Υπάρχει παρακράτος σήμερα; Αφελής ερώτηση: όσο υπάρχει κράτος θα υπάρχει και παρακράτος. Ακόμα και σε χώρες που ο κρατικός μηχανισμός λειτουργεί αποτελεσματικά και δίκαια, είναι δύσκολο να μην αναπτυχθούν γύρω του ομάδες που τον εκμεταλλεύονται για να προωθήσουν επιμέρους συμφέροντα.
Στην Ελλάδα, η ύπαρξη ή όχι του παρακράτους, είναι ένα ζήτημα που επανέρχεται συνεχώς. Η συχνή δράση των κουκουλοφόρων και η σύνδεσή τους με παρακρατικές συμπεριφορές είναι η αφορμή. Δε θα ήθελα να αμφισβητήσω, κατ’ αρχήν, την υπόθεση ότι η αστυνομία μπορεί και να έχει μέσα στις τάξεις των αντιεξουσιαστών δικούς της ανθρώπους. Για να πω την αλήθεια, δεν ξέρω, υποπτεύομαι (αστυνομία είναι, τι διάολο). Ούτε αμφισβητώ το γεγονός ότι οι ίδιοι άνθρωποι επεμβαίνουν κατά καιρούς στη ροή των γεγονότων για να δημιουργήσουν καταστάσεις – ή ακόμα και ότι δεν επεμβαίνουν δημιουργώντας καταστάσεις: ήμουνα άλλωστε ο ίδιος μάρτυρας σε κάποια από τα επεισόδια ρουτίνας της επετείου του Πολυτεχνείου, όταν η αστυνομία κυνηγούσε μετά ζήλου τους αντιεξουσιαστές, αλλά υποδέχτηκε με ανοιχτές αγκάλες μια ομάδα ακροδεξιών που ήρθε έξω από το ίδρυμα στις 4:00 το πρωί με τσουβάλια πέτρες και αφέθηκε ανενόχλητη να δράσει σε απόσταση αναπνοής από τις δυνάμεις της τάξης.
Όμως υπάρχουν και μεγάλες παρερμηνείες γύρω από το φαινόμενο. Η μεγαλύτερη είναι εκείνη που λέει ότι τα επεισόδια στις διαδηλώσεις υποκινούνται αποκλειστικά από την αστυνομία.
Το γεγονός της σύλληψης ατόμων που αποδεδειγμένα ανήκουν στον αντιεξουσιαστικό χώρο και τελικά δικάζονται και καταδικάζονται για συμμετοχή στα επεισόδια, δείχνει το αντίθετο. Πολλοί από αυτούς βέβαια, είναι θύματα ‘τυφλών’ συλλήψεων από την αστυνομία. Αλλά υπάρχουν και οι άλλοι συλληφθέντες, τα ονόματά πολλών εκ των οποίων βλέπουμε στους τοίχους (‘λευτεριά στο σύντροφο Αναρχόπουλο’), που δεν αρνούνται τη συμμετοχή τους σε επεισόδια. Το αίτημα για την αποφυλάκισή τους μπορεί να στηρίζεται σε ένα (σεβαστό κατά περίπτωση) ιδεολογικό υπόβαθρο, με βάση το οποίο δεν πρέπει να αφεθεί κανείς στα χέρια των δυνάμεων καταστολής και στις φυλακές και όχι απαραίτητα στη βάση ενός δικαστικού λάθους. Είναι προφανές αυτό, ειδικά σε περιπτώσεις όπως η ακόλουθη: αναρτάται ένα κείμενο στο internet υπέρ της αποφυλάκισης κάποιου, στο οποίο δεν υπάρχει καμία αναφορά άρνησης σε συμμετοχή στα επεισόδια και στο τέλος του κειμένου παρατίθεται η φράση: «ΚΑΘΕ ΠΕΤΡΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ, ΚΑΘΕ ΜΟΛΟΤΩΦ ΚΙ ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ». Είναι μια φράση που στην ουσία λέει «κάθε πέτρα είναι δικαιολογημένη, κάθε σύλληψη είναι και τίτλος τιμής». Έντιμο, αλλά συζητήσιμο από πολλές απόψεις.
Εκτός αυτού, ο βασικότερος λόγος που δεν βλέπω να ισχύει μια τέτοια θεωρία υποκίνησης των πάντων από το ελληνικό κράτος, είναι πως το τελευταίο είναι τόσο αναποτελεσματικό, ώστε δύσκολα θα μπορούσε να οργανώσει ικανοποιητικά προβοκάτσιες και συνωμοτικές ομάδες. Σκεφτείτε για λίγο τα χάλια της ΕΛ.ΑΣ. και θα καταλάβετε τι εννοώ (και αυτό, είναι ένα επιχείρημα υπέρ της ΕΛ.ΑΣ.).
