Πέντε σημεία...

Ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ υπόσχεται την αριστερή Ημέρα της Κρίσεως, μια υπολογίσιμη μερίδα των Ελλήνων αισθάνεται εθνική υπερηφάνεια για το θράσος και την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά μας έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντί να δεχτούμε την ευθύνη και να λουφάξουμε ένοχοι –σπαταλήσαμε περισσότερα ευρωπαϊκά χρήματα από οποιαδήποτε άλλη χώρα-μέλος της ΕΕ και δημιουργήσαμε τον παράλογο κρατικό μηχανισμό που καταρρέει τούτη τη στιγμή– διαμαρτυρόμαστε· προετοιμάζουμε παρελάσεις για να υποδεχτούμε το εθνικό μας νόμισμα, την αγαπημένη μας δραχμούλα. Η στάση αυτή οφείλεται τόσο στον παραδοσιακό λεβεντοπατριωτισμό και αντιευρωπαϊσμό, όσο και στην άγνοια των πολιτών σχετικά με την οικονομία και την ευρωπαϊκή στρατηγική της Ελλάδας από το 1981. Παρακάτω καταγράφω πέντε επισημάνσεις. Κι ο Θεός βοηθός, όπως συνηθίζουμε να λέμε.

1. Για τριάντα χρόνια η Ελλάδα ήταν μέλος μιας ένωσης την οποία οι περισσότεροι Έλληνες περιφρονούσαν. Η αριστερά και η κεντροαριστερά, εκτός από μια μικρή, φωτισμένη μειοψηφία, ήταν αντιευρωπαϊκές και προπαγάνδιζαν ψέματα –ότι η ΕΕ μας εκμεταλλεύεται κι ότι μας τοποθετεί στη «δεύτερη» ταχύτητα– εξάπτοντας τα εθνοκρατικά αισθήματα των ψηφοφόρων τους και τροφοδοτώντας το συλλογικό όραμα για το Κράτος - Μητέρα Τροφό και Πατέρα Προστάτη. Εξάλλου, αριστερά, κεντροαριστερά και δεξιά, εξαιτίας του επαρχιωτισμού και του εγγύς παρελθόντος της φτώχειας, είδαν στην ΕΕ μια πηγή εύκολου πλουτισμού: οι Έλληνες δεν έμαθαν πώς να κερδίζουν χρήματα με εργασία, καινοτομία, επιχειρηματικότητα· έμαθαν απλώς πώς να εισπράττουν από τους ξένους. Το θεαματικότερο παράδειγμα είναι ο εκμαυλισμός της λεγόμενης «περήφανης αγροτιάς», που αποτελεί ένα συγκεχυμένο πολιτικό υποκείμενο (μακρά συζήτηση αυτή η «σύγχυση»...) το οποίο δέχτηκε πακτωλό ενισχύσεων (πάνω από 180 δισεκατομμύρια ευρώ μέσα σε τριάντα χρόνια), χωρίς να προωθήσει ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό της γεωργίας. Κοντολογίς, το πρόβλημα σήμερα δεν είναι πώς μας χειρίστηκε η ΕΕ αλλά πώς τη χειριστήκαμε εμείς. Όπως είναι γνωστό, ή όπως δεν είναι γνωστό, πολλά υψηλά κυβερνητικά στελέχη από το 1981 απέφυγαν συναντήσεις και διαπραγματεύσεις με την ΕΕ: στην ουσία, οι Έλληνες, παρά τους ευρωβουλευτές τους, έμειναν σταθερά στο χωριό τους γυρίζοντας την πλάτη στους κουτόφραγκους. Τώρα πληρώνουμε το τίμημα της έλλειψης διπλωματίας και της συμπεριφοράς σπάταλου και κακομαθημένου εφήβου, ο οποίος, επιπλέον, εκδηλώνει συμπτώματα τρέλας του μεγαλείου: «Θα ξηλώσουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση... θα μεταδώσουμε την κρίση όπως μια επιδημία...» Διατηρούμε παραμορφωμένη εικόνα για τον εαυτό μας και για τη χώρα μας· είμαστε ανιστόρητοι και αγεωγράφητοι: πιστεύουμε ότι έχουμε τη δύναμη να εκβιάζουμε τους δανειστές μας και να τους κοροϊδεύουμε με απρεπείς δηλώσεις.

