Βαρύγδουπες κενολογίες ως πολιτική πρόταση

Η Αριστερά, ας πούμε από το πάλαι ποτέ εκσυγχρονιστικό κομμάτι του ΠΑΣΟΚ μέχρι και τον ΣΥΝ, έχει συνειδητοποιήσει εδώ και αρκετό καιρό ότι υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού που δεν αρκείται στη στείρα συνθηματολογία. Επιλέγει λοιπόν να βάλει λούστρο στον αντιμνημονιασμό της, καταθέτοντας προτάσεις οι οποίες υποτίθεται θα έλυναν το πρόβλημα της ελληνικής κρίσης. Τις προτάσεις αυτές, βέβαια, δεν μπορεί ή δεν θέλει να δει, κατ’ αυτούς, η συντηρητική Ευρώπη. Έτσι, οι σύντροφοι έχουν και την πίτα ακέραιη και το σκύλο χορτάτο. Προβάλλουν εικόνα σοβαρότητας και με άνεση πια μπορούν να επιδίδονται σε αντιμνημονιακή ρητορεία, χωρίς να απαιτείται να αρθρώσουν ούτε λέξη για τις πραγματικές προοπτικές εξόδου από την κρίση. Θα συζητήσουμε μερικές απ’ αυτές.

Το κακοσχεδιασμένο Μνημόνιο

Ο πρώην πρωθυπουργός κ. Σημίτης από το Βερολίνο κήρυξε το σοβαροφανή αντιμνημονιασμό με τη διαπίστωση ενός ελλείμματος στο Μνημόνιο του 2010: Έπρεπε να υπάρχουν προβλέψεις ώστε η ικανοποίηση των στόχων να αναστέλλεται, όταν εμφανίζονται υφεσιακές καταστάσεις. Ωραίο ως ευχή, ας δούμε όμως τι σημαίνει.

Το Μνημόνιο ήταν ένα project με προϋπολογισμό € 183,2 δις (110 δάνεια, 8,2 αποκρατικοποιήσεις, 65 από την έξοδο στις αγορές). Οποιαδήποτε πρόβλεψη για καθυστέρηση εκτέλεσης των στόχων τη στιγμή της υπογραφής του σήμαινε απλούστατα project με ανοιχτό προϋπολογισμό. Το είδαμε καθαρά: το Μνημόνιο τελεύτησε με το τέλος του 2010, όταν έγινε σαφές πως η έξοδος στις αγορές δεν ήταν εφικτή. Η τρύπα των € 65 δις επιχειρήθηκε να καλυφθεί με τις αποκρατικοποιήσεις που δεν προεβλέποντο στο Μνημόνιο (€ 50 δις) και την επιμήκυνση των δανείων με μείωση του επιτοκίου του Μαρτίου 2011 (άλλα € 8,3 δις). Οι εναλλακτικές ήταν δύο: χρεοκοπία ή Μνημόνιο 2, με φυσικό επακόλουθο την κόλαση που ζούμε από την άνοιξη 2011.

Το ευχολόγιο Σημίτη, λοιπόν, απαιτούσε τη δέσμευση αγνώστου ύψους βοήθειας ώστε (α) να καλύπτονται ελλείμματα και (β) να αναχρηματοδοτείται το χρέος. Το πρωτογενές έλλειμμα την άνοιξη 2010 έτρεχε με ρυθμό € 24 δις ετησίως. Διετής αναστολή επίτευξης των στόχων (εύλογο, μιας και ζούμε τον πέμπτο χρόνο ύφεσης), ας πούμε 2012-2013, σήμαινε πρόβλεψη διαθεσιμότητας πρόσθετων κονδυλίων πάνω από € 120 δις (€ 58 δις αναχρηματοδότηση χρέους + δύο χρόνια πρωτογενή ελλείμματα + δύο χρόνια τόκων).

