Edito 257

Το τριήμερο της Πρωτομαγιάς, σ’ ένα ορεινό χωριό, μια παρέα, αντί να κοιτάζει και να μυρίζει τη φύση που ανθίζει ανοιξιάτικη, συζητάει για το Διαδίκτυο. Το Facebook, το Twitter, τα blogs. Και επειδή οι φίλοι μου είναι ενθουσιασμένοι με τον «καινούργιο, λαμπρό κόσμο», εγώ εκφράζω την αντίθετη άποψη απ’ αυτή που κανονικά έχω, παίρνω την πλευρά του σκεπτικισμού. Λέω ότι τα νέα media μπορεί ακόμα και ν’ αλλάξουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, δεν είναι αναγκαστικό όμως να αλλάξουν τις βασικές μας αξίες. Την αναζήτηση της αλήθειας, την αξιοπιστία, την προσωπική ευθύνη, την αξιοπρέπεια.

Τον τελευταίο καιρό διαπρέπω στο ρόλο της Κασσάνδρας. Γυρνώντας στην εφημερίδα με περιμένει μια κλήση από τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Δικηγόροι, μηνύσεις κατ’ αγνώστων, υπεύθυνοι του server, υπομνήματα. Τα γνωστά. Δεν το γράφω γιατί είναι ιδιαίτερα σοβαρό. Προσωπικές αντεγκλήσεις μεταξύ παιδιών που προσβάλλουν το ένα το άλλο μέσω blog, χωρίς γενικότερη πολιτική σημασία. Δεν το γράφω γιατί είναι πρόβλημα για την ηλεκτρονική ATHENS VOICE. Με 14.000 μέλη, 1.200 bloggers και εκατομμύρια σχόλια όλα αυτά τα χρόνια στη διαδικτυακή εφημερίδα, oι μόνο δύο περιπέτειες με την υπηρεσία ηλεκτρονικού εγκλήματος και τη δικαιοσύνη δείχνουν, αντίθετα, ότι το επίπεδο αυτών που συμμετέχουν στην ιντερνετική πορεία της φωνής της Αθήνας είναι μάλλον υψηλό.

Το γράφω όμως γιατί αυτή η συζήτηση πρέπει να γίνεται συνεχώς, να παίρνουμε όλοι τα μαθήματα ώστε η κοινότητα των ταξιδιωτών του Δικτύου να ωριμάζει και να βρίσκει μόνη της τους νέους κώδικες, τους απαραίτητους κανόνες.

«Το μπλογκ απευθύνεται στο πρόσωπό μου με τρόπο χυδαίο», καταγγέλλει η θιγόμενη blogger, «και ο δημιουργός του δεν δίστασε να δημοσιεύσει προσωπικές μου φωτογραφίες τις οποίες βρήκε στο προσωπικό μου προφίλ στο site του myspace». Κι εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Είναι «προσωπικές» οι φωτογραφίες μας που ανεβάζουμε και εξαπολύουμε στα κύματα του ίντερνετ; Όταν δημοσιοποιούμε μόνοι μας την προσωπική μας ζωή μπορούμε να ελέγξουμε τη χρήση της; Ο ένας μπορεί να θαυμάσει τη φωτογραφία και επομένως την κάτοχό της και ο άλλος να την κακοποιήσει. Κι αν είναι έτσι, πρέπει ή δεν πρέπει να ισχύουν στον κόσμο των κυμάτων οι κανόνες που ισχύουν και στην πραγματική ζωή; Οι «διάσημοι για 15 post» του Δικτύου ανακαλύπτουν τα προβλήματα των «διασήμων για 15 λεπτά» της τηλεόρασης. Η δημοσιότητα ενίοτε σκοτώνει.

