Εμπρός να φαμ' ντε λα πατρί

Όλα δείχνουν οτι ακόμα και η “σκληρή” αντίληψη που απαιτούσε ή προβόκαρε την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη έχει αναγκαστεί να μεταστραφεί, για πολλούς και διάφορους λόγους, κυριότερος εκ των οποίων είναι οι καταστροφικές επιπτώσεις που θα έχει στο ίδιο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η διαπίστωση δεν μπορεί βεβαίως να αποτελέσει αποκούμπι εφυσηχασμού, καθώς το πιθανότερο είναι οτι η χώρα μας έχει να αντιμετωπίσει αρκετά σκαμπανεβάσματα ακόμα, τα επόμενα χρόνια, καθώς κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς προς τον εκσυγχρονισμό και την εξυγίανση της δημόσιας ζωής - χωρίς να ξεχνάμε και τον πάντοτε υπαρκτό κίνδυνο (γενικευμένου ή μη) οικονομικού “στραβοπατήματος”.

Ο ισχυρότερος κίνδυνος που έχει ξεπροβάλει όμως, είναι αυτός του εκφασισμού της χώρας. Αν η Ελλάδα εφάπτεται με την πιθανότητα να αποκτήσει τρίτο κόμμα (ή ακόμα και αξιωματική αντιπολίτευση) μια ακροδεξιά οργάνωση, που ενσωματώνει τα χειρότερα χαρακτηριστικά του “συστήματος” που δήθεν θέλει να αποδιώξει, δηλαδή αυτά του υποκόσμου, τότε φλερτάρει επικίνδυνα με την αυτοκαταστροφή. Η περιδίνηση που θα προκληθεί δεν θα ανακοπεί εύκολα - και η ιστορική και πολιτική συνέχεια δεν θα μπορεί να αποκατασταθεί, χωρίς βίαια επεισόδια οπισθοδρόμησης.

Η επίκληση της (υπαρκτής) ευθύνης μιας πολιτικο-οικονομικής ελίτ στην κατρακύλα της χώρας δεν αρκεί για να εξηγήσει, γιατί η Ελλάδα έχασε τόσο εύκολα την πυξίδα της, βυθιζόμενη στην κατάθλιψη της απώλειας μιας οικονομικής άνεσης, που αν εξαιρέσουμε τα κατώτερα στρώματα, δεν ανταποκρινόταν τις περισσότερες φορές παρά σε μια φούσκα αναξιοκρατίας και πλαστής καταναλωτικής μη-παραγωγικότητας. Στην πραγματικότητα, η ελληνική κοινωνία (ακολουθώντας και την πανευρωπαϊκή τάση) απώλεσε, με μεγάλη ευκολία, την (έστω επιφανειακή) συνείδηση που είχε χτίσει τις τελευταίες δεκαετίες και την πίστη στη δημοκρατία και τις αξίες του ανθρωπισμού.

Ο κλονισμός αυτός βοηθήθηκε τα μέγιστα από τις κάθε είδους απελπισμένες αναλύσεις (της ύποπτης κουτοπονηριάς του καφενείου συνήθως) που ταύτισαν τη δημοκρατία με τη διαφθορά, το πολιτικό κέντρο με τη λαμογιά και τη μετριοπάθεια με το “σύστημα” και τον “καθεστωτικό λόγο”. Έτσι, με μεγάλη ευκολία, απορρίφθηκε σχεδόν κάθε κατάκτηση δημοκρατικού πολιτισμού, ταυτιζόμενη με την οικονομική κρίση. Σε μια κοινωνία που έκανε κατάχρηση σε κάθε είδους δικαιώματα, άνθησαν όλες οι φωνές που απορρίπτουν ή κατηγορούν τη δημοκρατία, εκμεταλλευόμενες κάθε πλεονέκτημα που αυτή προσφέρει. Λες και για το κακό φαγητό φταίει η κατσαρόλα - και όχι ο μάγειρας.

Στη χώρα λοιπόν που λοιδορήθηκε το “προοδευτικό”, ο “εκσυγχρονισμός” και ο “φωταδισμός”, θα πρέπει κανείς να ανατρέξει στις αιτίες, τις κοινωνικές συνήθειες και τις νοοτροπίες, που μας οδήγησαν ως εδώ. Τα γεγονότα στο θέατρο Χυτήριο δεν έκαναν τίποτε άλλο από το να μας υπενθυμίσουν αυτό που διαρκώς “σκουπίζουμε” κάτω από το χαλί: Είμαστε μια κοινωνία με χιλιάδες που σπεύδουν να προσκυνήσουν το “εμπόριο εικόνων” που κάνει η Εκκλησία και το Άγιον Όρος, που παρακολουθούν ευλαβικά τη λειτουργία από την τηλεόραση εκτοξεύοντας την τηλεθέαση, που περιμένουν τις παρελάσεις για να επιβεβαιώσουν την προσωπική τους (κενή κατά τα άλλα) ταυτότητα, ακουμπώντας στο “εθνικό” - και προσπαθώντας με κάθε τρόπο να διαφοροποιηθούν από το “ξένο”, που μοιάζει επικίνδυνα στην έλλειψη πολιτισμικού επιπέδου.