Μήπως θα ήταν σκόπιμο, η κοινοτοπία «όταν έχουμε ύφεση χαλαρώνουμε τα δημοσιονομικά», να συνοδευθεί από τις προτάσεις καλλιέργειας των πολιτικών όρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο που θα επέτρεπαν κάτι τέτοιο; Δηλαδή, με ποιο τρόπο θα στέρξουν οι φορολογούμενοι της Ευρώπης την Ελλάδα και θα επιτρέψουν στις κυβερνήσεις τους να υπογράψουν λευκή επιταγή με δικαιούχο την ελληνική;

Το ευχολόγιο Σημίτη είναι απλώς κενός λόγος. Τον διευκολύνει όμως να είναι ταυτόχρονα αντιμνημονιακός και ευρωπαϊστής – η εξόφληση γραμματίων από την εποχή του προσωπικού του φιάσκο του 2004 με τον αποτυχημένο εκσυγχρονισμό και τη διαδοχή στο ΠΑΣΟΚ είναι bonus για την υστεροφημία του και τους συνεργάτες του.

Το moratorium

Ο ΣΥΝ, κυρίως με την «τεχνική υποστήριξη» των κ.κ. Δραγασάκη και Μηλιού, υποστήριξε την πολιτική του moratorium με τους πιστωτές. Εν συντομία: Αναστολή πληρωμής κεφαλαίου και τόκων επί τρία χρόνια. Κατά την τριετία θα εκπονηθεί πρόγραμμα ανάταξης και οριστικής λύσης, θα προσδιορισθεί το βάθος του κουρέματος των πιστωτών και με το πέρας της τριετίας θα εφαρμοσθεί η λύση. Πολύ ελκυστικό και πολύ λογικό φαίνεται. Ας το δούμε για την τριετία 2012-2014.

Στην τριετία θα έχει συσσωρευθεί νέο χρέος πάνω από € 70 δις (τόκοι και πρωτογενές έλλειμμα, ύψους –αρχές 2012– € 18 δις και € 5,5 δις, αντιστοίχως). Αυτό είναι η μετάφραση σε οικονομικούς όρους του moratorium – εκτός εάν προϋπόθεση για να μας παράσχουν τη διευκόλυνση για την εκπόνηση του προγράμματος εξόδου από την κρίση είναι το a priori κούρεμα. Στην τριετία έληγαν ομόλογα ύψους πάνω από € 80 δις. Ο ΣΥΝ λοιπόν πρότεινε την ακόλουθη πολιτική: Λέμε στους ομολογιούχους που έχουν στα χέρια τους ομόλογα αξίας € 80 δις κάτι πολύ απλό, «έχουμε πρόβλημα να διαχειρισθούμε χρέος € 368 δις, περιμένετε τρία χρόνια να γίνει € 440 δις και τότε θα σας κουρέψουμε». Συνωστισμός θα γίνει από την προσέλευση εθελοντών!

Λόγω της βέβαιης απροθυμίας των ιδιωτών πιστωτών, ο ΣΥΝ ουσιαστικά ζητά από τους εταίρους μας να αναλάβουν πλήρως χρέος και ελλείμματα επί μια τριετία και μετά να αποφασίσουμε από κοινού, εμείς και οι εταίροι, πόσο θα κουρευθεί το εναπομείναν ιδιωτικό χρέος αλλά και πόσο θα κουρευθεί το θεσμικό χρέος, δηλαδή ο προϋπολογισμός κάθε μιας χώρας της Ευρωζώνης.