Επειδή όμως εγώ θυμάμαι, έψαξα να βρω πώς είχε αντιμετωπίσει η θιγόμενη –με το δίκιο της– τωρινή μηνύτρια την προηγούμενη υπόθεση που μας είχε απασχολήσει πριν ένα-δυο χρόνια. Έγραφε τότε: «Αρνούμαι να υποστηρίξω έμμεσα τη λογοκρισία που συντελέστηκε με τη διαγραφή του blog του Π… Δεν μ’ ενδιαφέρει να μάθω τι ακριβώς έγινε, αλλά η διαγραφή ενός blog, ακόμα και κατόπιν προειδοποίησης, μπορεί να χαρακτηριστεί τουλάχιστον φασιστική και λογοκριτική. Πρέπει να μας φοβούνται, όχι να τους φοβόμαστε».

Τι συνέβη και μέσα σε ένα χρόνο αυτή που δεν την «ενδιέφερε καν να μάθει τι ακριβώς έγινε», ανεβοκατεβαίνει τώρα τα σκαλιά της Δίωξης για να καταθέσει μηνύσεις; Βρέθηκε απλώς στο ρόλο του θύματος. Έτσι μαθαίνουμε σ’ αυτή τη ζωή. Οδυνηρά.

Δεν είναι τυχαίο πως απ’ αυτή τη θαυμάσια περιπέτεια του Διαδικτύου, αυτό που κυρίως μας απασχολεί στην Ελλάδα είναι οι παθογένειές του. Η ανωνυμία, η διαπλοκή, η συκοφαντία, οι μεταμφιεσμένοι πόλεμοι. Όχι ο πλούτος του περιεχομένου, η επικοινωνία, η επαφή. Ίσως γιατί είμαστε μια κατεξοχήν Κοινωνία της Ανευθυνότητας. Γεμάτοι αστήρικτα θέλω, χωρίς πρέπει. Με άπειρα δικαιώματα, χωρίς ποτέ να συνοδεύονται από υποχρεώσεις. Διψασμένοι για αναγνώριση χωρίς προσπάθεια, για επιτυχία χωρίς δουλειά. Η ανωνυμία των ψευδωνύμων, η ευκολία της δημοσιοποίησης όλα αυτά τα κάνουν εντονότερα. Όμως σ’ αυτή τη ζωή δεν υπάρχει τίποτα δωρεάν. Κάθε παιχνίδι έχει αντίτιμο. Κι όταν το παιχνίδι δεν έχει κανόνες, δεν είναι παιχνίδι, είναι ζούγκλα. Οι αμέριμνοι ταξιδευτές των social media καταλαβαίνουν σιγά-σιγά πως ο φασματικός κόσμος πληγώνει το ίδιο σκληρά όσο και ο πραγματικός. Δεν είναι πάντα ευχάριστο να είσαι “pet”. Ούτε καν να έχεις.

Πίσω από τα ψευδώνυμα και τα IP υπάρχουν άνθρωποι. Και όταν οι άνθρωποι συναντιούνται, έχουν ανάγκη σεβασμού, αξιοπρέπειας, ευθύνης. Μιλάς και έχεις απαίτηση να σ’ ακούνε μόνο όταν έχεις ένα πρόσωπο, μια ταυτότητα. Δεν υπάρχει αξιοπιστία χωρίς ανάληψη προσωπικής ευθύνης. Οι κοινότητες χωρίς κανόνες αναπαράγουν τον παιδισμό μιας κοινωνίας χωρίς ευθύνες. Δεν υπάρχει επικοινωνία, δεν υπάρχει επαφή, δεν υπάρχει αλήθεια χωρίς προσπάθεια, χωρίς αξιοπιστία, χωρίς προσωπική δέσμευση.

Στο τελευταίο άλμπουμ του Ένκι Μπιλάλ, το “Animal’z”, στο μελλοντικό άγριο κόσμο, υπάρχει ένας σταθμός που μεταδίδει διαρκώς το μήνυμα: «Σας υπενθυμίζουμε ωστόσο ότι το μεγαλύτερο μέρος των πληροφοριών που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στο παγκόσμιο Δίκτυο δεν είναι εξακριβωμένες. Σ’ αυτή τη σκοτεινή και εκτροχιασμένη περίοδο, δεν μπορούμε να εγγυηθούμε παρά μόνο τη δημοσιογραφική δεοντολογία των μελών μας».