ανήκει ο συνδικαλιστής, λέει σε αντιπαράθεση με τους χρυσαυγίτες: «Είναι τσάμπα μάγκες, τους αδύναμους χτυπάνε. Δεν είδα αυτούς τους παλικαράδες να ενοχλήσουν κανέναν απ’ αυτούς που έχουν βγάλει τα λεφτά τους έξω ή κερδίζουν εκατομμύρια».
Έτσι ίσως καταλαβαίνουμε σιγά σιγά την ιδεολογική χρησιμότητα της κάθε λίστας. Οι χειραγωγοί των μαζών ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν. Στις εποχές της σύγχυσης και του φόβου, μιλάνε στα αγριότερα ένστικτα. Δημιουργούν ενόχους. Προσφέρουν θύματα στο Κολοσσαίο του πλήθους. Το αίμα είναι διεγερτικό. Κανείς δεν προσέχει τις υποσημειώσεις. Κανείς δεν θυμάται ότι οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τοποθετούν τα χρήματά τους σε όποια τράπεζα θέλουν. Τώρα μιλάμε ξεκάθαρα: εχθρός είναι οι «πλούσιοι», αυτοί που έχουν. Αν οι «παλικαράδες» με τους λοστούς και τα κατσαβίδια τα χρησιμοποιούσαν στο σωστό στόχο, δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Μόνο που αυτό είναι η Δημοκρατία του Σαλό. Είναι η ιδεολογική προπαγάνδα του Χίτλερ και του Μουσολίνι, θα «γαμήσουμε την μπουρζουαζία».
Μεταφορικά και κυριολεκτικά. Τη συνέχεια την ξέρουμε. Εναντίον ποιου ήταν ο βιασμός, το ξέρουμε εδώ και 70 χρόνια. Αν οι συγχυσμένες μάζες του Μεσοπολέμου παρασύρθηκαν από αυτά τα κηρύγματα του μίσους, σήμερα, που το ιστορικό προηγούμενο υπάρχει, δεν έχουμε κανένα ελαφρυντικό. Όσοι παίζουν με τα κατώτερα ένστικτα, όσοι προσπαθούν να μετατρέψουν τους πολίτες σε όχλο στο κυνήγι μαγισσών, εγκληματούν εναντίον της δημοκρατίας.
Είναι όμως αδιανόητη και η ανεπάρκεια, ο εκφυλισμός της ίδιας της δημοκρατίας. Αυτοκτονούν αλληλοεκβιαζόμενοι, συγκαλύπτοντας τη διαφθορά που τους έπνιξε, παραδίδουν την κοινωνία στη ζούγκλα των εχθρών της. Αν σαρκάζω τη σπουδή της δικαιοσύνης να αντιδρά ακαριαία όταν πρόκειται για καταθέσεις, την ώρα που η ανομία κυριαρχεί ανενόχλητη σε όλο το φάσμα της δημόσιας ζωής, άλλο τόσο δεν μπορώ να δεχτώ το κυνήγι μαγισσών που μόνο σκοπό έχει τον αποπροσανατολισμό του πολίτη, τη μετατροπή του σε τυφλό όχλο. Μόνο αν βγεις από τα στρατόπεδα, που εύκολα επανασυντάσσονται αυτόματα με τις δυο πλευρές της χρεοκοπίας, μπορείς να δεις ψύχραιμα την πραγματικότητα. Ή, αλλιώς, σκέψου απλώς: εσύ θέλεις να δεις τους δικούς σου λογαριασμούς, τις δικές σου καταθέσεις δημοσιευμένες στην εφημερίδα; Αν απαντήσεις ειλικρινά, ξέρεις ποιο είναι το σωστό.
11°
