Σύριζα: από την Αριστερά της άρνησης στην αριστερά της αποκάλυψης

Δεν νομίζω να ήσαν και πολλοί αυτοί που εξεπλάγησαν με τα συλλυπητήρια του ΚΚΕ για τον θάνατο του Κιμ του τρίτου. Το κόμμα αυτό από το 1990 μέχρι σήμερα δείχνει τη βαθύτατη περιφρόνησή του προς την φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία και τον βαθύτατο αντιευρωπαϊσμό του. Εκφράζω την ίδια βαθύτατη περιφρόνηση προς αυτό το κόμμα, που αυτό εκφράζει προς τις ιδέες της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Το κακό όμως είναι ότι μέχρι το 2000 στην Ελλάδα υπήρχε τουλάχιστον μια Αριστερά, η οποία μέσα στις αντιφάσεις της, πίστευε στο όραμα του σοσιαλισμού με δημοκρατία και στον ευρωπαϊσμό.

Η Αριστερά σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση πίστευε πως η μεγαλύτερη αντίθεση του καπιταλισμού βρίσκεται στον κοινωνικό χαρακτήρα της εργασίας και της παραγωγής και στον ιδιωτικό χαρακτήρα της ιδιοποίησης του κοινωνικά παραγόμενου προϊόντος. Η λύση σ’ αυτή την αντίφαση για την Αριστερά ήταν μόνο μία, η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. Οι διαφωνίες προέκυπταν για το αν μπορεί να γίνει αυτή η κοινωνικοποίηση με ειρηνικά ή βίαια μέσα και για το ποιος θα ήταν ο ρόλος του κράτους. Το ζήτημα της δημοκρατίας για την προ-μπολσεβίκικη αριστερά δεν ήταν πρώτης προτεραιότητας, αλλά και δεν αδιαφορούσε για το αν αυτή λειτουργούσε ή όχι.

Μετά την μπολσεβίκικη επανάσταση στην ευρωπαϊκή Αριστερά ο στόχος της κοινωνικοποίησης παραμένει ο ίδιος, αλλά η στάση έναντι της δημοκρατίας αλλάζει. Για την κομμουνιστική αριστερά η δημοκρατία είναι ένα εργαλείο που το χρειάζεται όσο βρίσκεται εκτός εξουσίας και το καταργεί όταν την κατακτά. Για τη σοσιαλδημοκρατία το αίτημα της δημοκρατίας είναι η προϋπόθεση για κάθε κοινωνική μεταρρύθμιση και αναδιανομή.

Στην Ελλάδα η δημοκρατία παρέμεινε για την κομμουνιστική Αριστερά το περίβλημα της «αστικής κυριαρχίας», στο ΠΑΣΟΚ δεν γεννά κανένα βαθύτερο ή έστω και επιφανειακό προβληματισμό. Μένει μόνο η ανανεωτική κομμουνιστογενής Αριστερά να τονίζει την κοινωνική σημασία της δημοκρατίας ως πολύτιμο εργαλείο για τη συγκρότηση μια κοινωνίας ίσων και ελεύθερων ατόμων.

Η Αριστερά του Κύρκου, του Φιλίνη, του Δρακόπουλου και πάνω απ’ όλα του Μιχάλη Παπαγιαννάκη στη θέση του βερμπαλισμού, της ισοπέδωσης των διαφορών, της λογικής του άσπρου-μαύρου, του λαϊκισμού και του κρατισμού, του φανερού ή κρυφού αντιευρωπαϊσμού, της ασέβειας προς τον πολιτικό αντίπαλο, μίλησε για ένα πολύπλοκο διεθνή και εθνικό κόσμο, ο οποίος δεν βολεύεται στο στενό πλαίσιο των ασπρόμαυρων εξηγήσεων, μίλησε για την ανάγκη σχηματισμού ευρύτερων κυβερνητικών σχηματισμών, οι οποίοι θα είχαν ως κεντρική τους θέση την υπεράσπιση της δημοκρατίας όχι μόνο ως ζήτημα πολιτικής ελευθερίας, αλλά και ως τον πιο κατάλληλο τόπο για να στηθούν επάνω του τα αιτήματα για ένα ισχυρό κράτος παροχής κοινωνικών υπηρεσιών, για ένα κράτος κοινωνικού δικαίου σε ανοικτό διάλογο με την κοινωνία των πολιτών.

