Η βία και το προαύλιο

Τις τελευταίες μέρες κυκλοφορεί -πάλι- έντονα στα σόσιαλ μύδια η ιδέα ότι για τις τρομακτικές (ή τρομοκρατικές;) εκδηλώσεις βίας της Χρυσής Αυγής ευθύνεται η ανοχή της κοινωνίας μας στη βία, μια ανοχή που γαλούχησε τα τελευταία χρόνια η Αριστερά, και δη ο ΣΥΡΙΖΑ. Η ιδέα αυτή εμφανίζεται σε διάφορες παραλλαγές, είτε με μια δόση ειρωνίας, όπως στο άρθρο του Στέφανου Κασιμάτη στην Καθημερινή, είτε συγκρίνοντας απευθείας την “αριστερή” με τη “δεξιά” βία (τεχνητά λεκτικά κατασκευάσματα και τα δύο) και κρίνοντας ποια είναι μεγαλύτερη ή πιο απεχθής (όπως κάνει πότε πότε ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Άδωνις Γεωργιάδης, μεταξύ άλλων).

Πιστεύω ότι είναι μια ιδέα λανθασμένη και άδικη.

Θα προσπαθήσω τώρα να υποστηρίξω τα εξής πράγματα:

1) Η βία δεν είναι μεμονωμένο πρόβλημα της Ελληνικής κοινωνίας

2) Η ανοχή στην ανομία είναι το πρόβλημα

3) Σ’ αυτό το πρόβλημα η “αριστερή” ανομία είναι συστατικό στοιχείο, μα όχι αίτιο

4) Η ανοχή στην ανομία πάντα ξεκινά από τα προαύλια των σχολείων -και στη δική μας την περίπτωση για κάποιο λόγο δεν σταματά.

Είναι αλήθεια ότι η Ελληνική κοινωνία εμφανίζει μια ανοχή στην ανομία σημαντική, αρκετά μεγαλύτερη από άλλες Δυτικές χώρες. Αυτό είναι ένα πρόβλημα καλά τεκμηριωμένο. Μα η Ελληνική δεν είναι πιο βίαιη από άλλες κοινωνίες. Οι Έλληνες δεν είναι πιο βίαιοι για κάποιο εγγενή λόγο. Η βία είναι μόνο μια έκφανση αυτής της ανομίας. Μια άλλη είναι η φοροδιαφυγή. Άλλες είναι η παράνομη στάθμευση, η επικίνδυνη οδήγηση, η κατάληψη δημοσίων εκτάσεων για την ανέγερση αυθαιρέτων κτιρίων, η κατάληψη δημοσίων κτιρίων και το φακελάκι. Όπως έχουμε μια άρρωστη ανοχή σε όλες αυτές τις εκφάνσεις, έτσι εμφανίζουμε και μια άρρωστη ανοχή και στη βία.

Ο λόγος για τον οποίο στοχοποιείται ο ΣΥΡΙΖΑ για την ανοχή της κοινωνίας στην ανομία είναι, φυσικά, η πολιτική κάλυψη την οποία παρέχει ή υποτίθεται ότι παρέχει στις βίαιες και τις παράνομες πράξεις αναρχικών, κουκουλοφόρων και μη, τις καταλήψεις, τα επεισόδια στις πορείες, τη βία και τους τραμπουκισμούς στα Πανεπιστημιακά ιδρύματα και παλαιότερα και στην αστική τρομοκρατία.

Η έκταση και η φύση αυτής της στήριξης είναι ένα θέμα που χωράει μεγάλη συζήτηση, βεβαίως. Αν και δεν είναι καθόλου κρυφή η ιδεολογική συμπάθεια συνιστωσών του ΣΥΡΙΖΑ (που, να μην το ξεχνάμε αυτό, δεν είναι σε καμία περίπτωση μια συμπαγής -ή συνεκτική- πολιτική και ιδεολογική οντότητα) στις ιδεολογικές αφορμές των εγκληματιών κουκουκλοφόρων, το να υποννοείται απευθείας σχέση ανάμεσα στους μεν και τους δε, όσο προφανής κι αν μοιάζει αυτή, είναι επιχείρημα επικίνδυνο και ελάχιστα χρήσιμο.

