Ο Σαμψών, η Δαλιδά, η κρίση...

Ο Σαμψών, όταν κατάλαβε ότι δεν είχε πια μέλλον, χρησιμοποίησε την παροιμιώδη δύναμή του για να γκρεμίσει τον κόσμο γύρω του. Οι πολιτικοί του σημερινού πολιτικού συστήματος καταλαβαίνουν κι αυτοί ότι ο ρόλος τους βρίσκεται υπό αμφισβήτηση. Η Δαλιδά είχε εντοπίσει το πού βρισκόταν η δύναμη του Σαμψών και επιχείρησε να τον ελέγξει – ανεπιτυχώς. Τι θα γίνει σε μας; Το τέλος της ιστορίας ακόμα αναζητείται...

Πριν ακόμα συμπληρωθούν δυο χρόνια από το πρώτο μεγάλο πακέτο διάσωσης της ελληνικής οικονομίας, κοντεύουν να ολοκληρωθούν οι προετοιμασίες για το δεύτερο –ακόμα πιο γιγαντιαίο– εργαλείο χρηματοδότησης. Παράλληλα, εξελίσσονται μάλλον ικανοποιητικά οι δύσκολες και καινοφανείς λεπτομέρειες γύρω από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στο βάρος της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους με την εθελοντική ανταλλαγή ομολόγων (το γνωστό PSI). Στα μάτια κάποιου που δεν είχε παρακολουθήσει τίποτα από όσα συνέβησαν τα τελευταία δυο χρόνια, οι εξελίξεις αυτές θα φάνταζαν σαν επιβεβαίωση μιας πορείας προόδου και επιβράβευση μιας μεγάλης προσπάθειας. Πόσο έξω θα έπεφτε....Η διεθνής κινητικότητα που μας φέρνει μπροστά σε νέα γιγαντιαία επιχείρηση οικονομικής διάσωσης δεν αποτελεί επιβράβευση προσπάθειας, ούτε πρόκειται για συμπληρωματικές δράσεις ενίσχυσης μιας πορείας που υπόσχεται κάποια βιώσιμη ανάταξη της οικονομίας μας. Τα νούμερα, τελικώς, δεν «βγήκαν» και η ύφεση ήταν περισσότερο βίαιη από όσο είχε προβλεφθεί. Ποιος φταίει; Ήταν στραβό το Μνημόνιο ή στραβά αρμενίζαμε ως τώρα;

Απέτυχε το Μνημόνιο ή η εφαρμογή του; Από την πρώτη στιγμή που διατυπώθηκαν τα μέτρα του Μνημονίου υπήρχαν πολλοί που υποστήριζαν ότι δεν πρόκειται να αποδώσουν. Και φρόντισαν, όσο μπορούσαν, να έρθουν έτσι τα πράγματα ώστε να επιβεβαιωθούν... Ακόμα και οι πολιτικοί που ήταν επιφορτισμένοι με την εφαρμογή των μέτρων δεν τα πολυπίστευαν: τα αντιμετώπιζαν στην καλύτερη περίπτωση σαν «αναγκαίο κακό» και «πικρό ποτήρι» που θα έπρεπε να το καταπιούμε περισσότερο σαν τιμωρία και λιγότερο σαν φάρμακο… Ως αποτέλεσμα, βουλευτές και υπουργοί συναγωνίζονταν σε «δηλώσεις κοινωνικής ευαισθησίας» και «ήπιας παραβατικότητας», σέρνοντας τα πόδια τους κάθε φορά που έπρεπε να νομοθετήσουν.

Παράλληλα, συνέχισαν να επιδίδονται στο γνωστό σπορ της διγλωσσίας, συνδυάζοντας «μεγάλα μεταρρυθμιστικά λόγια» προς την Τρόικα και προς τους πιστωτές με την ελάχιστη δυνατή μεταρρυθμιστική πράξη. Πίστευαν πως θα μπορούσαν να συνεχίσουν να παίζουν στο ίδιο έργο των τελευταίων 20 χρόνων: άλλα να λέμε έξω, άλλα να διαλαλούμε μέσα, και άλλα να κάνουμε στην πραγματικότητα… Μέσα στον ορυμαγδό της υποκρισίας, έχασαν το λογαριασμό! Και όσο οι δόσεις έρχονταν (η κάθε μία με μεγαλύτερη δυσκολία και εντονότερη απροθυμία, είναι γεγονός) τόσο ξεθαρρεύανε και επιβεβαίωναν τη βαθύτερη πεποίθησή τους: ότι δηλαδή πρόκειται για το ίδιο έργο, με μικρές ρητορικές προσαρμογές… Το έξυπνο μεσογειακό ταμπεραμέντο θα τα καταφέρει για άλλη μια φορά να αποκοιμήσει τους κουτόφραγκους!

Η οικονομία όμως δεν συμμορφώθηκε… Αντιμέτωπη με διακηρύξεις που έμεναν στα λόγια και κατέτρωγαν κάθε έννοια εμπιστοσύνης πως κάτι θα αλλάξει, εξαντλημένη με «οριζόντιες περικοπές» αποδοχών, ταλαιπωρημένη από την ανυπαρξία διαρθρωτικών αλλαγών, φορτωμένη με τη διατήρηση ενός γιγαντιαίου και χειρότερου από ποτέ δημόσιου τομέα, χτυπημένη από αλλεπάλληλες φορο-επιδρομές σε βάρος των ίδιων και των ίδιων συνεπών φορολογουμένων, με τις τράπεζες να χάνουν το ένα τρίτο των καταθέσεών τους και σε απόλυτη αδυναμία να τονώσουν τη ρευστότητα στην αγορά, με την ανταγωνιστικότητα να συρρικνώνεται, τις απολύσεις και την ανεργία να αυξάνουν και τις εξαγωγές να περιορίζονται, η οικονομία είναι το πρώτο θύμα της κουτοπόνηρης στρατηγικής του πολιτικού συστήματος. Ο Σαμψών μας έχει γυμνασμένους τετρακέφαλους, αλλά δεν καταλαβαίνει τίποτα από τη λειτουργία του οικονομικού συστήματος. Δυστυχώς.

