Στις αρχές του Αυγούστου το σκάφος Curiosity (Περιέργεια) προσγειώθηκε στον Άρη, αφού τηρήθηκε με λεπτομέρειες δευτερολέπτων το πρόγραμμα των επιστημόνων της NASA. Μετά την επιτυχία του CERN με το μποζόνιο Χίγκς, άλλη μια μεγάλη επιτυχία της επιστημονικής κοινότητας έρχεται να προστεθεί στον αγώνα του ανθρώπου να κατακτήσει μέρος της άπειρης γνώσης.
Εκείνο όμως στο οποίο εδώ θέλω να εστιάσω δεν είναι τόσο το επίτευγμα αυτό καθαυτό, αλλά η ονομασία αυτού του επιστημονικού εργαστηρίου. Η «Περιέργεια» δεν είναι απλώς ένα όνομα. Η περιέργεια κακώς από εκκλησιαστικής πλευράς δεν περιλαμβάνεται στα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, (αν και το προπατορικό αμάρτημα δεν είναι άλλο από το αμάρτημα της περιέργειας), γιατί στην ουσία αυτή αποτέλεσε το μέσο ή το κίνητρο το οποίο υπόσκαψε τη μεσαιωνική θρησκευτική αδιαφάνεια του κόσμου. Αποτέλεσε το μέσο μέσα από το οποίο ο κόσμος έγινε περισσότερο διαφανής, περισσότερο ικανός για την αποκωδικοποίηση των «μυστικών» του, περισσότερο ικανός να μεταβεί από τον φεουδαλισμό στην Αναγέννηση και από εκεί στον καπιταλισμό και την οικονομία της αγοράς.
Ο μεσαιωνικός άνθρωπος είναι ταυτισμένος με το άγνωστο, το απροσδιόριστο και το ακαθόριστο. Αν έχει μια τύχη, ένα πεπρωμένο αυτό στην ουράνια πόλη προκαθορίζεται από την θεία πρόνοια και στην επίγεια πόλη από τον φεουδάρχη αφέντη του. Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει είναι ο φόβος του αγνώστου και η μόνη παρηγοριά έναντι αυτού του φόβου είναι η επίκληση της προστασίας του Θεού και της εκκλησίας. Βρισκόμαστε ακόμη στην εποχή που όπως έγραφε ο Μαρξ η κυρίαρχη κοινωνική σχέση ήταν αυτή της προσωπικής εξάρτησης και πολύ μακριά από την καπιταλιστική εποχή στην οποία η προσωπική ανεξαρτησία που θα κατακτούσε ο αστικός- καπιταλιστικός κόσμος θα «ακυρώνονταν» από την εξάρτηση των ανθρώπων όχι πλέον από τους συνανθρώπους τους, αλλά από τα «πράγματα» ή με σημερινά λόγια από την κυριαρχία του καταναλωτισμού.
Ας ξαναγυρίσουμε όμως στο φόβο του καθημερινού ανθρώπου από το άγνωστο. Είναι αυτός ο φόβος του εξαρτώμενου από τους άλλους ανθρώπους που γεννά την αναζήτηση της λύσης στα υπαρξιακά του προβλήματα στο υπερβατικό, είτε αυτό το λένε εκκλησία είτε διάβασμα των άστρων, χειρομαντεία, αποκρυφολογία ή ακόμη και η τόσο «μισητή» στην εκκλησία μαγεία των άλλων και όχι βεβαίως τα δικά της θαύματα.
Από την εποχή όμως του Δάντη, που βρήκε τη συνέχειά της στον Μακιαβέλι και κορυφώνεται στους Τιτάνες της επιστήμης και της τέχνης Λεονάρντο ντα Βίντσι, Γαλιλαίο, Μιχαήλ Άγγελο αρχίζει μια εποχή που ο φόβος εγκαταλείπεται για χάρη της περιέργειας. Ο Λεονάρντο μπροστά στη δική του σπηλιά αναφωνεί πως αυτή είναι ο κόσμος του που κυριαρχείται από δυο αισθήματα: από τον φόβο και την επιθυμία, «φόβος μπροστά στη φοβερή και σκοτεινή σπηλιά και επιθυμία να δω μήπως μέσα στα βάθη της κρύβεται κάποιο πανέμορφο αντικείμενο». Την ίδια στιγμή ο Γαλιλαίος ταυτίζει την αλήθεια των μαθηματικών αποδείξεων με τη κρυφή σοφία του Θεού. Ο δε Μιχαήλ Άγγελος ζητάει από τον Πάπα αν θέλει να τού χαρίσει κάποια αριστουργήματα της τέχνης να μη του βάζει κάποιους ελεγκτές από πάνω που θα του στερούν τη ζωογόνο δύναμη του καλλιτέχνη, την ελευθερία.
Έχουμε εδώ τις προϋποθέσεις για να εγκαταλείψουμε τον κόσμο του αγνώστου και να εισχωρήσουμε στον κόσμο των υπολογισμών, σ’ αυτό τον κόσμο που δυο αιώνες αργότερα θα ονομάσουμε κόσμο της βιομηχανικής επανάστασης.
Για να φθάσουμε όμως εκεί χρειάστηκε να «συνεργασθούν» η απληστία για εξουσία με την απληστία για χρυσό των θαλασσοπόρων, να καταστραφούν αρχαίοι πολιτισμοί, να θυσιαστούν εκατομμύρια άνθρωποι και άλλοι τόσοι να γίνουν δούλοι. Χρειάστηκε να συνδυαστεί η απληστία των βασιλιάδων με την περιέργεια των εφευρετών, η ματαιοδοξία των Παπών με την αγάπη για την ελευθερία των καλλιτεχνών. Τέλος χρειάστηκε να αναδειχθεί η περιέργεια σε υπέρτατη αξία για να νικηθεί το προπατορικό αμάρτημα, να ηττηθεί δηλαδή ο φόβος του θανάτου. Βεβαίως ο φόβος του θανάτου ή αλλιώς η πίστη στο υπερβατικό διαρκώς επιστρέφει στην ανθρώπινη ιστορία, αυτό άλλωστε είναι και η νιτσεϊκή αιώνια επιστροφή.
Αλλά αρκούν λίγες στιγμές ήττας του θανάτου, για να μπορέσει η ανθρωπότητα να γεννήσει αιώνια έργα ζωής, όπως τα δύο τελευταία επιστημονικά επιτεύγματα.
11°