Σε ένα μεγάλο βαθμό, η αντίληψη της κοινωνίας μας για όλα τα παρεμφερή συμβάντα προκύπτει από την παράδοση που έχουμε κληρονομήσει: έως πρόσφατα στην Ελλάδα το παρακράτος κυβερνούσε. Βρισκόταν μέσα στην αστυνομία, στις πρεσβείες, στα πανεπιστήμια, στα σπίτια μας. Έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε έτσι, να αναζητούμε τα αίτια σε σκοτεινές δυνάμεις, σε προβοκάτσιες και σε πράκτορες. Όχι ότι δεν υπάρχουν και αυτά, ακόμα και σήμερα. Αλλά δεν είναι παντού και δεν είναι τόσο αποτελεσματικά όσο νομίζουμε.
Ειδικά ορισμένα τμήματα της αριστεράς δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι τα πράγματα δεν λειτουργούν ακριβώς με τον τρόπο που λειτουργούσαν παλαιότερα. Τα κίνητρά τους μπορεί να είναι αγαθά, σε αρκετές περιπτώσεις. Άλλωστε, οι αριστεροί έχουν μάθει περισσότερο από τους άλλους να σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο γιατί έχουν υποφέρει περισσότερο από όλους στο παρελθόν από παρόμοιες μεθοδεύσεις. Δεν είναι πάντοτε όμως αγαθά. Υπάρχουν στιγμές που η ελληνική αριστερά αρνείται ηθελημένα να δει την πραγματικότητα. Ότι δηλαδή στο όνομά της δρουν στοιχεία χουλιγκανικού χαρακτήρα. Ότι στις παρυφές της κινούνται ομάδες οι οποίες ελάχιστα διαφέρουν σε αντίληψη από το ακροδεξιό παρακράτος παλαιότερων εποχών. Ότι το ‘κίνημα΄έχει εκφυλιστεί… Δύσκολο να κάνεις τέτοιες παραδοχές. Πιο εύκολο είναι να φορτώσεις τα πάντα σε σκοτεινές δυνάμεις. Μήπως όμως, εκτός των γνωστών κέντρων που τις παράγουν, οι σκοτεινές δυνάμεις βρίσκονται και μέσα στο σώμα της;
Η αριστερά έχει επιλέξει να κλείνει τα μάτια στην πραγματικότητα. Από το να καθαρίσει τις τάξεις της από τη σκαρταδούρα, προτιμά να λέει ότι δεν υπάρχει σκαρταδούρα. Aπό το να μιλά με έναν γνήσιο πολιτικό λόγο, προτιμά να επιδίδεται σε ένα κυνήγι μαγισσών. Η συζήτηση για τους πράκτορες δεν είναι ακριβώς πολιτική, είναι μάλλον μυθιστορηματική. Και η Αριστερά πρέπει να επανέλθει στη σύγχρονη πολιτική, αν θέλει να κερδίσει τους πολίτες.
Εάν το έκανε, θα έβλεπε ότι σήμερα υπάρχει ένα άλλο παρακράτος, πιο ισχυρό από αυτό που ψάχνει. Πρόκειται για τους μηχανισμούς που λειτουργούν στις πολεοδομίες, στο ΙΚΑ, στα υπουργεία, στις εφορίες… Λειτουργούν παράλληλα με το κράτος∙ εκμεταλλεύονται την ισχύ του αλλά δεν μπορούν πια να τιθασευτούν από αυτό∙ επιβάλλουν τη θέλησή τους σε πολίτες που δύσκολα μπορούν να προσφύγουν στις επίσημες αρχές για να δικαιωθούν. Αποτελούν, με λίγα λόγια, τον ορισμό του παρακράτους.
Σε αυτό ανήκουν οι 13 δημόσιοι υπάλληλοι με τις ‘παχυλές’ καταθέσεις που αποκάλυψε το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης και παραμένουν ατιμώρητοι. Οι 7 υπάλληλοι του ΙΚΑ. Οι δύο υπάλληλοι του Υπουργείου Ανάπτυξης. Ο γιατρός του Ασκληπιείου που, παρά τα στοιχεία εναντίον του, επανήλθε στα καθήκοντά του με απόφαση του Πειθαρχικού. Ανήκουν επίσης όλοι εκείνοι που έχουν ισχυρά ερείσματα στον κρατικό μηχανισμό για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους και για να δημιουργήσουν μικρά κέντρα εξουσίας που λειτουργούν παράλληλα με το κράτος. Κλασικά παραδείγματα οι Ψωμιάδηδες, οι Μπέοι και τα λοιπά φυντάνια.
Αυτό είναι το παρακράτος εν έτει 2012. Και αν η ελληνική αριστερά συχνά αποδίδει παρακρατικές ‘ιδιότητες’ στους δεύτερους, σπάνια θυμάται τους πρώτους. Ανήκουν στην κατηγορία: ‘Έλληνες εργαζόμενοι στο Δημόσιο’, τρεις λέξεις ταμπού για την καθ’ ημάς αριστερά.
13°