Και τώρα τι; Ποια είναι η ανταπόκριση του περίφημου πολιτικού θιάσου μας σε αυτή την οδυνηρή υπενθύμιση πως το έργο δεν τραβάει; Μήπως κάποια διαφορετική γραμμή πλεύσης, με νέες προτεραιότητες, με λιγότερη αυταρέσκεια και λιγότερη υποκρισία; Δυστυχώς όχι! Αντί να αναγνωρίσουν τα αδιέξοδα του ρόλου που επέμεναν να παίζουν όταν ήταν πασιφανές πως το σενάριο είχε αλλάξει, αντί να κάνουν την αυτοκριτική τους, αντί να πούνε επιτέλους την αλήθεια για τις δύσκολες επιλογές που πρέπει να κάνουμε επειδή όλες οι άλλες εναλλακτικές είναι περισσότερο άδικες και επαχθείς για τους πλέον αδύναμους (χρεοκοπία σε ελεύθερη πτώση) και επιπροσθέτως εντελώς αδιέξοδες για όλους, το πολιτικό σύστημα επινοεί νέες μνημειώδεις φιγούρες στρεψοδικίας και ανευθυνότητας: τους φταίει η συνταγή που είναι λάθος, τους φταίει η πλημμελής διαπραγμάτευση και η ανεπαρκής καταγγελία των όρων της δανειακής σύμβασης, τους φταίει το σύστημα και οι «κακοί» που επιβουλεύονται εμάς τους καλούς από αρχαιοτάτων χρόνων…

Με λίγα λόγια, το πολιτικό σύστημα επιβεβαιώνει τους χειρότερους φόβους όλων μας, και αντί να προσπαθήσει να κάνει επιτέλους τη δουλειά του, επινοεί έναν νέο ρόλο για τον εαυτό του: το ρόλο ενός σύγχρονου Σαμψών. Ενός Σαμψών που είναι έτοιμος να ανακράξει «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων»… εννοώντας την Ενωμένη Ευρώπη (και ενίοτε, οι τολμηρότεροι, εννοώντας το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα). Με χαρακτηριστική άγνοια της γεωγραφίας, του σχετικού μεγέθους και των απλών ποσοστών, συνεχίζουν να βλέπουν τους εαυτούς τους στο επίκεντρο του κόσμου. Και δεν καταλαβαίνουν πως, στη δική μας περίπτωση, αυτή η περίφημη φράση «μετά των αλλοφύλων» στην πραγματικότητα εννοεί «μετά των άλλων φίλων» της παλιοπαρέας της συμπολίτευσης και της αντιπολίτευσης… και με τη χώρα στα βράχια!

Σχεδόν τους ακούμε να σκέφτονται: Καλά, αφού είναι έτοιμοι οι δανειστές και οι εταίροι μας να μας δώσουν κι άλλη οικονομική στήριξη, αυτό σημαίνει πως έχουμε ακόμα περιθώρια… Εμμέσως αναγνωρίζουν το λάθος τους –που μας δάνεισαν– και αποδεικνύουν πως μας έχουν ανάγκη… Η οικονομική μας κατάρρευση θα τους αποσταθεροποιήσει περισσότερο από όσο παραδέχονται… Να μια ακόμα λαμπρή ευκαιρία να αγοράσουμε «πολιτικό χρόνο» μαζί με επιείκεια… Αν σκληρύνουμε τη στάση μας θα κερδίσουμε περγαμηνές και «μέσα» και «έξω»… Ακατάλληλοι, μικρόψυχοι και ιδιοτελείς, με τα μάτια στις εκλογές και τα αυτιά στις δημοσκοπήσεις τραβάνε κόκκινες γραμμές αδιαπραγμάτευτης αποφασιστικότητας στο μονόδρομο της απώλειας.

Ζητείται ελπίς. Και αναρωτιέται κανείς: ποιος τελικά θα παίξει το ρόλο της Δαλιδάς σε αυτό το έργο; Ποιος θα ψαλλιδίσει τα μαλλιά του αμετροεπούς και φιλάρεσκου γίγαντα που έχει χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα; Συχνά η ζωή μάς υπενθυμίζει πως η ιστορία επαναλαμβάνει τις μεγάλες τραγωδίες με τη μορφή φάρσας. Μήπως ήρθε η ώρα να αξιολογήσουμε με φρέσκια σκέψη τις αρετές και τις αδυναμίεçιβλικών μας ηρώων; Μια Δαλιδά επειγόντως, παρακαλώ… Αλλά αυτή τη φορά ας μην υποτιμήσει πως τα μαλλιά ξαναβγαίνουν και πως αυτό βλάπτει σοβαρά την υγεία και τις προοπτικές όλης της κοινωνίας.

* Η Α.Λ. είναι  καθηγήτρια Οικονομικών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο