Για το «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ» του Δ. Γληνού

Προχτές Κυριακή, 30 του Σεπτέμβρη, η εφημερίδα «Αυγή» (την οποία από χρόνια αγόραζα κατά καιρούς για τις «Αναγνώσεις» και εν μέρει για τα «Ενθέματά» της), είχε προσφορά στους αναγνώστες της το μικρό βιβλίο «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Το βιβλιαράκι κυκλοφόρησε ανώνυμα στη διάρκεια της κατοχής, το Σεπτέμβρη του 1942, ήταν ένα αγωνιστικό μανιφέστο και έγινε μπεστ σέλερ - το λέω σχηματικά, γιατί ήτανε παράνομη έκδοση, και διαδιδόταν από χέρι σε χέρι.

Με το τέλος της κατοχής ξανακυκλοφόρησε νόμιμα, με το όνομα του συγγραφέα: ήταν ο πολύ γνωστός φιλόλογος Δημήτρης Γληνός, αρχικά αριστερίζων βενιζέλικός, διανοούμενος πρώτης γραμμής, παλιός δημοτικιστής και στέλεχος του «Εκπαιδευτικού Ομίλου». Ο Γληνός είχε προσχωρήσει το ΚΚΕ: συνεργαζόμενος βουλευτής στη διαλυμένη από το Μεταξά βουλή του 1936, φυλακισμένος κι εξόριστος στη συνέχεια, δραπέτης, μέλος της Γραμματείας του Πολιτικού Γραφείου. Πέθανε από μετεγχειρητικές ανωμαλίες σε μια αθηναϊκή χειρουργική κλινική, καθώς τέλειωνε το 1943, προτού προλάβει ν΄ ανέβει στο βουνό, όπου θα γινόταν σχεδόν με βεβαιότητα πρόεδρος της ΠΕΕΑ. Περισσότερα: www.glinos.gr

Πιστό αντίγραφο της μετακατοχικής έκδοσης είναι αυτό που πρόσφερε η «Αυγή» προχτές. Η έκδοση έγινε το Νοέμβρη του 1944, και συνοδεύεται από δύο κείμενα του του Γιάννη Ζέβγου του ΚΚΕ: έναν πρόλογο και μια ομιλία του στην ΠΕΕΑ. Το βιβλίο υπάρχει ολόκληρο σε πολλές ιντερνετικές πηγές, π.χ. εδώ

Αφήνω στην άκρη τον προφανή -όσο και απλοϊκό- συνειρμό, τουλάχιστον όπως τον υπονοεί η «Αυγή» και ο ΣΥΡΙΖΑ: το ΕΑΜ δημιουργείται Σεπτέμβρη του 1941, το βιβλίο πρωτοβγαίνει Σεπτέμβρη του 1941 και η εφημερίδα το προσφέρει Σεπτέμβρη του 2012. Γερμανική κατοχή τότε, «κατοχή» από την τρόικα και τη Γερμανία τώρα. ΕΑΜ τότε, ΣΥΡΙΖΑ τώρα. Αφήνω λοιπόν στην άκρη τέτοιυς συνειρμούς - συμβολισμούς και περνάω στο περιεχόμενο.

Αναμφίβολα το μανιφέστο αυτό έχει πολλές αρετές. Με απλή γλώσσα και ύφος, λειτούργησε σαν εγερτήριο σάλπισμα απελευθερωτικού πολέμου για πολύ κόσμο. Το περιεχόμενο, κατανεμημένο σε εφτά κεφάλαια (1. Η μαύρη σκλαβιά 2.. Οι προδότες και τα τσακάλια 3. Η αγωνία ένος λαού 4. Τα συνθήματα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα 5. Ο λαός αναζητεί τους αρχηγούς του 6. Η οργάνωση του αγώνα 7. Οι μορφές της πάλης) ακολουθεί το τετράπτυχο: διεκτραγώδηση - φαινομενικό αδιέξοδο - οργανωμένος αγώνας - καλύτερη μεταπολεμική ζωή. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μπροσούρα αυτή συνέβαλε στο να στραφούν προς το ΕΑΜ και τις θυγατρικές του οργανώσεις πολλές χιλιάδες άνθρωποι.

