Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης και η Δημοκρατία της Βάι –Βάι μάρης

Η ιστορία, παρά μια κοινότυπη θεωρία που ακούγεται συχνά, δεν επαναλαμβάνεται. Δεν υπάρχουν επαναλήψεις, υπάρχουν όμως παραλληλισμοί – χρήσιμοι για να κατανοήσουμε κάποια χαρακτηριστικά της ιστορικής εξέλιξης.

Δεκαετία 1930, Γερμανία. Η άνοδος του ναζισμού, συντελείται ως αποτέλεσμα ενός μείγματος πολιτικών και ιστορικών γεγονότων. Βασικά συστατικά του μείγματος; Η οικονομική κρίση ∙ η υποχώρηση των αστικών πολιτικών και του πολιτικού ορθολογισμού ∙ η άνοδος μιας αριστεράς που άλλοι δεν εμπιστεύονταν και άλλοι τη χρησιμοποιούσαν ως φόβητρο∙ η πληγωμένη εθνική υπερηφάνεια (που επιτεινόταν, όχι μόνο από την πρόσφατη εθνική ήττα, αλλά και από την επιμονή των ξένων δυνάμεων να μη δείξουν κανένα οίκτο στην ηττημένη - και υπεύθυνη ως ένα βαθμό για τα δεινά της – Γερμανία). Η αίσθηση αδιεξόδου που βίωνε ο γερμανικός λαός τον έστρεψε, σχεδόν με έναν φυσιολογικό τρόπο που μέχρι πρόσφατα μας φαινόταν ακατανόητος, στην παράταξη εκείνη που υιοθέτησε μια ανορθολογική και συγκρουσιακή ρητορεία. Ο φόβος για το μέλλον υποχώρησε και τη θέση του πήρε μια συναρπαστική αίσθηση ελευθερίας. Για λίγο ήταν καλά, τα υπόλοιπα τα ξέρετε.

Μη μου πείτε ότι δεν αρχίζουν να σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;

Δεκαετία 2010, Ελλάδα. Κρίση οικονομική, κρίση του αστικού πολιτικού συστήματος, δυναμική παρέμβαση της αριστεράς, πληγωμένη εθνική υπερηφάνεια. Και η Χρυσή Αυγή στο 7%. Ποιος ευθύνεται για την άνοδό της;

Φταίνε, κατ’ αρχάς, τα ελληνικά αστικά κόμματα, που στάθηκαν, όπως τότε, ανίκανα να διαχειριστούν την κρίση. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μεταναστευτικό ζήτημα. Η διαχείρισή του κατέδειξε ένα ανίκανο κράτος και δεν έλυσε με ικανοποιητικό τρόπο το θέμα ούτε για τους μετανάστες, ούτε για τους γηγενείς. Πολλοί από τους μεν στράφηκαν στην εγκληματικότητα, πολλοί από τους δε στη Χρυσή Αυγή.

Φταίνε κάποιες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που δεν κατανόησαν πλήρως την κατάσταση. Το πρόγραμμα που εφαρμόζεται στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως του βαθμού ευθύνης που μπορεί να έχουν και οι Έλληνες για τα δεινά τους, έπρεπε να δίνει μία αίσθηση διεξόδου στον ελληνικό λαό. Η ωμή παραδοχή το τελευταίο διάστημα ότι η Ελλάδα πρέπει ‘να γίνει Βουλγαρία’, δεν άφησε πολλά περιθώρια ελπίδας: το παρόν είναι άσχημο, το μέλλον θα γίνει χειρότερο. Ταυτόχρονα, οι άγαρμπες παρεμβάσεις της τρόικας και πολλών Ευρωπαίων αξιωματούχων (κυρίως Γερμανών), έδωσαν την αφορμή στους εαυτούς μας να προσδώσουμε και ιδεολογικά χαρακτηριστικά στα δεινά μας: ο αγώνας δεν ήταν μόνο για την οικονομική επιβίωση, είναι και για την εθνική αξιοπρέπεια. Υπάρχει πιθανότητα, περισσότερους ψήφους στη Χρυσή Αυγή να έχει φέρει ο αλαζόνας Σόιμπλε, από τον ακατανόμαστο Μιχαλολιάκο.

Φταίνε επίσης, όσοι αρνούνταν τις μεταρρυθμίσεις, από όλες τις πολιτικές πλευρές. Το αστικό πολιτικοοικονομικό σύστημα, σε Ελλάδα και Ευρώπη, μοιάζει πάλι αδύναμο. Οι δυτικές κοινωνίες βρίσκονται σε κρίση ηθική, οικονομική και πολιτική. Όταν λέω ‘ηθική’ θέλω να είμαι σαφής: δεν προτείνω την επιστροφή σε αξίες άλλης εποχής και δε μου αρέσουν τα ηθικοπλαστικά διδάγματα . Όμως, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι πολλοί από την αριστερά έκαναν τα στραβά μάτια σε ζητήματα βίας και ασφάλειας, ενώ πολλοί από τη δεξιά δεν έδωσαν τη σημασία που έπρεπε στην περιθωριοποίηση, στην υποχώρηση του ανθρωπισμού, στην ανεξέλεγκτη λειτουργία των αγορών – στοιχεία που ο δυτικός κόσμος είχε καταφέρει να διαχειριστεί σχετικά καλά τη μεταπολεμική εποχή. Το πολιτικό σύστημα κοιμήθηκε και η κρίση έλαβε γιγαντιαίες διαστάσεις. Και τις ηθικές κρίσεις τις εκμεταλλεύονται οι ηθικολόγοι κάθε είδους. Μικροαστοί ηθικοπλάστες, ψευδοπροφήτες, φασίστες ψευτοηθικολόγοι που μιλάνε για «πορνοκάναλα» και γενικά άνθρωποι που αντί να βελτιώνουν τα πράγματα, τα πολώνουν.

Φταίμε και εμείς. Που αρθρώναμε με ευκολία ατάκες του τύπου «μία χούντα μας χρειάζεται». Που δεν πηγαίναμε να ψηφίσουμε. Που λέγαμε «όλοι ίδιοι είναι», που μουτζώναμε το κοινοβούλιο. Και ειδικά, φταίνε όσοι από εμάς πήγαν στην κάλπη με επίγνωση, αλλά την ώρα της ψήφου μέτρησε περισσότερο μέσα μας η οργή και η εκδίκηση. Αυτοί ευθύνονται περισσότερο. Είτε είναι skinheads από τον Άγιο Παντελεήμονα, είτε κοπέλες απ’ το Δίστομο…