Στην τηλεόραση ήταν ο Αβραμόπουλος και στο τηλέφωνο ο τεχνικός του πλυντηρίου που είχε όλη την προσοχή μου. Και τον άκουγα, όπως ο Φάουστ τον Μεφιστοφελή. Σκέφτηκα να του το πω, αλλά στη συζήτησή μας ο Goethe θα γινόταν κομμάτια στον κάδο ενός Miele – στις μέρες μας οι Γερμανοί θέτουν το πρόβλημα και επιβάλλουν τη λύση. Ούτως ή άλλως, το πνεύμα και η διαλεκτική σκέψη δεν έχουν απαντήσει ακόμα σε ένα από τα μεγάλα ερωτήματα που βρίσκει μπροστά του ο άνδρας. Θέλω ή όχι απόδειξη για την επισκευή του πλυντηρίου; Εκ πρώτης όψεως το δίλημμα δείχνει εξευτελιστικά φθηνό. Ο Φάουστ πούλησε την ψυχή του για τη νιότη, ενώ εσύ εκποιείς την ηθική σου για κάτι ψιλά. Φυσικά και πήρα απόδειξη, όμως η συνείδησή μου έχει σκιές. Βλέπετε, προηγήθηκε η διευκρινιστική ερώτηση. Πόσο πάει με απόδειξη και πόσο χωρίς; Σαν να ψωνίζεις γυναίκα πέριξ της Ομόνοιας και να μην την παίρνεις επειδή η ταρίφα είναι ακριβή. Στην περίπτωση του πλυντηρίου, δεν είχα πρόβλημα και έδειξα τα δόντια μου στον τεχνικό που σκέφτηκε να με εκμαυλίσει. Από τα 65 ευρώ πήγα στα 82 και η απόδειξη μπήκε στο κουτί. Δεν ξέρω τι θα κάνει η κοινωνία με τα άπλυτά της, η δική μου πλύση δίνει πλέον περισσότερη λευκότητα και από λουλάκι. Δυστυχώς, δεν έκανα το ίδιο όταν τα πράγματα σοβάρεψαν. Ας φανταστούμε ότι όλα έγιναν κάπως έτσι: Οδηγώ ένα αυτοκίνητο δεκαετίας που αποφάσισε να αποθέσει στα χέρια μου το κιβώτιο ταχυτήτων, μαζί με το ημιαξόνιο. Βρέθηκα, λοιπόν, στις μάντρες να ψάχνω σασμάν. Διόλου δύσκολο να βρεις, τα αυτοκίνητα είναι οι πρώτοι δωρητές οργάνων της ιστορίας. Και απέκτησα σασμάν και ημιαξόνιο σε μία τιμή που την ξέρω εγώ, ο μηχανικός και ο ιδιοκτήτης της μάντρας. Ομολογώ τη διάπραξη ποινικού αδικήματος, αλλά στην προκειμένη περίπτωση ο Μεφιστοφελής έριξε περισσότερο άρωμα στον πειρασμό: 900 ευρώ χωρίς απόδειξη, 1.200 με απόδειξη. Η ηθική μου έλεγε πως πέρα από τον ΦΠΑ όφειλα και να πάω στην εφορία για να τους καταγγείλω. Μόνο που θα πήγαινα με τα πόδια. Μπορεί να εκβιάστηκα, αλλά συναίνεσα σε ένα μικρό έγκλημα εις βάρος του κράτους, που διαπράττει ακόμα μεγαλύτερα.
Το πρόβλημα που έχει το κράτος με τον ιδιοκτήτη της μάντρας, το μηχανικό και την ταπεινότητά μου είναι απλό: και οι τρεις το μισούμε, ο καθένας για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Και είτε μας αρέσει είτε όχι, η ηθική είναι μία πολύ ιδιότροπη έννοια, που συμπεριφέρεται όπως τα σαλιγκάρια: χρειάζεται ιδιαίτερες συνθήκες για να εμφανιστεί και αν δεν προσέξεις θα τη λιώσεις. Αυτές τις μέρες χιλιάδες άνθρωποι σκύβουν με απόγνωση το κεφάλι, κοιτάζουν τα χέρια τους και προσπαθούν να βρουν εκεί μέσα μία λύση. Δεν υπάρχει τίποτα εκτός από δύο στεγνές παλάμες στις οποίες κρύβουν το πρόσωπό τους. Είναι οι άνθρωποι που βγήκαν στην εφεδρεία επειδή δεν υπάρχουν πλέον χρήματα για να πληρωθούν. Πιθανότατα κακώς βρέθηκαν στο δημόσιο, αλλά αυτή η συζήτηση έχει γίνει. Μπορείτε να μου βρείτε ένα λόγο για τον οποίο οι άνθρωποι αυτοί θα υιοθετήσουν ειλικρινή φορολογική συμπεριφορά; Δεν υπάρχει. Και δεν υπάρχει γιατί ως κοινωνία βιώνουμε μία τεράστια αντίφαση: το κράτος επικαλείται τον πατριωτισμό και την ηθική μας, αλλά την ίδια στιγμή διεγείρει ως τα άκρα την οργή και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Όμως όταν δυσκολεύεσαι να τα βγάλεις πέρα, δεν θα πληρώσεις φόρους. Όταν είσαι δημόσιος υπάλληλος και ο μισθός σου περικόπτεται στα όρια της ανέχειας, η φιδίσια γλώσσα της διαφθοράς θα σου φανεί ελκυστική. Θα απλώσεις το χέρι για να αρπάξεις το φάκελο που θα χαθεί, μαζί με τις τύψεις και την ηθική σου, στην τσέπη ενός παλιού σακακιού. Η κρίση δεν σκοτώνει την ηθική των ανθρώπων, αλλά της δίνει καινούργια μορφή. Το κράτος γίνεται εχθρός και η κοινωνία στίβος μάχης. Και μέχρι να μπουν κανόνες, έχει χαθεί μία γενιά.
5°