Έστω όμως ότι κάποιος μπορούσε να το υποστηρίξει, να αποδώσει δηλαδή όλα τα καμένα αυτοκίνητα, τις σπασμένες τζαμαρίες, τους τραυματίες αστυνομικούς, τα ρημαγμένα κτίρια, τους νεκρούς της 17 Νοέμβρη και τους νεκρούς της Marfin σε ένα πολιτικό κόμμα η μορφή και η σύσταση του οποίου αλλάζει άρδην κάθε 5-6 χρόνια. Ας θεωρήσουμε για μια στιγμή ότι υπάρχει ένας θεωρητικός Αριστερός πυρήνας βίας που σήμερα λέγεται ΣΥΡΙΖΑ και που τα τελευταία τριάντα χρόνια υποκινεί όλες τις καταλήψεις και όλα τα επεισόδια.

Και πάλι το επιχείρημα δεν στέκει.

Γιατί τα τελευταία τριάντα χρόνια η βία στις διαδηλώσεις και τα ρημαγμένα Πανεπιστήμια δεν είναι παρά ένα μέρος της ανομίας της κοινωνίας, και μάλιστα μικρό. Ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να υποστηρίζει στα λόγια παράνομους τραμπούκους της Κερατέας που σκάβουν τη νύχτα το δημόσιο δρόμο, ας πούμε, αλλά δεν φταίει μόνος του για την ανοχή της κοινωνίας στην ύπαρξη εκατοντάδων παράνομων χωματερών στην Ελλάδα. Η κοινωνία ανέχεται τραμπούκους να σπάνε τζαμαρίες και τα μάρμαρα, αλλά ταυτόχρονα ανέχεται και τους γιατρούς που ζητούν φακελάκι, και τους ψεύτικους τυφλούς της Ζακύνθου και παρκάρει στις διαβάσεις πεζών και γκαζώνει όταν ανάβει κίτρινο. Η ανοχή της κοινωνίας δεν είναι ανοχή μόνο στην "αριστερή" ανομία - είναι ανοχή σε κάθε ανομία. Αυτό είναι το πρόβλημα. Η "Αριστερή" βία είναι υποκατηγορία του μεγάλου προβλήματος, όχι αιτία του. Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, τα πανεπιστήμια.

Στα Πανεπιστήμια η ανομία δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο της Αριστεράς. Αυτός είναι ένας μύθος που απορώ πώς αναπαράγεται τόσο ευρέως, δεδομένου ότι δεκάδες χιλιάδες Έλληνες μπαίνουν κάθε χρόνο στο πανεπιστήμιο (τρία χρειάζεται να γράψουν στις Πανελλήνιες) και τα βλέπουν με τα μάτια τους. Παρ’ όλο που οι αριστερές παρατάξεις είναι παραδοσιακά οι πιο φωνακλάδικες, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εδώ και πάρα πολλά χρόνια η ισχυρότερη φοιτητική συνδικαλιστική παράταξη είναι η ΔΑΠ ΝΔΦΚ, αυτή που κάνει τα πάρτι και τις εκδρομές στη Μύκονο.

Η ρεμούλα, οι περίεργες σχέσεις φοιτητικών παρατάξεων με καθηγηταράδες και πρυτάνεις, η διαφθορά και η κακοδιαχείριση, το σκουπιδαριό των κτιρίων, οι αφίσες, τα ζωγραφισμένα συνθήματα, οι καταλήψεις, είναι όλα εκφάνσεις της θεμελιωμένης ανοχής στην ανομία, και σε όλα αυτά συμμετέχει “η Αριστερά”, μα δεν τα παράγει μόνη της. Είναι μόνο (σημαντικό) μέρος του γενικότερου μπάχαλου. Χαρακτηρίζοντας το μπάχαλο με μια συγκεκριμένη ιδεολογική ταυτότητα, ευτελίζεις το μέγεθος και τη σημασία του. Το μπάχαλο δεν είναι “αριστερό”. Είναι ελληνικό.

Αυτό το μπάχαλο είναι το πρόβλημα. Κι είναι πολύ απλοϊκό και επικίνδυνο να αποδώσεις σε ένα μέρος του μπάχαλου την εμφάνιση ενός άλλου μέρους του μπάχαλου (συνήθως επειδή οι αφορμές του ενός από τα δύο μπάχαλα δεν σου αρέσουν), γιατί έτσι μπορεί να ξεχάσεις το αληθινό πρόβλημα, που είναι διττό:

1) Πώς εμφανίστηκε το μπάχαλο εξ’ αρχής.

2) Πώς λύνεται.

