Ξεριζώνοντας τον πολιτισμό μας κτήριο κτήριο

Πριν από 20 χρόνια, σε κάποιες σχολικές διακοπές, περπατώντας στα δρομάκια της Πλάκας συνάντησα ένα νεοκλασσικό με την επιγραφή “Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς”. Υπήρχε ένας σύλλογος που ασχολούνταν λοιπόν, ακριβώς, με αυτό που με ενδιέφερε. Χτύπησα το κουδούνι και ανέβηκα στον πρώτο όροφο να ζητήσω πληροφορίες. Σύντομα άρχισα να συμμετέχω στις συναντήσεις και συζητήσεις για την ανάγκη κινητοποίησης για την προστασία της Πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Ήδη από προσωπικό ενδιαφέρον είχα περπατήσει πολλούς παραδοσιακους οικισμούς εντός και εκτός πόλεων. Είχα την πεποίθηση ότι παρά την τραγική καταστροφή της αρχιτεκτονικής της κληρονομιάς η Ελλαδα είχε την ευκαιρία να διατηρήσει σύνολα, γειτονιές και χωριά και να μοιάσει λίγο με μια συνηθισμενη ευρωπαϊκή χώρα.

Μάχες, μεγάλες νίκες και στην πράξη ήττα ήταν αυτό που βίωσα τα χρόνια που ακολούθησαν. Η πολιτιστική κληρονομιά είναι αδιάφορη αξία για τους περισσότερους συμπολίτες μας. Στην Ελλάδα ξεριζωσαμε τον πολιτισμό μας κτήριο κτήριο. Και συνεχίζουμε. Ακομη και οι ανθρωποι που σπουδάσαν στα συγχρονα κεντρα παιδείας και πολιτισμού Σορβόνη, Οξφόρδη, Βενετια, Ρωμη, ΗΠΑ ή που επισκέπτονται τις υπόλοιπες πόλεις της Ευρώπης ακριβώς για να απολαύσουν την ξεχωριστή τους αρχιτεκτονική, επιστρέψαν στην Ελλάδα και γκρεμίσαν το νεοκλασικό τους, ή το πέτρινο παλιό σπίτι τους.

Ένας παραλογισμός και μια ιδιώτευση που αποφεύγουμε συστηματικά να συζητήσουμε στην κοινωνία μας καθώς δεν αφορά κάποιον τρίτο φταίχτη, αλλά εμάς τους ίδιους. Προφανώς και τη πολιτεία. Αλλά ήταν το πατρικό μας που κατεδαφίσαμε και τις ρυθμίσεις προστασίας του που αντιπαλεύσαμε.

Έτσι, φτάνουμε στο οξύμωρο σχήμα να ζούμε στην Ελλάδα από τον τουρισμό και να έχουμε σβήσει από το χάρτη της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς το ενετικό Ηράκλειο, το οθωμανικό Σιδηρόκαστρο και τις Σέρρες ή την Κοζάνη, την ενετική και βυζαντινή Χαλκίδα και οτιδήποτε άλλο θα μας προσέλκυε να το επισκεφτούμε αν ήταν στο εξωτερικό. Και αλήθεια, επειδή έχουμε μιλήσει πολύ σαν κοινωνία για χαμένες πατρίδες, τι θα είχε μείνει από το Αργυρόκαστρο τη Φιλιππούπολη και την Οχρίδα αν ήταν εντός συνόρων; Τι θα είχε μείνει από την κατεχόμενη ενετική Λευκωσία αν ήταν ελεύθερη; Τι θα είχε μείνει από το Πέρα και το Φανάρι στην Κωνσταντινουπολη;

Και συνεχίζουμε μέρα με τη ημέρα. Η πόλη είναι σχολείο. Διδάσκει αισθητική. Οι κάτοικοι της Ελλάδας διδασκόμαστε καθημερινά την αισθητική του τσιμέντου, τις αξίες της κερδοσκοπίας της γης και αυτό, μας είναι φυσικό πλέον να αναπαράγουμε ή να βλέπουμε να αναπαράγεται. Και μετά αρχίζουν οι δικαιολογίες, διαφθορά, φτώχεια, έλλειψη κινήτρων και πρόσφατα η κρίση. Και οι πιο συνειδητοποιημένοι από εμάς αν βρεθούν σε θέση άμυνας απέναντι σε έναν ξένο που θα ρωτήσει τις αιτίες της τσιμεντοποίησης των ιστορικών μας κέντρων θα δικαιολογήσουμε τη συλλογική αυτή επιλογή. Όσο και να είμαστε εξαιρετικοί στο να στρογγυλοποιούμε τις εντυπώσεις, η πραγματικότητα δεν αλλάζει.

Ακόμη και σήμερα όμως θεωρώ ότι δεν είναι αργά. Είναι τόσο πλούσια, τόσο όμορφη η γη μας και τα ανθρώπων έργα των προηγούμενων γενεών που μπορούμε να κάνουμε τη χώρα μας και τις πόλεις μας πανευρωπαϊκά πρότυπα. Μια χώρα που όλοι θα θέλουν να την επισκεφτούν όχι για τον ήλιο της και την ιστορία των προγόνων της πριν από 4000 χρόνια αλλά για αυτά που έχει σήμερα, για τα τοπικά προϊόντα της, την πολιτιστική της συνέχεια και ομορφιά, τα τοπία της.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι μέσα από την προστασία και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής και φυσικής μας ομορφιάς, θα έρθει η ανάπτυξη. Αυτή είναι η μόνη αποτελεσματική μας αναπτυξιακή πολιτική, για να έχουμε ποιοτικό τουρισμό, ποιοτικά αγροτικά προϊόντα και υπηρεσίες, να απαντήσουμε στην ύφεση και την ανεργία.

Η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ένα πρόβλημα που δεν έχουμε ούτε συνειδητοποιήσει, ούτε αποφασίσει να αντιμετωπίσουμε. Ας αποφασίσουμε να σταματήσουμε την καταστροφή πριν να είναι αργά μειώνοντας συντελεστές δόμησης σε παραδοσιακούς οικισμούς και δημιουργωντας επαρκεις ζώνες προστασίας γύρω τους, διεκδικωντας των πολλαπλασιασμο των ελληνικων μνημειων Ουνεσκο, κηρυσσοντας περισσότερα διατηρηταια κτήρια και οικισμούς, δημιουργοντας τοπικά προγραμματα αποκαταστασεων και σωστικών επεμβανσεων στα ιστορικά τμήματα των πόλεων. Όπως δέιχνει η εμπειρία μας ήταν τα θεσμικά κενα και όχι η έλλειψη χρημάτων που οδήγησαν στο ξεριζωμα του πολιτισμού μας. Ας ξεριζωσουμε λοιπόν τις δικαιολογίες της αδράνειας μας και όχι τον πολιτισμο μας.

Όπως είπε και η Μελίνα, “ Η Ελλάδα πρέπει να πρωταγωνιστεί για τον πολιτισμό. Η Ελλάδα, αυτό είναι η κληρονομιά της, αυτό είναι η περιουσία της και αν το χάσουμε αυτό δεν είμαστε ΚΑΝΕΙΣ".

*Ο Κρίτων Αρσένης είναι ευρωβουλευτής