Τα κομματικά και επικοινωνιακά αλλά και τα δημοσιογραφικά επιτελεία αναλώνουν πολλές δυνάμεις για να προσδιορίσουν ποιο μπορεί να είναι το μήνυμα των εκλογών. Η προσπάθεια εστιάζεται στο να τεθεί εκείνο το δίλημμα το οποίο θα εντυπωσιάσει και θα συσπειρώσει περισσότερο τους πολίτες με το ένα ή το άλλο πολιτικό κόμμα. Αυτό θεωρείται λογικό και ευκταίο κάτω από σχετικά φυσιολογικές συνθήκες, όπως σε γενικές γραμμές ήταν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιούνταν οι προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις.
Έτσι τα διλήμματα του τύπου «αλλαγή ή συντήρηση», «εκσυγχρονισμός ή παράδοση» τίθεντο σε μια κοινωνία που σε γενικές γραμμές λειτουργούσε, σε μια κοινωνία που υπήρχαν κάποιες νόρμες και στην οποία οι όποιες δυσαρέσκειες έβρισκαν νόμιμες μορφές έκφρασης. Στα προηγούμενα προεκλογικά διλήμματα οι διαχωρισμοί ήσαν σαφείς και τα μέσα και οι ιδέες που τα υπερκαθόριζαν, ορίζονταν σ’ ένα πλαίσιο σεβασμού όχι απλά των κανόνων της δημοκρατίας, αλλά και σχετικής αποδοχής των κανόνων του διαλόγου και της πολιτικής, πολιτισμικής και πνευματικής διαφορετικότητας. Οι διαφορές υπήρχαν και ήσαν σημαντικές, αλλά οι αντιπαλότητες εντάσσονταν σε μια λογική αποδοχής της αυταξίας αυτών των διαφορών.
Αποτελεί λοιπόν μεγάλο σφάλμα να αναζητούνται σήμερα τα διλήμματα των εκλογών με σκοπό τον εντυπωσιασμό ή την πρωτοτυπία. Σήμερα δεν υπάρχει ευκαιρία ούτε να εντυπωσιάσει κανείς, ούτε να πρωτοτυπήσει. Έτσι, για παράδειγμα, το δίλημμα «μνημόνιο ή αντιμνημόνιο» είναι πλέον πάρα πολύ ξεπερασμένο για να εκφράσει την πραγματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα. Μήπως τότε ανταποκρίνεται το δίλημμα «ευρώ ή δραχμή» και το συγγενές «μέσα στην ευρωπαϊκή οικογένεια ή έξω απ’ αυτήν»; Η αποχώρηση της χώρας από το ευρώ και από την Ευρώπη σίγουρα θα μας οδηγήσει σε συνθήκες φτώχειας, όπου η ζωή στο «Συνοικία το όνειρο» θα φαντάζει πλουσιοπάροχη και επιθυμητή. Ούτε όμως αυτό το δίλημμα αποδίδει στην ουσία τα πραγματικά διακυβεύματα.
Μήπως τότε το δίλημμα είναι αυτό που έθεσε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, αναφερόμενος στον κίνδυνο «εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας»; Αυτός είναι ένας πολύ μεγάλος κίνδυνος και οι δημοσκοπήσεις που δείχνουν πρωτίστως τη Χρυσή Αυγή και δευτερευόντως τον Καμμένο να εισέρχονται δυναμικά στη Βουλή, αναδεικνύουν μια μεγάλη απειλή που στρέφεται κατά των θεμελίων της μεταπολιτευτικής μας δημοκρατίας. Ναι, αυτή ήταν η πιο μακρόχρονη και πληρέστερη δημοκρατία που γνώρισε η Ελλάδα και αυτή η δημοκρατία κινδυνεύει να εντάξει στους κόλπους της κόμματα που τη μισούν.
Μήπως τότε οι επερχόμενες εκλογές θα φέρουν τη σύγκρουση μεταξύ των δυνάμεων του δημοκρατικού συνταγματικού τόξου και εκείνων που από τα ακροδεξιά και τα ακροαριστερά μισούν ή το λιγότερο υπονομεύουν τη δημοκρατία; Μήπως επομένως πρέπει από σήμερα οι δυνάμεις του συνταγματικού τόξου (ΠΑΣΟΚ, Νέα Δημοκρατία, ΔΗΜΑΡ, Οικολόγοι-Πράσινοι και όλες οι διάσπαρτες φιλελεύθερες δυνάμεις) να αφήσουν κατά μέρος τις όποιες διαφωνίες τους για τα μνημόνια και τα αντιμνημόνια, για τα πρόσωπα και την ιστορία τους, για τα λάθη και τις σκόπιμες εξυπηρετήσεις συμφερόντων, και να δουν πώς όλοι αυτοί θα σχηματίσουν μια κυβέρνηση μετεκλογικής συνεργασίας των δυνάμεων της δημοκρατικής νομιμότητας; Οι δυνάμεις του συνταγματικού τόξου κατά των δυνάμεων της αντιδημοκρατικής, εθνικιστικής και λαϊκιστικής εκτροπής θα μπορούσε να είναι ένα δίλημμα, το οποίο δεν θα αφορά εκλογικές και επικοινωνιακές σκοπιμότητες.
