Η επιτυχής ολοκλήρωση του PSI και η επικύρωση της νέας δανειακής σύμβασης ολοκληρώνουν το έργο της βραχύβιας κυβέρνησης Παπαδήμου ανοίγοντας το δρόμο για τις εκλογές που θα σηματοδοτήσουν το ξεκίνημα ενός νέου πολιτικού και οικονομικού κύκλου. Αποφεύχθηκε μια ενδεχόμενη άτακτη χρεοκοπία με απρόβλεπτες συνέπειες.
Το νέο Μνημόνιο δίνει τις ακριβείς κατευθύνσεις με βάση τις οποίες θα κινηθούν οι επόμενες κυβερνήσεις. Ωστόσο, δεν υπάρχει το παραμικρό περιθώριο εφησυχασμού- εκείνο το είδος της νωχελικής απραξίας και της μακάριας ακινησίας που γνωρίσαμε τα τελευταία δύο χρόνια έπειτα από την εξασφάλιση κάθε επόμενης δόσης και αρέσκεται η πολιτική μας τάξη. Το νέο πολιτικό περιβάλλον που θα διαμορφωθεί τους επόμενους μήνες επιφυλάσσει στην κυβέρνηση που θα προκύψει εξαιρετικά δυσάρεστες εκπλήξεις στην περίπτωση που αγνοήσει τις δυνάμεις που λειτουργούν στο υπόστρωμα του πολιτικού συστήματος.
Γνωρίζουμε ότι έπειτα από παρατεταμένες περιόδους οικονομικής ύφεσης και εφαρμογής βίαιων προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής, το πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον είναι ριζικά διαφορετικό από αυτό που προηγήθηκε της κρίσης. Καθώς λοιπόν η χώρα μας εισέρχεται στο πέμπτο έτος συρρίκνωσης του ΑΕΠ, μπορούμε με σχετική ασφάλεια να αναμένουμε:
-Ενίσχυση της πολιτικής και ιδεολογικής πόλωσης, όπου ενδυναμώνονται τα πολιτικά άκρα και συρρικνώνεται ο λεγόμενος «μεσαίος χώρος».
-Διεύρυνση της ανισότητας εισοδήματος (η οποία πλήττει σε διαφορετικό βαθμό τις διάφορες κοινωνικές ομάδες) και αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας και των αιτημάτων αναδιανομής.
-Αύξηση των καθυστερήσεων και των αντιστάσεων για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων καθώς και επιλεκτική εφαρμογή τους, ανάλογα με τη διαπραγματευτική ισχύ των ομάδων που έχουν συμφέροντα στη διατήρηση της ακινησίας. Έχει άλλωστε ήδη παρατηρηθεί, η ευκολία με την οποία περικόπτονται προγράμματα ελάχιστης δημοσιονομικής βαρύτητας ενώ αντίθετα, συνεχίζεται η προκλητική προστασία ισχυρών συντεχνιών και επαγγελματικών ομάδων.
-Ταχύτατη φθορά, περισσότερο ή λιγότερο δικαιολογημένα, του (όποιου) κυβερνητικού σχηματισμού, ως αποδέκτη της κοινωνικής δυσαρέσκειας.
Ακόμη και στην υπόθεση του καλύτερου σεναρίου, το χρέος της χώρας θα είναι στα όρια της διαχειρισιμότητας. Ενδεχόμενες καθυστερήσεις στην εφαρμογή των διαρθρωτικών αλλαγών, απρόβλεπτες εξωτερικές οικονομικές διαταραχές, ύφεση μεγαλύτερη της χρονικά προβλεπόμενης, απειλούν να εκτρέψουν οριστικά το πρόγραμμα και μαζί να ενταφιάσουν τις ελπίδες για ανάκαμψη.
