Η Αριστερά μεταξύ λαϊκισμού και αθωότητας

Μπορεί η Αριστερά να κατακτήσει την κοινωνία χωρίς λαϊκισμό; Αν ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός, μπορεί να γεννηθεί μέσα από μια συμμαχία αλήθειας; Ο ΣΥΡΙΖΑ/ΕΚΜ πέτυχε αυτό που μέχρι λίγο πριν από τις εκλογές φαινόταν αδιανόητο, να γίνει κόμμα εξουσίας. Ο τρόπος με τον οποίο έφτασε σ αυτόν τον θρίαμβο καθορίζει το παρόν του ως αξιωματική αντιπολίτευση και το μέλλον του ως κυβέρνηση αν και όταν πάρει τη λαϊκή εντολή. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα είναι η πρώτη φορά που η ελληνική Αριστερά θα αναλάβει την ευθύνη διαμόρφωσης της εθνικής μοίρας. Αν αποτύχει να δώσει ένα άλλο παράδειγμα, όχι μόνο ηθικό, αλλά και διαχειριστικό, το τραύμα μπορεί να γίνει ανίατο. Γιατί τώρα υπάρχει η ελπίδα ότι κάποτε θα έρθει ο σοσιαλισμός, τότε θα υπάρχει η φρίκη για την ουτοπία που έγινε εφιάλτης.

Το πιθανότερο είναι ότι η δύναμή του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ αυξήθηκε εντυπωσιακά ακριβώς επειδή χάιδεψε αυτιά, αρνήθηκε ότι η χώρα έχει χρεοκοπήσει, υποσχέθηκε παραμονή στο ευρώ χωρίς μνημόνιο, δηλαδή χωρίς όρους από τους δανειστές και άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί ο δημόσιος υπάλληλος να επιστρέψει στα εισοδήματα του 2008 και ο μισθωτός του ιδιωτικού τομέα στις προοπτικές και τις δυνατότητες που είχε προ κρίσης. Ενα σημαντικό κομμάτι του βαθέος ΠΑΣΟΚ πήγε μαζί του, παίζοντας τη ζαριά της επιστροφής στο προηγούμενο καθεστώς, άλλο κομμάτι του παραδοσιακού δικομματισμού της μεταπολίτευσης συστρατεύτηκε αγοράζοντας ελπίδα.

Οι ρομαντικοί της υπόθεσης εξακολουθούν να πιστεύουν ότι υπήρχε άλλος δρόμος. Θα μπορούσε ο ΣΥΡΙΖΑ να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά τη λαϊκή οργή για τα κοινωνικά άδικα μέτρα και για τις παθογένειες του αστικού συστήματος εξουσίας, επειδή θα έπειθε ότι ένα κόμμα της Αριστεράς μπορεί να διαπραγματευθεί καλύτερα με τους εταίρους, γιατί δεν δεσμεύεται από τις ιδεοληψίες του νεοφιλελευθερισμού, γιατί δεν έχει σπόνσορες να προστατεύσει ούτε κρύβει σκελετούς στο ντουλάπι.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα, δεν θα έχουμε την ευκαιρία να το μάθουμε. Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ αποδεικνύει μέρα με τη μέρα ότι δεν θέλει να αναγνωρίσει την έννοια της ατομικής ευθύνης, δεν παραδέχεται ότι ακόμη και αν διαγραφεί το επαχθές μέρος του χρέους δεν υπάρχουν λεφτά για μισθούς και συντάξεις χωρίς δάνεια, δεν ομολογεί ότι η σχέση οφειλέτη και δανειστή είναι σχέση εξουσίας, ότι τα ελλείμματα τα φτιάξαμε μόνοι μας, ότι ο εχθρός είναι εντός.