Οι ολιγωρίες που επέδειξε η Ελλάδα της μεταπολίτευσης προς τον περιορισμό της προνομιακής και διεφθαρμένης ασυλίας της “επικρατούσας θρησκείας”, τη γενικότερη εξυγίανση με διαχωρισμό Εκκλησίας και κράτους και την υλοποίηση ενός συνεπούς και ουσιαστικού προοδευτικού οράματος, χωρίς τις εθνικιστικές παλινωδίες τύπου “Μακεδονικού”, τώρα πληρώνονται. Όμως αυτή είναι μόνο η μία πλευρά του νομίσματος: Μια ολόκληρη “προοδευτική” γενιά έφτασε τα εξήντα, αρνούμενη να ενηλικιωθεί, αναπολώντας τη χαμένη (ροκ ή μη) επανάσταση με μια κοτσίδα που έκρυβε άκρως συντηρητικές προσωπικές συμπεριφορές ή εξαργυρώνοντας “αγώνες” με ανταλλάγματα μικροαστικής χλιδής. Μια ολόκληρη τάξη “νοικοκυραίων” βυθίστηκε στον αήθη κυνισμό της αυθαιρεσίας, της αναίσχυντης φοροδιαφυγής και του “εμπρός να φαμ’ ντε λα πατρί”. Με το παζλ να συμπληρώνεται από μια άβουλη και απολιτίκ μάζα στη μέση, που βυθίστηκε στην τριτοκοσμική αφέλεια και μοιρολατρία του ρουσφετιού, των κουτσομπολίστικων εντύπων και της σκυλοπόπ τηλεοπτικής αισθητικής. Χωρίς να αποκλείεται καθόλου οι παραπάνω κύκλοι να τέμνονται, με κοινά χαρακτηριστικά το νεοπλουτισμό, την έλλειψη παιδείας, την ήσσονα προσπάθεια, την άρνηση για οποιονδήποτε επαγγελματισμό ή αξιοκρατία.

Αγνοώντας κάθε ιστορική αναλογία με εποχές πραγματικά τραγικές στην πρόσφατη ιστορία και υιοθετώντας με ευκολία μια απλουστευτική λογική “έγινα μεχρι και μαφιόζος για χάρη σου, ανάλγητη κοινωνία”, μερίδα των νεοελλήνων ψάχνει να βρει τον εχθρό στους ανεμόμυλους, όπως ο Δον Κιχώτης. Και μαζί με κάθε θερμόαιμο της ευρωπαϊκής ηπείρου ρίχνει το φταίξιμο στην Ενωμένη Ευρώπη, τις (πράγματι ανεπαρκείς) ηγεσίες της οποίας έχει διαμορφώσει με την ψήφο του. Η (με ενθαρρυντικό σκοπό και παρά τα “στραβοπήματα” της) βράβευση της Ευρώπης με το Νομπέλ Ειρήνης αντιμετωπίστηκε σκωπτικά από πολλούς, που φυσικά ξέχασαν, με την πρώτη δυσκολία, τα βήματα ελευθερίας, προόδου και ανάπτυξης (και κυρίως ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειρήνης!), που έχει κάνει επί μισό αιώνα, το “γραφειοκρατικό κατασκεύασμα που καταπιέζει τους λαούς”...

Η αντιευρωπαϊκή ρητορική είναι αυτή που επιβεβαιώνει οτι η λύση στις φασιστοειδείς εκτροπές δεν είναι μια άκριτη ενίσχυση του απέναντι πόλου, μια μαξιμαλιστική αριστερά του ονείρου και του βερμπαλισμού (παρά τη συνεπή, αλλά κάποιες φορές μονόπλευρη αντιφασιστική της στάση). Η πόλωση και η αντίδραση δεν θα φέρουν παρά εκρηκτικά αποτελέσματα. Οι ευρωπαϊκοί λαοί (και κυρίως ο ελληνικός) πρέπει να αναβαπτιστούν (και να επανεφεύρουν στο βαθμό που χρειάζεται) τις αξίες της προόδου και της μετριοπάθειας ενός σοσιαλδημοκρατικού κοινωνικού κράτους, που θα μπορεί να προστατεύει τους αδυνάτους, μέσα στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς. Και να καταλάβουν οτι μόνο με συνειδητά σώφρονες εντολές από τους ψηφοφόρους προς νέες ηγεσίες, μπορούν αυτές να κινηθούν συντονισμένα προς την κατεύθυνση της ανανέωσης της ευρωπαϊκής συνείδησης και της συνεισφοράς προς τη διαμόρφωση ενός άλλου παγκόσμιου οικονομικού μοντέλου. Μοιάζει με ειρωνία της ιστορίας, ένας αμερικανός πρόεδρος που κινδυνεύει να μην επανεκλεγεί ως “σοσιαλιστής”, να μη βρίσκει εύκολα συμμάχους, σε μια Ευρώπη που βυθίστηκε επί χρόνια στο συντηρητισμό της...