Καιρός όμως ν΄αφήσουμε τις αγιολογίες στην άκρη (όπως κάποτε μας έμαθε η πάλαι ποτέ ανανεωτική αριστερά και η πάλαι ποτέ «Αυγή») και να σκύψουμε στο κείμενο. Θα παραθέσω μερικά αποσπάσματα, χωρισμένα σε 10 σημεία, συνοδεύοντάς τα με σύντομες κρίσεις. Αν και φαντάζομαι περίπου τι θ΄ακούσω («ποιος είσαι που κρίνεις το Γληνό», «τι κάθεσαι και γράφεις σε μια στιγμή που: η Χρυσή Αυγή ανεβαίνει /ο λαός πεινάει / η ανεργία καλπάζει» κλπ κλπ, «πόσα παίρνεις»- με την ευκαιρία, η απάντηση είναι: «ούτε ευρώ») ελπίζω ότι σε κάποια έστω ποστ, μπορεί ν΄ αναπτυχτεί χρήσιμος διάλογος. Θυμηθείτε, απλά, ότι οποιαδήποτε στιγμή μπορείτε ν΄ ανατρέξετε ηλεκτρονικά στο κείμενο.

1. «Πού είναι τα ‘πατροπαράδοτα ελληνικά ήθη και έθιμα’; Σε πολιτείες και χωριά τριγυρνάν οι ξένοι στρατιώτες αγκαλιασμένοι με τις γυναίκες, με τις κόρες μας, τις αδερφάδες μας. Από τα μεγαλόσπιτα που χορεύουν και πίνουν σαμπάνιες και οργιάζουν οι μεταξοφορεμένες κυράδες με ξένους αξιωματικούς, ως τα χωρικά σπίτια που μπαινοβγαίνουνε φανερά οι ξένοι αγαπητικοί. Κι έτσι εγέμισαν οι πολιτείες και τα χωριά μας από αρρώστιες αφροδίσιες. Έτσι δώδεκα χρονώ κορίτσια είναι γιομάτα σύφιλη. Και κοντά σε όλες τις άλλες πληγές του εκφυλισμού μπαίνει ακόμα και τούτη εδώ, ο εκφυλισμός από τη σύφιλη!» [μεγάλα και bold γράμματα στο πρωτότυπο].

Σχόλιο: όποιος διαβάσει έστω και λίγο τις προπολεμικές εφημερίδες, θα δει ότι είναι γεμάτες αγγελίες και διαφημίσεις αφροδισιολόγων και συφιλιδολόγων γιατρών. Δεν έφεραν οι κατακτητές τη σύφιλη στην Ελλάδα.

2. «Από τα βάθη μιας τρισχιλιόχρονης ιστορίας, σε ατενίζουν οι πρόγονοί σου. Οι ήρωες και οι μάρτυρες. Οι αγωνιστές του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, οι αγωνιστές του ΄21, οι ήρωες των αλβανικών βουνών. Μη ντροπιάσεις την ιστορία σου και μην προδώσεις τον εαυτό σου…

…Ο λαός αυτός με την τρισχιλιόχρονη ιστορία, που πέρασε μέσα από τόσες συμφορές χωρίς να χάσει ποτέ την ελπίδα και τη δύναμη της άρνησης απέναντι στον κάθε κατακτητή…»

Σχόλιο: το ιδεολόγημα της τρισχιλιετούς αδιάσπαστης συνέχειας του ελληνικού έθνους δεν είναι μονοπώλιο του Ζαμπέλιου, του Παπαρρηγόπουλου και της ελληνικής Δεξιάς. Το ίδιο ισχύει και για το άλλο ιδεολόγημα, ότι οι Έλληνες υφίστανται πάντα ξένες κατακτήσεις, αλλά και πάντα τα καταφέρνουν (σα να μην έκαναν ποτέ κατακτήσεις οι ίδιοι).

