Έχουν πλέον συμπληρωθεί τρία χρόνια από την στιγμή που ξέσπασε ανοιχτά η ελληνική κρίση, μεταβάλλοντας ριζικά τα δεδομένα και το επίπεδο ζωής του ελληνικού λαού. Μέσα στο περιβάλλον της αβεβαιότητας και της καθημερινής απώλειας που επικρατεί, αναπτύσσεται η ψυχολογία της κρίσης, μια κατάσταση όπου η απαισιοδοξία κυριαρχεί, η συναισθηματική ισορροπία του ατόμου καταρρέει, οι σχέσεις του με τους άλλους διαταράσσονται και ο έλεγχος πάνω στην καθημερινότητα χάνεται.
Την ίδια στιγμή, η γιγάντωση του προβλήματος των παράνομων μεταναστών και η παράλληλη αύξηση της εγκληματικότητας, τόσο σε ποσότητα όσο και σε βιαιότητα, σε συνδυασμό με την ψυχολογία της κρίσης, τείνουν να δημιουργήσουν ένα εκρηκτικό μείγμα στην ελληνική κοινωνία. Όπως φαίνεται από το ιστορικό παράδειγμα, κοινωνίες που βιώνουν τέτοια βαθιά τραύματα εμφανίζουν, μια τάση περιχαράκωσης και εσωστρέφειας, συχνά με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την στοχοποίηση του άλλου, του διαφορετικού, του ξένου.
Η άνοδος πολιτικών σχημάτων που πρεσβεύουν ακραίους τρόπους ακόμα και βίαιης αντιμετώπισης του ζητήματος, όπως είναι η Χρυσή Αυγή, αποτελεί μια μόνο πτυχή αυτής της κατάστασης. Πέρα από την μικρή μειοψηφία που υποστηρίζει τέτοιες οργανωμένες ακραίες προτάσεις, η ελληνική κοινή γνώμη εμφανίζεται να είναι ξεκάθαρη, το πρόβλημα της «αποκατάστασης της τάξης» πρέπει να λυθεί άμεσα και με οποιονδήποτε τρόπο.
Η Έρευνα
Μέσα από τα ευρήματα της περιοδικά επαναλαμβανόμενης έρευνας Ελλάδα 2.0 της qed, (κύμα Ιουλίου 2012, Ν= 1500 άτομα), αποτυπώνεται με σαφήνεια ο τρόπος που η ελληνική κοινωνία στέκεται σήμερα απέναντι σε ζητήματα που αφορούν τη δημόσια τάξη και ειδικότερα, την εγκληματικότητα, την λαθρομετανάστευση και τη δημόσια ασφάλεια.
Η αίσθηση της απειλής αποτελεί ούτως ή άλλως κυρίαρχο χαρακτηριστικό της κρίσης. Παρατηρούμε για παράδειγμα ότι περισσότεροι από το ένα τρίτο των πολιτών, (36%), δηλώνουν να έχουν δημιουργήσει ένα μικρό απόθεμα τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης για την περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά στο άμεσο μέλλον.
Η αίσθηση όμως της απειλής φαίνεται να εντοπίζεται κυρίως στην απώλεια της αίσθησης της προσωπικής ασφάλειας. Οι πολίτες στην συντριπτική τους πλειοψηφία, (85%), αισθάνονται απειλημένοι από την αύξηση της εγκληματικότητας και αντίστοιχα, (84%), θεωρούν ότι το κράτος και η αστυνομία δεν θα πρέπει να δείχνουν την παραμικρή ανοχή απέναντι σε εκείνους που εγκληματούν.
Η ανάγκη να ζουν σε ένα ασφαλές μέρος έχει καταστεί πρώτη προτεραιότητα για τον έναν στους δύο πολίτες, ενώ το 2009 απασχολούσε μόνον τον έναν στους τρεις. Επιπλέον, δείγμα των μειωμένων ανοχών της ελληνικής κοινωνίας, αποτελεί το γεγονός ότι σήμερα πλέον, ένα 45% του πληθυσμού θεωρεί ότι για κάποια βαριά εγκλήματα θα πρέπει να επιβάλλεται η θανατική ποινή, άποψη που πριν τρία χρόνια υποστηριζόταν από μόλις το 25% των ελλήνων.
