Η μεγάλη διαφθορά τρώει τη μικρή

Το τελευταίο διάστημα άρχισαν να «αποκαλύπτονται» περιπτώσεις διαφθοράς μεσαίων υπαλλήλων της δημόσιας διοίκησης, ο εντοπισμός των οποίων -όπως προέκυψε από τα στοιχεία που έχουν γίνει γνωστά- ήταν υπόθεση παιδαριώδης αν στοιχειωδώς το κράτος αποφάσιζε να λειτουργήσει. Εν μέρει οι αποκαλύψεις αυτές είναι μια ένδειξη ότι κάποιοι έντιμοι δημόσιοι λειτουργοί αισθάνθηκαν απελευθερωμένοι και άρχισαν να κάνουν επιτέλους τη δουλειά τους. Όμως αυτό αποτελεί μέρος μόνον της υπόθεσης. Εξ ίσου προκλητικές περιπτώσεις «μεγάλης» διαφθοράς μένουν την ίδια περίοδο σκοτεινές και αδιερεύνητες.

Παραμένει παραδείγματος χάριν παντελώς αδιερεύνητο το μεγάλο σκάνδαλο της υγείας, όπου οι υπερτιμολογήσεις πλέον είναι γνωστές με βάση τα σκληρά στοιχεία των μεταγενέστερων αγορών, που γίνονται σε δραματικά χαμηλότερες τιμές λόγω της πίεσης της τρόικας. Παραμένει αδιερεύνητο προπαντός το θηριώδες σκάνδαλο της Ζήμενς, ενώ στη δικογραφία υπάρχουν καταγγελίες για εισφορές στα ταμεία των δύο μεγάλων κομμάτων και όχι μόνο. Το υπουργικό συμβούλιο της κυβέρνησης συμφώνησε μάλιστα πριν μερικές μέρες το ελληνικό κράτος να συμβιβαστεί με την γερμανική εταιρία έναντι 170 εκ. ευρώ. Από τα στοιχεία της δικογραφίας που έχουν δημοσιοποιηθεί προέκυπτε ότι η εταιρία πλήρωσε στην Ελλάδα μαύρο χρήμα της τάξεως των 100 εκ. ευρώ. Με δεδομένο το κόστος που έχει το «άσπρισμα» του μαύρου χρήματος και τον κίνδυνο που διατρέχει μια εταιρία που χρησιμοποιεί αυτού του είδους τις μεθόδους, είναι προφανές ότι τα κέρδη τα οποία απεκόμισε η εταιρία από τις παράνομες αυτές δραστηριότητες ήταν πολλαπλάσια. Γιατί λοιπόν δέχθηκε η ελληνική κυβέρνηση να συμβιβαστεί με ένα ποσό πολύ μικρότερο από τα παράνομα κέρδη που αποκόμισε η Ζήμενς; Γιατί δεν έθεσε ως απαράβατο όρο την αποκάλυψη των παραληπτών του μαύρου χρήματος; Τα ερωτήματα αυτά παραμένουν τυπικώς αναπάντητα. Και περιέργως δεν τίθενται καν στο δημόσιο διάλογο.

Έχω επί πολλά χρόνια ασχοληθεί με το φαινόμενο της διαφθοράς στην Ελλάδα . Το συμπέρασμα στο οποίο έχω καταλήξει είναι ότι η μεγάλη έκταση της «μικρής» διαφθοράς δεν συνδέεται μόνο με το ρουσφέτι (ο πολιτικός που ζητά από το δημόσιο υπάλληλο να παρανομήσει για λογαριασμό του, του παρέχει μέσα στο πλαίσιο της σχέσης συναλλαγής τη δυνατότητα να προωθήσει πέραν των παράνομων υποθέσεων του πολιτικού και τις δικές του παράνομες υποθέσεις), αλλά και με τη «μεγάλη» διαφθορά.

Το φαινόμενο μπορεί να ερμηνευτεί και με βάση την στρατηγική του «μαζί τα φάγαμε», που αποκάλυψε σε μια στιγμή ειλικρίνειας ο κ. Πάγκαλος. Η μαζική «μικρή» διαφθορά, στην οποία καταλήγουν να εμπλέκονται (πολλές φορές εξ ανάγκης), μεγάλες ομάδες του πληθυσμού, είναι το θερμοκήπιο της ανοχής και της «μεγάλης» διαφθοράς. Οι εκατοντάδες χιλιάδες περιπτώσεις ψεύτικων αναπηρικών συντάξεων, πλαστών επιδομάτων και νεκροζώντανων συνταξιούχων, τα εκατομμύρια μικρές δωροδοκίες και φακελάκια στις εφορίες, πολεοδομίες, νοσοκομεία, όλα αυτά γίνονταν ανεκτά, αν δεν ενθαρρύνονταν κιόλας από το σύστημα εξουσίας της χώρας τις τελευταίες δεκαετίες, γιατί καλλιεργούσαν και εμπέδωναν την κοινωνική ανοχή στη διαφθορά.

Δεν εννοώ ότι υπήρχε κάποιο σχέδιο ή συνεννόηση. Απλώς ότι το σύστημα εξουσίας στις συλλογικές του επιλογές κατέληγε να λειτουργεί έτσι. Τα χρήματα από την «μεγάλη» (και σε τοπικό επίπεδο μεσαία) διαφθορά αγόραζαν εμμέσως ή αμέσως προβολή και πολιτική εξουσία, η «μικρή» διαφθορά εξαγόραζε ψήφους και κομματικούς στρατούς και η πληροφορία για τη διαφθορά λειτουργούσε ως ασφάλιστρο κινδύνου, με βάση το δόγμα MAD (Mutual Assured Distraction - Βέβαιη Αμοιβαία Καταστροφή), του ψυχρού πολέμου. Με μερικές εξαιρέσεις (όπως η υπόθεση Κοσκωτά), η πληροφορία παρέμενε άγνωστη ή η διερεύνηση ατελέσφορη, εφόσον οι εμπλεκόμενες πλευρές διέθεταν πληροφορίες για την όποια απέναντι όχθη. Είτε αυτό αφορούσε τις σχέσεις μεταξύ κομμάτων, είτε το εσωτερικό των κομμάτων, είτε τις σχέσεις μεταξύ άλλων πόλων επιχειρηματικοπολιτικής εξουσίας.

Όλα αυτά βέβαια χρηματοδοτήθηκαν από τα δανεικά και τα ελλείμματα του κράτους και του εξωτερικού ισοζυγίου. Χωρίς εύκολο χρήμα δεν θα ήταν εφικτή η απόπειρα αυτή μαζικού εκμαυλισμού και πολιτικού ελέγχου της ελληνικής κοινωνίας. Σήμερα που τα χρήματα τελείωσαν και η ελληνική οικονομία πρέπει να βρει έναν καινούριο δρόμο, το σύστημα προσπαθεί με κάθε τρόπο να επιβιώσει και να διαιωνιστεί. Μικρές νησίδες μεσαίας διαφθοράς παραδίδονται λοιπόν (καλώς ασφαλώς), στην πυρά. Δίνεται έτσι μια ψευδαίσθηση νέας αρχής, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι είναι μεμονωμένες και χωρίς διασυνδέσεις με την «μεγάλη» διαφθορά. Πάλι δεν πιστεύω ότι υπάρχει σχέδιο. Απλώς ο αυτοματισμός του συστήματος λειτουργεί. Και θα λειτουργεί όσο δεν ανατρέπεται από την μόνη παράμετρο που κανείς δεν μπορεί τελικά να ελέγξει. Την ψήφο όσων δεν θέλουν να μετέχουν σ’ αυτό.