Θα ξεκινήσω από το δεύτερο, γιατί είναι πιο απλό. Όχι πιο εύκολο -απλό:

Η επιβολή του νόμου.

Δεν χρειάζονται ιδεολογικές δικαιολογίες ούτε παραλληλισμοί ούτε αφορμές. Όποιος κάνει παράνομες πράξεις πρέπει να τιμωρείται. Οι παράνομες πράξεις περιγράφονται από τους νόμους και την ευθύνη της τιμωρίας τους έχει η δικαιοσύνη. Όταν κάποιος βάζει βόμβες ή πετάει μολότοφ ή επιτίθεται σε ανθρώπους ή παριστάνει τον αστυνομικό πρέπει να συλλαμβάνεται και να τιμωρείται. Δεν υπάρχουν αναρχικές βόμβες ούτε ακροδεξιά στυλιάρια. Οι αφορμές που κατασκευάζουν τα άρρωστα μυαλά των επιτιθέμενων δεν αφορούν αυτούς που έχουν την ευθύνη να τους σταματήσουν, ούτε τη δικαιοσύνη. Ούτε τα θύματα.

Έτσι λειτουργούν οι δημοκρατίες.

Μα το πρόβλημα είναι ακριβώς το ότι στις δημοκρατίες οι Αρχές (η δικαιοσύνη, η αστυνομία) είναι μέρη της κοινωνίας. Κι εφόσον η κοινωνία πάσχει από ανοχή στην ανομία, από τι θα πάσχουν και οι αρχές; Ακριβώς. Catch-22 κατάσταση.

Όσο για το "1", δηλαδή το πώς φτάσαμε ως εδώ:

Η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα είναι κάπως θολή, και γι' αυτό ζητώ συγγνώμη προκαταβολικά για τις παραληρηματικές παρακάτω παραγράφους.

Νομίζω ότι υπάρχει ένας παράγοντας που δεν έχει μελετηθεί αρκετά στις κουβέντες που γίνονται για την Ελληνική κρίση. Επικεντρωνόμαστε στα όσα συνέβησαν τα τελευταία 40 χρόνια και μας οδήγησαν στην πτώχευση και την κοινωνική κατάρρευση και τη Χρυσή Αυγή, αλλά ξεχνάμε το εξής: Πριν από 40 χρόνια πολλοί από τους ανθρώπους που είναι σήμερα στα πράγματα ήταν πιτσιρικάδες ή φοιτητές. Ο Τσίπρας, ο Κασιδιάρης κι εγώ δεν υπήρχαμε. Τα όσα έγιναν τα τελευταία σαράντα χρόνια δεν μας επηρέασαν μόνο με όρους οικονομικούς -μας επηρέασαν με όλους τους τρόπους. Ο κλεπτοσοσιαλισμός του ΠΑΣΟΚ των 80s δεν επηρέασε μόνο την οικονομία του κράτους: Επηρέασε θεμελιωδώς την ανάπτυξη και την εξέλιξη πολιτών που στα 80s συγκροτούσαν την ιδεολογική και την αξιακή τους ταυτότητα.

Η θεωρία μου είναι ότι η βία και η ανομία γεννιούνται στο προαύλιο του σχολείου, την πρώτη στιγμή που το ανθρώπινο ον καλείται να συνυπάρξει με ομοίους του.

Δεν υπάρχει πιο σκληρό κοινωνικό περιβάλλον από το προαύλιο του σχολείου. Δηλαδή, μπορεί να υπάρχει, σε κοινότητες άλλων μορφών ζωής, αλλά για την ανθρωπότητα, το προαύλιο του σχολείου είναι το πιο σκληρό μέρος. Τα παιδάκια, ανολοκλήρωτα όντα με μικροσκοπικό εγκέφαλο που δεν έχει ολοκληρώσει ακόμα την ανάπτυξή του και άρα δε λειτουργεί ακόμα πλήρως, και με σχεδόν μηδαμινές γνώσεις για τον κόσμο που υπάρχει έξω απ’ το δέρμα τους, είναι εξ’ ορισμού τα πιο σκληρά και βίαια μέλη της ανθρωπότητας, καθώς οι πράξεις τους υποκινούνται μόνο από συναισθήματα και ένστικτα, ποτέ από τη γνώση και τη σκέψη. Γι’ αυτό πλακώνονται στο ξύλο με το παραμικρό, τίγκα στην ανασφάλεια και το φόβο, γι’ αυτό τραγουδάνε γηπεδικά συνθήματα χορεύοντας, και γι’ αυτό εξοστρακίζουν όποιο ανάμεσά τους διαφέρει. Στο προαύλιο επικρατεί ανομία πλήρης.