Η πρόταση για moratorium του ΣΥΝ μόνο από τρελούς θα μπορούσε να συζητηθεί. Πρόκειται για πρόταση εσωτερικής κατανάλωσης. Μια κενολογία που εμφανίζει τον ΣΥΝ να ανταποκρίνεται στις περιστάσεις – δυστυχώς με κάτι που δεν λέει απολύτως τίποτε. Το χαριτωμένο είναι ότι γίνεται αναφορά σε πρακτική που έχει ακολουθηθεί σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Αληθές βεβαίως, πλην όμως τα προς διακανονισμό ποσά σε άλλες περιπτώσεις ήταν της τάξεως μιας λήξης ενός ελληνικού ομολόγου. Η δε πιο διάσημη περίπτωση είναι η διαδικασία της Βιέννης, με την οποία μετατέθηκε χρονικά το χρέος χωρών της Ανατολικής Ευρώπης με την κρίση του 2008 –στη διαδικασία μετέσχον και ελληνικές τράπεζες ως πιστωτές– και παραλλαγή της οποίας επιχειρήθηκε το καλοκαίρι του 2011 για την Ελλάδα με την αλήστου μνήμης «γαλλική φόρμουλα». Ο ΣΥΝ, προφανώς, δεν είχε ανακαλύψει το moratorium ακόμη.

Η θετική αναδιάρθρωση

Ο κ. Κουβέλης διεκδικεί τα πρωτεία στις λύσεις θετικού διεξόδου. Τον Μάιο 2011 πρότεινε τη θετική αναδιάρθρωση. Τελευταία φορά την επανέφερε ως πραγματική συνολική λύση στις 6/11/2011, μόλις οι Παπανδρέου και Σαμαράς είχαν συμφωνήσει στη δημιουργία της κυβέρνησης «ειδικού σκοπού». Από την απόφαση της ΕΓ της ΔΗΜΑΡ της 31/5/2011 εξάγουμε τις προδιαγραφές της μαγικής λύσης: (α) οι πιστωτές δεν θα χάσουν χρήματα (β) η αποπληρωμή θα παραταθεί στα 30 με 40 χρόνια (γ) η αποπληρωμή του κεφαλαίου θα γίνει με ισοκατανεμημένες δόσεις μετά από μια περίοδο χάριτος (δ) η περίοδος χάριτος να είναι τρία με πέντε χρόνια (ε) το επιτόκιο να είναι κοντά στο γερμανικό. Το τελευταίο βέβαια μπορεί να είναι σε αντίφαση με την πρόβλεψη να μη χάσουν χρήματα οι πιστωτές και την επιμήκυνση. Πολύ αξιοπρεπής, απλή, καθαρή και δίκαιη λύση. Αξίζει να τη δούμε.

Δίνουμε λοιπόν τη μέγιστη περίοδο χάριτος των πέντε ετών και συνολικά 40 χρόνια εξόφλησης του χρέους. Το επιτόκιο για να ικανοποιεί την απαίτηση «να μη χάσουν χρήματα οι πιστωτές» προκύπτει περίπου μια μονάδα κάτω από το μέσο επιτόκιο των ελληνικών ομολόγων, κοντά στο γερμανικό. Το 2017, πρώτο χρόνο μετά την περίοδο χάριτος, για την εξυπηρέτηση του θετικώς αναδιαρθρωμένου χρέους απαιτείται το ευτελές ποσόν των € 24,6 δις, ή 12% του σημερινού ΑΕΠ. Το επάρατο 2ο πακέτο στήριξης προβλέπει κόστος εξυπηρέτησης δανεισμού για τον ίδιο χρόνο περίπου € 11 δις! Η διαφορά, μόνο για το 2017, είναι 30% μεγαλύτερη του συνόλου των επαχθών μέτρων που αναμένεται να ληφθούν από σήμερα μέχρι το 2015.

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η επαχθέστερη δυνατή λύση πλασάρεται ως θετική αντιπρόταση στη «γερμανική ύβρι». Μια επικοινωνιακή κενολογία επιχειρείται να παρουσιασθεί ως εναλλακτική πολιτική πρόταση.