3. «Σε τούτη δω την περίσταση την τόσο τραγική για το το μέλλον της φυλής…»

Σχόλιο: ούτε το ότι οι Έλληνες αποτελούν ξεχωριστή φυλή, είναι μονοπώλιο της Δεξιάς.

4. «Χρειάζεται πρώτα απ΄ όλα καθοδήγηση πνευματική… Το χρέος αυτό πέφτει απάνω σε όλους εκείνους… διανοούμενοι δημοσιογράφοι λογοτέχνες ποιητές δάσκαλοι παπάδες δικαστές γιατροί δικηγόροι μηχανικοί…

…Δεν υπάρχει στιγμή ιερότερη από τη σημερινή… για να τα υποτάξουμε όλα μα όλα στον ένα ιερό σκοπό: τη σωτηρία του λαού μας και την απολύτρωση από τη σκλαβιά.

…Πώς δουλευεις για το σύνολο; Μήπως μένεις αργός και δεν κάνεις το καθήκον σου; Τι πρέπει να κάνεις; Να τι πρέπει να κάνεις:»

Σχόλιο: οι παπάδες συμμετέχουν κι αυτοί στην πνευματική καθοδήγηση. Από την άλλη, οι συνεχείς αναφορές στην ιερότητα. Τέλος, το παντογνωστικό - δασκαλίστικο στιλ που θυμίζει κατηχητικό, με τις απλοϊκές ρητορικές ερωτήσεις και τις καθηκοντολογικές απαντήσεις που ακολουθούν. Συνολικά, η θρησκευτικότητα της ελληνικής αριστεράς σε όλο της το μεγαλείο, διαχρονική μέχρι σήμερα στο ΚΚΕ.

5. Η ρίζα που κυριαρχεί σε όλο το κείμενο είναι η εθν-: έθνος / εθνικός / εθνικά / εθνικοαπελευθερωτικός.

Σχόλιο: ιστορία, φυλή, ιερότητα, έθνος. Εδώ κλείνουν τα δάνεια από το αστικό οπλοστάσιο.

6. «Να μην επιτρέπετε στις γυναίκες σας, στις αδερφές σας, στις μαννάδες σας, στις κόρες σας, στους συγγενείς σας γενικά, να συναναστρέφονται με τους ξένους. Να μαστιγώνετε με κάθε τρόπο και να καυτηριάζετε τις ερωτικές σχέσεις με τους ξένους. Να στιγματίζετε τις γυναίκες που παραδίνονται. Κάθε γυναίκα που παραδίνεται στους ξένους είναι κιόλας χαφιές και προδότισσα. Να μεταχειρίζεστε γι΄ αυτές εξευτελιστικά επίθετα και χαρακτηρισμούς και να κάνετε γνωστό πως μετά τον πόλεμο θα χαραχτεί και στα δυο τους μάγουλα με ανεξίτηλα γράμματα ένα μεγάλο κεφαλαίο «Π», που θα σημαίνει «Πόρνη» και «Προδότισσα».

Σχόλιο: στο συγκεκριμένο σημείο ο συγγραφέας απευθύνεται μόνο στους άντρες και τους καλεί να μαντρώσουνε τις γυναίκες. Το ότι «κάθε γυναίκα που παραδίνεται στους ξένους είναι κιόλας χαφιές και προδότισσα» είναι απλά ανιστόρητο. Το ότι θα της χαράζουνε μεταπολεμικά από ένα ανεξίτηλο «Π» σε κάθε μάγουλο, που θα σημαίνει «πόρνη» και «προδότισσα», το αφήνω στην κρίση σας.