Παρά την αναμφισβήτητη χρησιμότητα της «τεχνοπολιτικής» στο έργο της διακυβέρνησης και της απαξίωσης του πολιτικού προσωπικού, η πολιτική θα πρέπει να πάρει ξανά το προβάδισμα. Να σχεδιάσει πολιτικές, να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει τους πολίτες, να διαμορφώσει κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες. Σε αυτό το πλαίσιο είναι σημαντικό:
-Η πολιτική αντιπαράθεση να απεμπλακεί από την παραπλανητική αντιπαράθεση του δίπολου «μνημόνιο/αντι-μνημόνιο». Το πραγματικό ερώτημα (πρέπει να) είναι ποιες μεταρρυθμίσεις θα έπρεπε να κάνουμε εάν δεν υπήρχε Μνημόνιο; Δυστυχώς στην παρούσα συγκυρία τείνουμε (βολικά για κάποιους) να ξεχνούμε ότι πριν το ξέσπασμα της κρίσης δεν ζούσαμε ακριβώς σε ειδυλλιακό περιβάλλον, αλλά αντίθετα σε ένα καθεστώς επίπλαστης ευμάρειας με τους πόρους να (ανα)διανέμονται στις επιμέρους προσοδοθηρικές ομάδες με βάση τις δουλείες και τα συμφέροντα ενός πρόδηλα αναποτελεσματικού και επιρρεπούς στη διαφθορά πελατειακού κράτους.
Έτσι λοιπόν, είναι χρήσιμο να επικεντρωθούμε στην προώθηση εκείνων των θεσμικών παρεμβάσεων που θα συμβάλουν στην ανοικοδόμηση της οικονομίας σε στέρεες βάσεις αποτρέποντας τη μελλοντική επανάληψη της σημερινής πρωτοφανούς κατάρρευσης. Σχηματικά, οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να αφορούν στη διαμόρφωση μιας ευέλικτης δημόσιας διοίκησης, ενός αποτελεσματικού και κοινωνικά δίκαιου φορολογικού συστήματος, ενός ανταγωνιστικού οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
-Η αναγκαιότητα της δημοσιονομικής πειθαρχίας, της μείωσης του δημόσιου τομέα και της προώθησης των μεταρρυθμίσεων πρέπει να συνοδεύονται από πολιτικές κοινωνικής προστασίας για όσους θίγονται από την εφαρμογή των αλλαγών. Ταυτόχρονα τα οφέλη από τη την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων πρέπει να γίνουν ταχύτερα αντιληπτά και χειροπιαστά. Η συζήτηση για τα λεγόμενα «ισοδύναμα», πέρα από δημοσιονομικά αποτελεσματική, είναι και πολιτικά επιθυμητή, παρέχοντας τη δυνατότητα επανασχεδιασμού του ακολουθούμενου μοντέλου ανάπτυξης με κοινωνικά δίκαιο τρόπο καθώς και οικοδόμησης μιας ευρείας κοινωνικής συναίνεσης για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.
-Ο σχηματισμός ενός «συνταγματικού τόξου» για την προάσπιση του κράτους δικαίου από εκείνες τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που αντιλαμβάνονται τις συνέπειες της επικράτησης μιας γενικευμένης ανομίας αποτελεί αναγκαία συνθήκη πολιτικής σταθερότητας και κοινωνικής ειρήνης. Το δικαίωμα των πολιτών στην ασφάλεια και την ελευθερία της έκφρασης καθώς και η απρόσκοπτη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενα διαπραγμάτευσης με τις δυνάμεις του φαιοκόκκινου μετώπου που πραγματικά «παίζουν τα πολιτικά ρέστα τους» ποντάροντας στην επικίνδυνη όξυνση των κοινωνικών και πολιτικών εντάσεων.
Τους επόμενους μήνες διακυβεύονται πολλά περισσότερα από τις λεπτομέρειες εφαρμογής της νέας δανειακής σύμβασης. Στις επερχόμενες εκλογές και μετά από αυτές, ας δούμε πέρα από το Μνημόνιο και ας βάλουμε τις βάσεις για την ανάταξη της οικονομίας και την ανασυγκρότηση της κοινωνίας. Δεν θα έχουμε πολλές ακόμη ευκαιρίες.
7°