Με τις επικοινωνιακές κενολογίες, η συγκεκριμένη Aριστερά γράφει ιστορία. Στη συζήτηση για το Μνημόνιο 2 στις 12/2/2012 ζητάει πρόσθετα δάνεια € 30 δις για να προσέλθει και να αναδιαπραγματευθεί το PSI! Αν δεν κάνω λάθος, τα πρόσθετα δάνεια σημαίνουν και επιβάρυνση του προϋπολογισμού, δηλαδή είσοδο στο φαύλο κύκλο των πρόσθετων μέτρων. Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι ότι ζητάει η ίδια αυτή Aριστερά, που καταψήφισε κάθε μέτρο του Μνημονίου 2, τα ανανεωτικά δάνεια να δίνονται ως bonus πιστής εκτέλεσης των προβλέψεων του απεχθούς και επαχθούς Μνημονίου 2, το οποίο διαλύει την κοινωνία! Η επικοινωνιακή κενολογία επιστρατεύεται για να χαϊδέψει τα αυτιά όσων ζητούν υπεύθυνες τοποθετήσεις από την πολιτική.

Η προοδευτική ευρωπαϊκή λύση

Επικειμένων των γαλλικών (τον Απρίλιο) και γερμανικών (το 2013) εκλογών, η περί ης ο λόγος Αριστερά παρουσιάζει ως λύση του ελληνικού προβλήματος την ευρωπαϊκή λύση την οποία έχει στα σκαριά η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία προς εφαρμογήν, μόλις αλλάξουν οι συσχετισμοί. Θαυμάσια!

Το γκανιάν των γαλλικών εκλογών, Φ. Ολάντ, λέει τέσσερα πράγματα: (α) αναδιαπραγμάτευση του Συμφώνου Σταθερότητας με τη Γερμανία (β) βραχυπρόθεσμα για την Ελλάδα δεν υπάρχει εναλλακτική από το να βουρλίζεται στο φαύλο κύκλο χρέους-ύφεσης (γ) δεν υπάρχει εναλλακτική για την Ελλάδα από το να εξαλείψει τα ελλείμματά της (δ) μακροπρόθεσμα η κατάσταση θα βελτιωθεί με τη βοήθεια της Ευρώπης να γυρίσει η χώρα σε παραγωγή. Ο Στάινμπρουκ, ο μόνος από το γερμανικό SPD που θεωρείται ότι έχει τύχη απέναντι στη Μέρκελ και αποκαλεί αφελή τον Ολάντ που φαντάζεται ότι θα επαναδιαπραγματευθεί το Σύμφωνο Σταθερότητας, ήταν από μιας αρχής φανατικός υποστηρικτής των αναπόφευκτων βαθύτατων κουρεμάτων και –τι έκπληξη!– των μηδενικών ελλειμμάτων. Βεβαίως και αυτός βλέπει την ανάταξη της Ελλάδας, όταν με το καλό γίνει ξανά παραγωγική χώρα.

Το μόνο που δεν διακρίνεται είναι η λύση που ευαγγελίζονται οι δικοί μας ιδρυματικοί αριστεροί. Πιθανόν θα αναφέρονται στο ευρωομόλογο και στη λειτουργία της ΕΚΤ ως κεντρικής τράπεζας «ενιαίου κράτους». Πλην όμως, η ΕΚΤ ήδη τυπώνει αβέρτα χρήμα (€ 1 τρις το τελευταίο δίμηνο), το δε ευρωομόλογο φαίνεται να παίρνει τη σειρά του ως εργαλείο μετά το Σύμφωνο Σταθερότητας και την (προσωρινή έστω) ελληνική λύση.

Το ευρωομόλογο είναι μια μεταφυσική διαχωριστική γραμμή προοδευτικών-συντηρητικών. Μεταφυσική γιατί δεν προσφέρει τίποτε στην πορεία προς μια ελληνική λύση, πλην ίσως του δανεισμού των εταίρων για να μας δανείζουν! Δεν έχει κατατεθεί πρόταση ευρωομολόγου, από κανένα, η οποία να συνεισφέρει σε μια ελληνική λύση: (α) το ομόλογο Γιούνκερ-Τρεμόντι προβλέπει –σωστά– υψηλότατο κόστος ανταλλαγής όταν τα ομόλογα είναι πιεσμένα (β) το μπλε ομόλογο Bruegel αποκλείει εξ ορισμού την Ελλάδα (γ) οι προτάσεις της Κομισιόν προβλέπουν εμπράγματες εγγυήσεις των κρατών μελών για το ποσόν δανεισμού τους – casus belli για την καθ’ ημάς Αριστερά (δ) ο Πρόντι ζητάει εγγυήσεις κρατικού χρυσού και δικτύων υποδομών – άλλο casus belli.