2. Είμαστε βαθιά συντηρητική κοινωνία: εκλαμβάνουμε οποιαδήποτε μεταρρύθμιση ως απειλή της «δημοκρατίας» την οποία ανακαλύψαμε, αιφνιδίως, το 1974. Κι όπως οτιδήποτε ανακαλύπτουμε (το σεξ, τα ναρκωτικά) το εξευτελίζουμε. Ευδοκιμούμε μόνο σε λιμνάζοντα νερά. Ο κ. Βενιζέλος θα έπρεπε να έχει παραιτηθεί (και να έχει αποσυρθεί στο Άγιο Όρος), έχει όμως δίκιο όταν υπενθυμίζει ότι το ελληνικό κοινό επέδειξε δυσπιστία ακόμα κι όταν οργανώθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Οι Έλληνες θεωρούν ότι η άρνηση είναι επαναστατική, άρα ηθικά αποδεκτή και επιθυμητή: πρόκειται για ιστορική παρεξήγηση θηριώδους κλίμακας η οποία επιδείνωσε τις ήδη προβληματικές μας σχέσεις με τους Ευρωπαίους. Οι Έλληνες βρίσκονται σε λανθάνοντα πόλεμο με τις ξένες δυνάμεις καθώς και σε εμφύλιο πόλεμο: αυτή η κατάσταση θεωρείται «φυσική». Δημιουργήσαμε λοιπόν ένα πολιτικό φάσμα από συντηρητικά κόμματα· όποιος προβάλλει μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα μένει, απλούστατα, έξω από το κοινοβούλιο.

3. Οι κυβερνήσεις από το 2009 εφάρμοσαν εκείνα τα μέρη των μνημονίων που επιδείνωσαν την ύφεση (ισοπεδωτικές περικοπές), αλλά έδειξαν «ανεξαρτησία» και «ανυπακοή» σε όσα θα συνέβαλαν στον εκσυγχρονισμό. Επί τρία χρόνια η οικονομία και οι θεσμοί κατακρημνίζονται για να μη θιγεί το κατεστημένο των διεφθαρμένων, των φοροφυγάδων, των αεριτζήδων, των υπεραμειβομένων, των αργομίσθων, των εργατοπατέρων, των ψευτοεπαγγελματιών. Περίπου 300 από τους 680 δημόσιους οργανισμούς είναι παθητικοί και άχρηστοι – όμως κανείς δεν καταργήθηκε. Η αιτία είναι λιγότερο η συνεπαγόμενη ανεργία και περισσότερο η γενικευμένη αναξιοκρατία, η εν κρυπτώ διαχείριση και, ας το πούμε μια ακόμη φορά, η πελατοκρατία. Γίνεται διαρκώς λόγος για επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου αποκρύπτοντας το γεγονός ότι επαναδιαπραγματεύσεις γίνονται κάθε τόσο, με κάθε επίσκεψη της τρόικας. Αλλά για να μιλάμε στα σοβαρά για επαναδιαπραγμάτευση, πρέπει κάτι να εφαρμόζουμε και κάτι να μην εφαρμόζουμε – εμείς δεν κάνουμε απολύτως τίποτα εκτός από δημοσκοπήσεις και εκλογές.

4. Είμαστε ανάλγητοι. Πολιτικοί που θα έπρεπε να εξαφανιστούν από το προσκήνιο, ζητούν την ψήφο μας. Και ενώ συμπολίτες μας που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες δυσκολεύονται να προμηθευτούν τα φάρμακά τους, δεν φαίνεται, τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που γράφω αυτά, καμιά ιδιωτική πρωτοβουλία για, έστω προσωρινή, λύση αυτού του προβλήματος. Η κ. Μαριάννα Βαρδινογιάννη ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με τα καρκινοπαθή παιδιά: τις τελευταίες μέρες πάντως δεν αντιλήφθηκα καμιά σχετική δραστηριότητα. Ενώ η οικονομία κατεδαφίζεται  –δεν πρόκειται για σχήμα λόγου– οι λιγοστοί πολυεκατομμυριούχοι αδιαφορούν· πράγμα αναμενόμενο: η φιλανθρωπία είναι γνώρισμα ώριμων κοινωνιών.

5. Καμιά μεταρρύθμιση δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς τήρηση της νομιμότητας. Στην Ελλάδα παρατηρείται ανομία ή επιλεκτική νομιμότητα: κόμματα, ομάδες, συνδικάτα, άτομα εναντιώνονται, όπως φρονεί το καθένα, σε νόμους και θεσμούς. Ο νόμος για τη μεταρρύθμιση στα ΑΕΙ δεν μπορεί να εφαρμοστεί επειδή τον απορρίπτει μέρος των πρυτάνεων· την ίδια στιγμή το ΚΚΕ οργανώνει απεργίες που έχουν κριθεί παράνομες. Κανείς δεν αποπειράται να εφαρμόσει τους νόμους. Παρανομούντες συλλαμβάνονται θεαματικά για να αφεθούν ελεύθεροι με συνοπτικές διαδικασίες.

Τι προκύπτει από όλα αυτά: θεσμικό χάος, σύνθλιψη της οικονομίας, ένταση της αντιπάθειας που έχουμε προκαλέσει σε όλο τον κόσμο. Αλλά, συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε ωραίοι και σπουδαίοι, θύματα μιας ανεξήγητης διεθνούς συνωμοσίας: όλοι έχουν άδικο, μόνο εμείς έχουμε δίκιο.