Στην Αθήνα του Βορρά

Ο ταχυδρόμος ανεβαίνει τους τρεις ορόφους χωρίς ασανσέρ και ρίχνει από το άνοιγμα της πόρτας την αλληλογραφία των φοιτητών, στο σπίτι των οποίων μένουμε για λίγες μέρες. Εντυπωσιάζομαι. Και στην Αθήνα κάποτε, πριν δεκαπέντε ή είκοσι χρόνια, ανέβαινε ο ταχυδρόμος στο διαμέρισμά μας, παίρνοντας το ασανσέρ βέβαια, αλλά το έχει κόψει εδώ και πολύν καιρό, άσε που δεν περνάει πια κάθε μέρα. Δεν ξέρω γιατί. Δεν μπορώ να το αναλύσω.

Φέρνει λοιπόν ο ταχυδρόμος ένα έντυπο του πανεπιστημίου που διαφημίζει θερινά μαθήματα. Μπορεί ο καθένας να τα παρακολουθήσει, είναι μικρά σεμινάρια, από λίγες βδομάδες έως δύο μέρες, κυρίως τον Αύγουστο. Προσφέρονται συστηματοποιημένες γνώσεις για όλα τα γούστα, από την ιστορική σημασία της βασιλείας της Μαρίας Στιούαρτ μέχρι τη μελέτη των σκοτσέζικων κήπων περνώντας από την ανάλυση της σοφίας του Όσκαρ Ουάιλντ.

Προσωπικά θα διάλεγα το σεμινάριο με τίτλο «Assertiveness», που θα μεταφραζόταν μάλλον ως αυτοπεποίθηση, αλλά ως τρόπος συμπεριφοράς. Είναι όρος της ψυχολογίας, βρίσκω στη Βικιπαίδεια, μια ποιοτική διαφοροποίηση από την παθητικότητα στην επιθετικότητα, με σιγουριά και επιλογή. Ο κ. Γιαν Κρόφορντ, κάτοχος πανεπιστημιακών τίτλων που δεν ξέρω να μεταφράσω, διδάσκει τις εξής μεθόδους και διαδικασίες assertiveness: «Σεβασμό προς τον εαυτό σου και τους άλλους, πώς μιλάμε και θέτουμε ερωτήσεις, κάνουμε και δεχόμαστε κριτική/κομπλιμέντα, εκφράζουμε με σαφήνεια τις απόψεις μας, επιλέγουμε αυτό που θεωρούμε σωστό χωρίς ενοχές, λέμε όχι όταν χρειάζεται, δεν γινόμαστε αντικείμενο χειρισμών. Το μάθημα γίνεται σε φιλικό και ενθαρρυντικό περιβάλλον που περιλαμβάνει διάλογο, ομαδική δουλειά και πρακτική. Τιμή 60 λίρες, μέρες 2». Πάντα μου χρειάζονταν τέτοιες δεξιότητες, αλλά τον Αύγουστο δεν θα είμαι εδώ.

Υπάρχουν μαθήματα σεναρίου, Ιστορίας, μουσικής, καλλιγραφίας, τυπογραφίας, ό,τι φαντάζεστε. Ο Τζον Γκόρντον PhD (αυτό τον τίτλο τον ξέρω) έχει ένα διήμερο για τις τελευταίες μέρες του Σωκράτη. Ένα τριήμερο προσφέρει την Ιστορία του Εδιμβούργου, με τίτλο «Από την παλιά πόλη στην Αθήνα του Βορρά, το Εδιμβούργο από το 1690 ως το 1822». Η ένδοξη αυτή περίοδος, εξηγεί, άρχισε δυσοίωνα, με την απώλεια της ιδιότητας της πρωτεύουσας, όταν έγινε η ένωση Αγγλίας και Σκοτίας το 1707. Γύρω στα 1800 όμως η πρώην πρωτεύουσα είχε επανεφεύρει τον εαυτό της ως κέντρο κουλτούρας και εξέλιξης, ως κοσμοπολίτικη και ευημερούσα πόλη. Στον τουριστικό οδηγό βρίσκω τα ονόματα των σοφών της αναγέννησης εκείνης. Οι φιλόσοφοι Ντέιβιντ Χιουμ και Ντάγκαλντ Στιούαρτ, ο οικονομολόγος Άνταμ Σμιθ, ο γεωλόγος Τζέιμς Χάτον, ο χημικός Τζόζεφ Μπλακ, ο αρχιτέκτων Ρόμπερτ Άνταμ μεταξύ άλλων. Στο λεωφορείο που μας έφερε από το αεροδρόμιο είδα το άγαλμα του Τζέιμς Μάξγουελ, των γνωστών εξισώσεων. Τα αγάλματα των υπολοίπων και μερικών ακόμα θα τα δω στη βόλτα με τα πόδια που θα κάνω σε λίγο.

Από τότε που έχασε την εξουσία, λοιπόν, το Εδιμβούργο έγινε ό,τι και η Αθήνα όταν είχε χάσει την εξουσία, τότε, στον αρχαίο κόσμο: μια πανεπιστημιούπολη. Αυτή την Αθήνα εννοεί το προσωνύμιο, όχι μόνο το χρυσό αιώνα δηλαδή, αλλά κι όσους ακολούθησαν, όταν η πρώην δυνατή πόλη έγινε κάτι σαν τη σημερινή Οξφόρδη και το Κέμπριτζ, με όλους τους νέους καλών οικογενειών του ελληνικού, ύστερα του ελληνιστικού και τέλος του ρωμαϊκού κόσμου να έρχονται για σπουδές στην Αθήνα. Η δόξα της γνώσης κράτησε πολύ περισσότερο από τη δόξα της εξουσίας, και στις δυο πόλεις. Κι όπως η Αθήνα τότε, διατήρησε το κάστρο της κι ακόμα το προσφέρει στον τουρισμό. Δυστυχώς μεσολάβησαν πολλά και η Αθήνα βρέθηκε από τη λάθος χρονική πλευρά της χριστιανικής επικράτησης, έχασε τα πανεπιστήμιά της, τότε.

Το Εδιμβούργο παραμένει πόλη σπουδών και σήμερα, και ξαναγίνεται πόλη εξουσίας. Με τη μανία που έχει πιάσει τους Σκοτσέζους για ανεξαρτησία, χτίζουν ένα καινούργιο μοντέρνο Κοινοβούλιο. Σαν κλασική, πληγωμένη από το μοντερνισμό, Αθηναία θα τους έλεγα να επιμείνουν στη μονοκαλλιέργεια των πανεπιστημίων, αλλά δεν μου πέφτει λόγος. Το φλερτ της γνώσης με την εξουσία είναι αιώνιο και μοιραίο.

Όπου και να ταξιδέψω η Αθήνα με στοιχειώνει, ως αξεπέραστο κλασικό όραμα. Πώς να πορευτούμε κι εμείς, οι καημένοι οι σύγχρονοι, με τέτοιες αντανακλάσεις στα μάτια, πώς να μην τυφλωθούμε, πώς να μην την ψωνίσουμε;

Πολλές Ελληνίδες και Έλληνες τα πάνε θαυμάσια στο πανεπιστήμιο εδώ, σπουδάζουν και διδάσκουν. Ας μπορούσα να σπούδαζα τον κόσμο σε όσο κομμάτι ζωής μού έχει απομείνει, κι ας ζούσα και στο Εδιμβούργο του νότου… Το οποίο δεν ξέρω ποιο είναι. Βρείτε το και πείτε μου, παρακαλώ.