Παραβλέπουμε βέβαια το απολύτως προφανές ότι ακόμη και στην περίπτωση ύπαρξης ευρωομολόγου από το οποίο να μπορεί να επωφεληθεί η Ελλάδα, τα «τεχνικά» χαρακτηριστικά του είναι ήσσονος σημασίας μπροστά στην προαπαιτούμενη πολιτική διευθέτηση σχετικά με τη συμμετοχή και το ύψος των πόρων οι οποίοι μπορεί να κατευθυνθούν νότια. Οι τοποθετήσεις Ολάντ και Στάινμπρουκ δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια παρεξηγήσεων.

Η καθ’ ημάς Κεντροαριστερά καταθέτει ως πολιτική μια πρόταση κενή περιεχομένου: τη λύση θα δώσει η αλλαγή των ευρωπαϊκών πολιτικών συσχετισμών. Είναι ο πολύ βολικός τρόπος να αποφύγει να τοποθετηθεί στα πραγματικά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας, να διεκδικήσει την κληρονομιά του ανδρεοπαπανδρεϊσμού κι από πάνω να είναι ευρωπαΐστρια.

Το κούρεμα που άργησε δυο χρόνια

Η καθ’ ημάς Αριστερά για να μπορέσει να αντιπολιτευθεί ανέξοδα και να ψαρέψει ψήφους υιοθετεί, σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό, την άποψη ότι το κούρεμα έπρεπε να είχε γίνει από την άνοιξη του 2010. Μοιάζει ελκυστική ως άποψη, δεδομένου ότι οι πολίτες αυτής της χώρας δεν θα είχαν περάσει τα σχεδόν δύο χρόνια των μέτρων του Μνημονίου και η όποια αναπροσαρμογή θα ήταν πιο εύκολα αφομοιώσιμη.

Η άποψη αυτή κάνει το λογικό άλμα να θεωρεί ότι οι όροι της όποιας συμφωνίας μείωσης χρέους μπορεί να προσδιορίζονται αυθαίρετα. Ο βασικός λόγος που το PSI στέφθηκε από επιτυχία είναι η καταβαράθρωση των ελληνικών ομολόγων κατά το διάστημα Αυγούστου-Οκτωβρίου 2011 – περίοδο κατά την οποία όλα τα ομόλογα της ευρωπαϊκής περιφέρειας, ακόμη και τα ιταλικά που υπέστησαν φοβερή πίεση τον Αύγουστο, είχαν να επιδείξουν αξιοσημείωση βελτίωση. Με ονομαστική αξία το 100, από το 70 περίπου που διαπραγματεύονταν τον Ιούλιο, κατρακύλησαν στο 40 τον Οκτώβριο. Η περίφημη οικονομική διακυβέρνηση, καραμέλα στο στόμα της Αριστεράς, υποχρεώνει την καταγραφή των ζημιών σε τιμές αγορών από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η προθυμία των δανειστών να μετάσχουν στο PSI με τους εξαιρετικούς για τον οφειλέτη-Ελλάδα όρους, οφείλεται στο ότι σημαντικές ζημίες είναι ήδη καταγεγραμμένες, η δε απόφαση της Ευρωζώνης για τη στήριξή τους είναι ήδη ειλημμένη (27/10/2012). Τι απ’ αυτά ίσχυε το 2010;