7. «Η οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα δεν μπορεί παρά να είναι μία και ενιαία… Όλες οι δυνάμεις συγκεντρωμένες σε μια οργάνωση παλλαϊκή και πανελλήνια… Ένας αγώνας τόσο πολύπλευρος, έχει ανάγκη από ηγεσία… από φωτισμένη καθοδήγηση…»

Σχόλιο: πράγματι, το ΕΑΜ, θεωρώνταςτον εαυτό του ηγεσία του κινήματος της απελευθέρωσης, δεν άφησε καμιά άλλη αντιστασιακή οργάνωση σε χλωρό κλαρί. Αποκάλεσε προβοκατόρικη την ΠΕΑΝ, χτύπησε νωρίς νωρίς τους αξιωματικούς που βγήκαν στο κλαρί στο Μωριά, διέλυσε την ΕΚΚΑ στη Ρούμελη και τον ΕΔΕΣ στην Ήπειρο κλπ. Μόνο στην Κρήτη δεν μπόρεσε να διαλύσει την ΕΟΚ και αναγκάστηκε σε «συνύπαρξη» μαζί της.

8. « Όποιος … καταπολεμάει ή υπονομεύει …την ενότητα …του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα … αυτός οπουδήποτε και να βρίσκεται και οπωσδήποτε και να λέγεται είναι συνεργάτης των ξένων κατακτητών, θεληματικά ή άθελα, προδότης του ε/α αγώνα» [μεγάλα και bold γράμματα στο πρωτότυπο].

Σχόλιο: ποια ενότητα; Ποιων με ποιους; Του ΕΑΜ με τις εαμικές οργανώσεις και με το ΚΚΕ ή τα φιλικά του μικρά κόμματα; Γιατί οποιονδήποτε άλλο, το ΚΚΕ τον χτύπησε. Άρα, όποιος εναντιώνεται στο ΕΑΜ/ΚΚΕ, είναι προδότης, «θεληματικά ή άθελα» και έχει, βέβαια, την ανάλογη αντιμετώπιση.

9. «Το κυριότερο γνώρισμα του αγώνα αυτού είναι η ομαδικότητα… Τα άτομα ενεργούνε, μα κάθε ενέργειά τους έχει για φορέα τη θέληση όλης της ομάδας, τη θέληση όλου του λαού»

Σχόλιο: ώστε «όλος ο λαός» έχει «μια» θέληση. Φυσικά είναι προφανές ποιος την εκφράζει και πως αντιμετωπίζεται εκείνος που τυχόν διαφωνεί. Μόνο που αυτά ακριβώς τα λόγια είναι του Χίτλερ: ‘Ενας λαός, ένα κράτος, ένας Φύρερ». Είπατε τίποτα;

10. «Μόλις ο λαός διώξει τους ξένους κατακτητές, θα βγάλει κυβέρνηση από την ηγεσία του εθνικού παλλαϊκού αγώνα… Αμέσως θα προκηρυχτούν οι εκλογές για Συνταχτική Εθνοσυνέλευση που θα συντάξει το λαοκρατικό πολίτευμα της χώρας σύμφωνα με την κυρίαρχη λαϊκή θέληση.. Αυτοί είναι οι μόνοι πραγματικοί σκοποί ενός σημερινού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, όπως βγαίνουν από τις αντικειμενικές συνθήκες και την αληθινή θέληση του λαού»

Σχόλιο: σκοπός λοιπόν η λαοκρατία (το μετέπειτα πολίτευμα των χώρων της Ανατολικής Ευρώπης), σύμφωνα με τις «αντικειμενικές συνθήκες και την αληθινή θέληση του λαού», που όπως ήδη ξέρουμε, είναι μία και σωστή. «Οι μόνοι πραγματικοί σκοποί ενός εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα». Άρα έχουμε: Αντίσταση → Λαοκρατία → Σοσιαλισμός → Κομμουνισμός. Μεσιανισμός καθαρός, η θεολογία του Μαρξ στο «Κομουνιστικό Μανιφέστο» για το αναπόφευκτο τέλος της ιστορίας. Και αυτή η φοβερή χρήση της λέξης «αντικειμενικός», που σημαίνει ακριβώς το ανάποδο!