Αυτή η Αριστερά προώθησε μια κουλτούρα που στο πλαίσιο του ελληνικού λαϊκισμού και της αποθέωσης της αγένειας έδωσε τη δυνατότητα να κατηγορηθεί και ως «Αριστερά των σαλονιών».

Δυστυχώς όμως μετά την κατάρρευση των ολοκληρωτικών καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού ενώ στο ΠΑΣΟΚ γίνεται από τον ίδιο του Ανδρέα Παπανδρέου και συνεχίζεται καθαρά πλέον από τον Κώστα Σημίτη ένα άνοιγμα προς την σοσιαλδημοκρατία και τον εκσυγχρονισμό, η ανανεωτική Αριστερά με τη διεύρυνση της με «ορθόδοξες» κομμουνιστικές και σήμερα με αριστερίστικες δυνάμεις ακολουθεί μια αντίθετη πορεία. Μια πορεία που δεν φέρει κανένα σεβασμό προς τη δημοκρατία, αλλά και προς τον πολιτικό αντίπαλο.

Έτσι φθάσαμε στην Αριστερά της άρνησης του πολιτικού διαλόγου, της άρνησης της κυβερνητικής συμμετοχής και των δημοκρατικών διαδικασιών. Αυτή η Αριστερά όλο και περισσότερο χρησιμοποιεί τα μέσα που χρησιμοποιούσαν τις δεκαετίες του 50 και του 60 οι αντίπαλοί της. Στο μενού της πολιτικής της συμπεριφοράς σερβίρονται πλέον οι αντισυγκεντρώσεις, οι προπηλακισμοί των αντιπάλων, η περιφρόνηση προς την πολιτική και κοινωνική κοσμιότητα. Κερασάκι στην τούρτα αυτού του μενού είναι οι κατηγορίες για εθνική εσχάτη προδοσία προς όσους σκέφτονται διαφορετικά απ’ αυτήν. Κατηγορίες οι οποίες άλλες εποχές έστειλαν στο εκτελεστικό απόσπασμα κάποιους άλλους αριστερούς. Κατηγορίες βεβαίως που συνάδουν με τη σημερινή συμπόρευση της και με εθνικιστικές ομάδες.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Σήμερα αυτή η Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ τίθεται επικεφαλής μιας θεολογικής ερμηνείας της πολιτικής. Δεν είναι μόνο μια Αριστερά της άρνησης, όπως την κατηγορούν. Είναι μια Αριστερά της Αποκάλυψης, η οποία αντί να αγωνίζεται για το δημόσιο συμφέρον συσπειρώνεται σε θέσεις που προφητεύουν καταστροφές αποκαλυψιακής έμπνευσης. Συνοδοιπόροι αυτής της αποκαλυψιακής Αριστεράς είναι ο αντιευρωπαϊσμός, ο αντιδυτικισμός και στο βάθος η περιφρόνηση του Διαφωτιστικού προτάγματος. Αξίζει να της δοθεί μια πολιτική απάντηση απ’ όσους ακόμη βλέπουν την Αριστερά ως συνέχεια αυτού που έγραφε ο Νίκος Πουλαντζάς, πως «ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρξει ποτέ».

*Πρόσφατα εκδόθηκε από τις εκδόσεις Πόλις το βιβλίο του Γιώργου Σιακαντάρη «Οι μεγάλες απουσίες. Η ελληνική δημοκρατία σε άμυνα».