Ας θυμηθούμε τις συνθήκες την άνοιξη του 2010. Τα ελληνικά ομόλογα διαπραγματεύονταν στο 75-80 και το πρωτογενές έλλειμμα «έτρεχε» με ρυθμό € 24 δις. Όποιος ισχυρίζεται ότι, πλην του εξαναγκασμού των πιστωτών, υπήρχε η δυνατότητα επιτυχίας μείωσης του χρέους σε ποσοστό ανάλογο του PSI+, είτε αγνοεί τα στοιχειώδη ή παραπλανά. Πολύ περισσότερο δε, εάν ο διακανονισμός δεν συνοδευόταν από ένα κάποιο Μνημόνιο στήριξης της Ελλάδας, η χώρα θα αναγκαζόταν στη βίαιη αφαίρεση ενός 10% του ΑΕΠ της σε μια νύχτα σχεδόν (το πρωτογενές έλλειμμα) με καταστροφικές συνέπειες, απείρως βαρύτερες απ’ αυτές που ζούμε σήμερα και θεωρούμε δυσβάσταχτες.

Αφού λοιπόν η καθ’ ημάς «επίσημη» Αριστερά προσφέρει τη μία κενή περιεχομένου πρόταση μετά την άλλη ως λύση στο πρόβλημα, έρχεται εκ των υστέρων να προσφέρει μια καταστροφική λύση ως τη γομολάστιχα που θα έσβηνε όλα τα μνημονιακά δεινά μας.

Και λοιπόν;

Από τα παραπάνω καθίσταται προφανές ότι το πρωταρχικό μέλημα της ελληνικής Αριστεράς, από το πάλαι ποτέ ακκιζόμενο ως εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ (όσο υπάρχει κάτι τέτοιο) μέχρι το λογικό κομμάτι του ΣΥΝ (όσο υπάρχει κάτι τέτοιο), είναι η συστράτευση σε ένα α-πολιτικό αντιμνημονιακό μπλοκ. Για να μπορέσει να προβάλει ως αντίβαρο στον πνέοντα τα λοίσθια μεταπολιτευτικό δικομματισμό χρειάζεται να προσφέρει την παραμυθία των μαγικών λύσεων σε μια αποσβολωμένη κοινωνία, με σοβαροφάνεια και δήθεν υπευθυνότητα που δεν έχουν ο Καζάκης και ο Μίκης. Υπό τις συνθήκες αυτές, το διαφαινόμενο μετεκλογικό σκηνικό φαντάζει εφιαλτικό.

Στον ένα ή άλλο βαθμό, η καθ’ ημάς Αριστερά, ζαλισμένη από τα δημοσκοπικά ευρήματα, υιοθετεί την επιτυχημένη συνταγή Σαμαρά με την αναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου. Υποτίθεται με τις σοβαρές προτάσεις τις οποίες για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο κανείς άλλος δεν βάζει στο τραπέζι. Οι σοβαροφανείς κενολογίες, όμως, έχουν έναν κοινό παρανομαστή: λευκή επιταγή στην ελληνική κυβέρνηση. Η Αριστερά μας ευαγγελίζεται την επιστροφή στο λαμπερό 2008 χωρίς ιδιαίτερο κόπο. Αυτό το ευαγγέλιο είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται ο τόπος.

Υπάρχει καιρός μέχρι τις εκλογές η Κεντροαριστερά και το έλλογο κομμάτι της Αριστεράς να σταθούν υπεύθυνα μπροστά στα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας και στο τεράστιο πρόβλημα της διαχείρισης της κρίσης. Με προτάσεις και διεκδικήσεις οι οποίες να αφορούν πραγματικά τους δοκιμαζόμενους πολίτες, που θα αναγνωρίζουν το δύσκολο δρόμο που έχουμε μπροστά μας ως κοινωνία και θα επιχειρούν τη δίκαιη κατανομή των αναπόφευκτων βαρών, που θα χτυπούν το πελατειακό κράτος αντί να το κανακεύουν για να περάσει και επισήμως υπό την προστασία της Αριστεράς. Οι κενολογίες, όσο βαρύγδουπες και να είναι, δεν παύει να είναι κενολογίες. Απλώς σπρώχνουν προς το κενό.