Η περίοδος που περνάμε στο σχολείο, εκείνα τα χρόνια που "διαμορφώνουμε προσωπικότητα", είναι μια διαρκής προσπάθεια του εξωτερικού κόσμου (καθηγητών, γονέων) να μας επιβάλλουν κανόνες συμπεριφοράς που πάνε κόντρα στα ένστικτα και τα συναισθήματά μας. Ταυτόχρονα μεγαλώνει κι ο εγκέφαλος και γεμίζει με γνώσεις, και το αποτέλεσμα αυτής της πορείας υποτίθεται ότι πρέπει να είναι νέοι ενήλικες που μπορούν να διακρίνουν το σωστό απ’ το λάθος, και μπορούν να συνυπάρξουν με άλλους σε μια κοινωνία, υπακούοντας τους κανόνες της.

Ποτέ καμία κοινωνία δεν το πετυχαίνει απόλυτα αυτό, βεβαίως. Νομίζω ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι το ότι η δικές μας οι γενιές απέτυχαν περισσότερο από ό,τι άλλες.

Δεν ξέρω τι πήγε -και συνεχίζει να πηγαίνει- στραβά. Αν δηλαδή η ανοχή στην ανομία της κοινωνίας διοχετεύεται και στο σχολείο (κι έτσι η κατάληψη γίνεται μόδα, ετήσιο χάπενινγκ), ή αν ισχύει το αντίστροφο, αν απ’ τα σχολεία ξεκινάμε να ανεχόμαστε την ανομία, και στη συνέχεια για κάποιο λόγο κανείς δεν μας σταματά. Έχω την εντύπωση ότι ισχύει το εξής:

Στην πραγματικότητα τα ανθρώπινα όντα γεννιούνται με ανοχή στην ανομία. Την αποβάλλουν με τα χρόνια.

Εμείς, οι Έλληνες που ζήσαμε λίγο πριν και λίγο μετά από τη στροφή της χιλιετίας, δεν την αποβάλαμε ποτέ.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων σαράντα χρόνων κάτι άλλαξε στην ωρίμανση των παιδιών αυτής της κοινωνίας, κάτι συνέβη και πολλοί από εμάς μεγαλώσαμε με αξίες κάπως στρεβλωμένες. Δεν νομίζω ότι φταίει μόνο το ότι γονείς που είχαν τραβήξει ζόρια παλαιότερα μεγάλωσαν μια γενιά παιδιών υπερπροστατευτικά σε βαθμό λοβοτομής, ούτε η παραδοσιακή ασφυξία της Ελληνίδας μάνας. Φταίει και το περιβάλλον. Από τότε που η παράνομη κατάληψη ενός δημόσιου χώρου (του Πολυτεχνείου) γέννησε -μέσα σε λίγα χρόνια, πεντακάθαρο αίτιο/αποτέλεσμα- τις καριέρες αμέτρητων ΠΑΣΟΚων, κάποια συμπεράσματα μπουρδουκλώθηκαν, κάποια μαθήματα καταργήθηκαν, κάποιοι δάσκαλοι εξαφανίστηκαν, κάποια στιγμή η πυξίδα περί σωστού και λάθους απορρυθμίστηκε.

Είναι περίπλοκο θέμα και θέλει πολλή σκέψη ακόμα, το ξέρω. Μα τείνω να καταλήξω στο ότι από εκεί ξεκινά το πρόβλημα, η ανοχή στην ανομία. Ασφαλώς όχι από έναν συγκεκριμένο πολιτικό χώρο. Από το σχολείο. Από την παιδική ηλικία. Από το προαύλιο. Το πρόβλημά μας, η ανοχή της ανομίας γύρω μας, δεν οφείλεται στο ότι είμαστε αριστεροί, δεξιοί, τεμπέληδες, ατίθασοι, παράνομοι, βίαιοι, ρατσιστές, φοροφυγάδες.

Είμαστε παιδιά που ποτέ δεν σταμάτησαν να τρέχουν και να πλακώνονται στο προαύλιο.

Ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας

www.georgakopoulos.org

twitter.com/tgeorgakopoulos