Και όμως, ούτε αυτό είναι το οριστικό δίλημμα. Μια απλή διαδρομή στο διαδίκτυο και στα μηνύματα μίσους που κυριαρχούν σ’ αυτό, αλλά και οι παλαιότεροι ξυλοδαρμοί πολιτικών και δημοσιογράφων, οι θάνατοι στη Marfin, του Γρηγορόπουλου, διαδηλωτών, οι ξυλοδαρμοί δημοσιογράφων, φωτορεπόρτερ, αλλά και ειδικών φρουρών, τα κινήματα ανομίας, η Κερατέα, η γηπεδική βία, οι αυτοκτονίες και πολλά άλλα περιστατικά δείχνουν πως το πρόβλημα είναι εδώ και είναι πολύ σοβαρό.
Αυτό όμως που είναι ακόμη πιο ανησυχητικό είναι η μαζική αποδοχή απόψεων που ζητούν κρεμάλες πολιτικών, όπως έγινε στην Ιταλία της κατάρρευσης του φασισμού, και εκείνες που ζητούν να μιλήσουν τα καλάσνικοφ, όπως έγινε στο δικό μας εμφύλιο. Το δίλημμα που σήμερα τίθεται εμπεριέχει όλα τα παραπάνω, αλλά συμπυκνώνεται στη σύγκρουση μεταξύ των δυνάμεων που θέλουν να παραμείνουμε κοινωνία και αυτών των δυνάμεων που θέλουν να μετατραπούμε σε ζούγκλα. Αν την επομένη των εκλογών οι δυνάμεις του συνταγματικού δημοκρατικού τόξου δεν σχηματίσουν άμεσα κυβέρνηση, τότε το διακύβευμα δεν θα είναι ευρώ ή δραχμή, ούτε δημοκρατία ή φαιοκόκκινος φασισμός, αλλά Κοινωνία ή Ζούγκλα.
Τι γεννά αυτό το δίλημμα; Κι άλλες ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουν ζήσει παρόμοιες κρίσεις, αλλά δεν έφθασαν ποτέ σε τέτοιο δίλημμα. Τι τις έσωσε; Σώθηκαν γιατί αντί να έχουν ένα κράτος επιδομάτων, εξαρτώμενο από τις χρηματικές ροές, είχαν ένα κράτος υπηρεσιών πρόνοιας που διευκόλυνε τους πολίτες τους. Σώθηκαν γιατί οι άνθρωποι που έβγαιναν από την αγορά εργασίας, είχαν ένα δίχτυ ασφαλείας να τους προστατεύει και ένα σοβαρό σύστημα επανεκπαίδευσης μέχρι να βρουν πάλι εργασία. Στην Ελλάδα η έξοδος από την εργασία σημαίνει αυτόματα όχι απλά είσοδο στην ανεργία, αλλά είσοδο στον κοινωνικό αποκλεισμό. Ο κοινωνικός αποκλεισμός γεννά, όμως, κοινωνίες ζούγκλας.
Επομένως δεν αρκεί μόνο η μετεκλογική συνεργασία των δυνάμεων του συνταγματικού τόξου. Χρειάζεται αυτές άμεσα να αφήσουν κατά μέρος τις λογικές του κοινωνικού αυτοματισμού που θέτουν σε σύγκρουση τους εργαζόμενους του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα και να υπερβούν τις λογικές των περαιτέρω απολύσεων. Γιατί αν και λεφτά ποτέ δεν υπήρχαν, υπάρχει όμως άλλος δρόμος.
Μόνο που μέχρι σήμερα κανείς δεν τον έθεσε πραγματικά στους εταίρους, αλλά και για να είμαστε ειλικρινείς ούτε οι ευρωπαϊκές ισορροπίες επέτρεψαν να τεθεί. Και αυτός είναι ο δρόμος της κατάργησης του κράτους προνομίων και επιδομάτων και η μετάβαση στο κράτος που θα ενισχύει τις δυνάμεις και τις υπηρεσίες στους χώρους της παιδείας, της υγείας και της ασφάλειας. Χρειάζεται, δηλαδή, να γίνει άμεσα αναδιανομή πόρων που θα αφαιρεθούν από το σπάταλο κράτος –παραγωγό και βιομήχανο, χρηματοδότη πλούσιων συνδικάτων και «ευγενών» ταμείων– και να δοθούν για να στηθεί ένα δίχτυ ασφαλείας.
Η ελληνική ανάπτυξη δεν περνά μέσα από το μοίρασμα χρήματος για κατανάλωση, αλλά μέσα από την αναδιανομή υπέρ του κράτους υπηρεσιών και υπέρ των υγιών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Χρειάζεται δηλαδή να αλλάξει το προνοιακό και παραγωγικό μας μοντέλο, μέσα από την ενίσχυση του δημόσιου τομέα των υπηρεσιών αλλά και των συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, μέσα από τον επαναπροσανατολισμό των δράσεων ΕΣΠΑ υπέρ της υγιούς αστικής τάξης και επιχειρηματικότητας. Μόνο τότε δεν θα οδηγηθούμε σε μια κοινωνία ζούγκλας.