Τέλος, οι πολίτες, ως αποτέλεσμα της απώλειας του ελέγχου στην καθημερινότητα τους και της διαρκούς απειλής που αισθάνονται, αναζητούν λύσεις αντίδρασης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο παρατηρούμε ότι ο ένας στους δύο έλληνες, (48%), θεωρούν ότι πρέπει να επιτραπεί η οπλοκατοχή και η οπλοχρησία για κάθε νομοταγή πολίτη, προκειμένου να μπορεί να προστατέψει την οικογένεια του και την περιουσία του.
Το Πρόβλημα των Παράνομων Μεταναστών και η Λύση του
Σύσσωμη η ελληνική κοινωνία, (93%), θεωρεί ότι πρέπει να παρθούν άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος των παράνομων μεταναστών, ποσοστό που πριν τρία χρόνια βρισκόταν στο 75%. Σε ότι αφορά τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος, η κοινή γνώμη είναι σαφής: Οι παράνομοι μετανάστες θα πρέπει να απελαθούν άμεσα, εκτός αν συντρέχει κάποιος ειδικός ανθρωπιστικός λόγος, άποψη με την οποία συντάσσεται το 84% του πληθυσμού. Επιπλέον, το 58% τάσσεται υπέρ της δημιουργίας ειδικών κέντρων – στρατοπέδων, κράτησης των παράνομων μεταναστών.
Ανάμεσα στα ευρήματα της συγκεκριμένης έρευνας εκείνο που μοιάζει να είναι περισσότερο ενδεικτικό της κόπωσης της ελληνικής κοινωνίας, είναι ότι ο ένας στους δύο έλληνες, (51%), θεωρεί ότι, η απρόκλητη άσκηση βίας, από οργανωμένες ομάδες πολιτών, εναντίων τυχαίων παράνομων μεταναστών, είναι τελικά δικαιολογημένη. Όπως παρατηρεί άλλωστε το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, τα αντίστοιχα περιστατικά που καταλήγουν καθημερινά στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων της χώρας αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς.
Μια Κοινωνία στα Άκρα
Η δραματική υποβάθμιση του τρόπου ζωής, η κατάρρευση όλων των βεβαιοτήτων και η αδυναμία ελέγχου των εξελίξεων, όταν συνδυάζονται με την αίσθηση της προσωπικής απειλής, οδηγούν την κοινωνία στα άκρα. Τα μειωμένα αντανακλαστικά της πολιτείας και του πολιτικού συστήματος στην διαχείριση του προβλήματος έχουν οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου πλέον σήμερα η σκληρή λύση της μηδενικής ανοχής φαντάζει μονόδρομος.
Ταυτότητα
Η έρευνα Ελλάδα 2.0 πραγματοποιείται από την qed, από τον Ιούνιο του 2009, τρεις φορές τον χρόνο σε πανελλαδική κλίμακα. Στηρίζεται σε προσωπικές συνεντεύξεις, με αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.500 ατόμων για κάθε κύμα. Εξετάζει τάσεις και μεταβολές της ελληνικής κοινωνίας μέσα στην κρίση.
Η qed δραστηριοποιείται από το 1998 στον τομέα της έρευνας αγοράς και της έρευνας κοινής γνώμης. Περιλαμβάνεται στις πέντε μεγαλύτερες εταιρείες της ελληνικής αγοράς στην καταναλωτική έρευνα, ενώ είναι η μεγαλύτερη αμιγώς ελληνικών συμφερόντων. Είναι μέλος της ESOMAR και του ΣΕΔΕΑ.
*Ο Γιώργος Μαυρογένης είναι πολιτικός επιστήμονας και επικοινωνιολόγος, διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι επιστημονικός υπεύθυνος του τμήματος κοινωνικοπολιτικών ερευνών της qed και υπεύθυνος του Ελλάδα 2.0.
11°
