Στα βόρεια του Παρισιού, στις μάλλον πιο λαϊκές συνοικίες, αυτές που έχουν μια σοσιαλιστική παράδοση, έχουν δοθεί ονόματα επαναστατών σε πολλούς δρόμους, κι από κεί στις στάσεις του μετρό. Μπολιβάρ, Ζωρές, Μπότσαρης. Είναι όπως εμείς έχουμε μερικές πλατείες με αργεντίνους και χιλιανούς, που κανείς δεν τους θυμάται, αλλά αν ήταν στάση του μετρό μπορεί να τους θυμόμασταν. Η στάση και η οδός Μπότσαρη βρίσκονται δίπλα στο Μπυτ-Σωμόν, ένα πολύ εντυπωσιακό πάρκο με λίμνες, λόφους, βράχια και καταρράκτες που σχεδιάστηκε με απόφαση του Ναπολέοντα για την «ψυχαγωγία του λαού».
Τώρα γιατί από όλους τους ήρωες του 21 διάλεξαν τον Μπότσαρη, μπορεί να το βρει κανείς στην τότε γαλλική ιστορία. Όσα και να λέμε εμείς περί έθνους ανάδερφου, η ελληνική επανάσταση είχε συγκινήσει σφόδρα τους λαούς της Ευρώπης και ανάγκασε τους πολιτικούς της να αλλάξουν θέσεις: από το δόγμα της Ιεράς Συμμαχίας να περάσουν στην υποστήριξη της ίδρυσης ελληνικού κράτους, γιατί είχε αρχίσει ήδη εκείνη την εποχή να υπάρχει πολιτική πίεση από τον Τύπο και την τέχνη και τη δυνατότητα που είχαν να επηρεάζουν το κοινό τους.
Στην πραγματικότητα ξέρουμε πολύ καλά κι εμείς ότι χωρίς το Ναυαρίνο όλα θα ήταν διαφορετικά. Δίπλα λοιπόν στον Μπολιβάρ, έναν αμερικανό εθνικό ήρωα, παραδίπλα στο Στάλινγκραντ, ένα όνομα που καταργήθηκε στη Ρωσία, υπάρχει ο Μπότσαρης, ήρωας του πολέμου της ελληνικής ανεξαρτησίας, όπως γράφει η ταμπέλα πάνω στο δρόμο.
Υπάρχουν στα μουσεία πίνακες που θυμίζουν τη ρομαντική εικόνα της ελληνικής επανάστασης η οποία συγκλόνισε την Ευρώπη πριν δυο αιώνες. Οι χλωμές φιγούρες του Ντελακρουά, βυθισμένες στην αυταπάρνηση, έκαναν για την ελληνική ανεξαρτησία περισσότερη δουλειά ακόμα κι από τη συλλογή χρημάτων για ενίσχυση του αγώνα, γιατί ξέρουμε ότι τα χρήματα εκείνα είχαν καταλήξει να ενισχύσουν τους εμφυλίους των στρατηγών. Αλλά η εικόνα της Ελλάδας στους φιλοσόφους που αναζητούσαν το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης, στους πολιτικούς που έχτιζαν την έννοια του έθνους σαν ένα νέο φορέα εξουσίας, στους πολίτες που απαιτούσαν από την εξουσία αυτή μεγαλύτερη ισότητα και δικαιοσύνη, ήταν η ιερή θυσία που εξαγίαζε την προσπάθεια τους.
Οι ευρωπαίοι, ο Βύρων, ο Ουγκώ, ο Ντελακρουά, δεν έμαθαν για τη σφαγή των αμάχων που έκαναν οι Έλληνες στην Τριπολιτσά, κι αν το έμαθαν δεν το σχολίασαν. Συγκλονίστηκαν, έγραψαν και ζωγράφισαν τη σφαγή της Χίου. Η ρομαντική εικόνα, το απόλυτο βλέμμα, έρχεται κι από τη δική τους απεικόνιση. Αντανακλά στο νου και στα συναισθήματα μας και επιστρέφει ενισχυμένη. Βρίσκεται αγκιστρωμένη, χτισμένη στο σώμα αυτής της πόλης που ο Ουγκώ τη θεωρούσε πρωτεύουσα της Ευρώπης, το Παρίσι, και που είναι, όσο κι αν αλλάζουν τα πράγματα.
Η εικόνα του φουστανελοφόρου Μπότσαρη θα ήταν στην εποχή του κάτι σαν το πρόσωπο του Τσε που μπαίνει σήμερα στα μπλουζάκια. Και οι δυο σκοτώθηκαν νέοι, πριν ασκήσουν εξουσία για πολύν καιρό και αμαυρωθεί η αγία εικόνα. Ο θάνατος σε νεαρή ηλικία είναι το μυστικό της επιτυχίας του επαναστάτη. Πολύ λίγοι από όσους φόρεσαν στα νιάτα τους μπλουζάκι με τον Τσε, ή είχαν το πρόσωπο του σε αφίσα στο δωμάτιο τους, έμαθαν μεγαλώνοντας πόσο αδιάλλακτος υπήρξε στην πολιτική καριέρα του, πόσο σκληρά άσκησε την εξουσία και πόσες ανθρώπινες ζωές πλήρωσαν το τίμημα για όλ’ αυτά. Η επανάσταση ως έννοια συνεχίζει να απολαμβάνει τη ρομαντική της ασυλία, όσο κι αν οι ιστορικοί εργάζονται να την απομυθοποιήσουν.
Η νέα Ελλάδα υπήρξε η αγαπημένη της Ευρώπης, του δυτικού κόσμου γενικότερα, για χίλιους λόγους. Ήταν καταρχήν μια ουτοπία που πραγματοποιήθηκε, ήταν το πρώτο κράτος που κατάφερε να αποσπαστεί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Θεωρήθηκε η συνέχεια της αρχαίας ελληνικής δόξας που είχε διακοπεί. Η ελληνοκεντρική ιστορία δεν είναι σκέτη ελληνική εφεύρεση. Το νέο ελληνικό κράτος ευνοήθηκε εξαιρετικά στο ξεκίνημα του. Ίσως οι υποστηρικτές του δεν φαντάζονταν ότι οι ίδιοι οι ονομάζοντες εαυτόν Έλληνες είχαν άλλη αντίληψη για την ανεξαρτησία τους, πολλοί απ’ αυτούς θεωρούσαν απλώς ότι διώχνοντας τους Οθωμανούς θα μπορούσαν να έχουν πιο ανεξάρτητα βιλαέτια.
Ακόμα και τώρα δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε τι ακριβώς συνέβη στην ελληνική επανάσταση επειδή το ρομαντικό δυτικό βλέμμα έχει ενσωματωθεί στην αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας.
13°