Για όλους αυτούς τους λόγους, το πρόγραμμα διακυβέρνησης που παρουσιάζει δεν αντέχει σε αυστηρή τεχνοκρατική ανάλυση ούτε σε δοκιμασία με ευρωπαϊκούς όρους και στη βάση των παρόντων συσχετισμών στο εσωτερικό της ΕΕ.

Μια κυβέρνηση που εφαρμόζει τόσο αντιλαϊκή πολιτική όσο η σημερινή θα έχει οπωσδήποτε βαρύτατο πολιτικό κόσος. Πόσο μάλλον σε καιρούς βίαιης υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου των περισσότερων, εφιαλτικής ανεργίας, ανυπόφορης ύφεσης, μαζικών αποκλεισμών, εκρηκτικών ανισοτήτων, επέλασης του σκοταδισμού. Στην πραγματικότητα, ο ΣΥΡΙΖΑ θα είχε τεράστια πολιτικά οφέλη ακόμη και αν δεν συνομιλούσε με πράσινους συνδικαλιστές, δεν λειτουργούσε ως αποθήκη προδομένων πελατών του δικομματισμού, δεν μοίραζε λεφτά που δεν υπάρχουν. Αλλά, όπως όλα δείχνουν, ο πειρασμός της ευκολίας είναι πανίσχυρος και δελεάζει ακόμη και στελέχη που έχουν το ηθικό πλεονέκτημα της μη συμμετοχής στη διακυβέρνηση της μεταπολίτευσης.

Αλλά ίσως δεν είναι μόνο αυτό. Ισως πρόκειται για το υπαρξιακό ζήτημα της Αριστεράς που έχει να κάνει με την εξιδανίκευση του λαού ως φορέα της ρήξης και της ανατροπής. Για το λαό και με το λαό θα γίνει η επανάσταση, όταν ωριμάσει η ιστορική συγκυρία και ο Μαρξ είναι πάντα επίκαιρος αλλά και πολύ πρόσφορος σε διασταλτικές ερμηνείες.

Η ταβερνιάρισσα της Υδρας που δεν κόβει αποδείξεις για ένα κομμάτι της Αριστεράς ανήκει στον κόσμο της εργασίας που δοκιμάζεται από την κρίση και τις επιταγές των Τροϊκανών. Το ίδιο ισχύει και για τον υδραυλικό, μαραγκό, ηλεκτρολόγο και κάθε χειρώνακτα που δεν έχει δελτίο παροχής υπηρεσιών ή δεν το χρησιμοποιεί. Οι επίορκοι δημόσιοι υπάλληλοι ασφαλώς και πρέπει να τιμωρηθούν αλλά -κατά την ίδια ανάλυση- δεν είναι εκεί το θέμα, δεν πρόκειται για προτεραιότητα, ας μην λέμε ότι φτάσαμε στο αδιέξοδο εξαιτίας τους, ας το αφήσουμε για μετά. Πόσο μετά; Οταν θα έχει διαγραφεί το χρέος, θα έχει ανασυγκροτηθεί ο παραγωγικός ιστός της χώρας, θα υπάρχει στιβαρό αταξικό κοινωνικό κράτος και, πιθανότατα, δεν θα έχουμε λόγο να μετράμε αναπήρους-μαϊμού, συνταξιούχους-μαϊμού, διεφθαρμένους υπαλλήλους, φοροφυγάδες ελεύθερους επαγγελματίες.

Κάπου εκεί ο ΣΥΡΙΖΑ χάνει το δίκιο του, χάνει και το δρόμο. Γιατί δεν θα φτάσουμε ως εκεί χωρίς να αντιμετωπίσουμε τις αιτίες που έφεραν τη χρεοκοπία και για να τις αντιμετωπίσουμε χρειάζεται θάρρος και ειλικρίνεια.

Η ιστορία της ελληνικής Αριστεράς είναι γεμάτη με στιγμές θάρρους, ψυχικού μεγαλείου και αθωότητας. Αλλά είναι και γεμάτη ματαιώσεις. Τι από τα δύο θα επαναληφθεί;