Όταν ο Γ. Παπανδρέου ζήτησε δημοψήφισμα, είχε τα δίκια του. Έκανε όμως λάθος. Γιατί σε κρίσιμες εποχές, δεν υπάρχουν δωρεάν πολιτικές κινήσεις. Και το αντίτιμο δεν το πλήρωσε μόνο αυτός, αλλά και η χώρα. Παρ’ όλα αυτά, το δημοψήφισμα ήταν η «παράφρων μεταβλητή» που έθεσε σε κίνηση το ακινητοποιημένο πολιτικό σύστημα και τοποθέτησε τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις. Δεν υπήρχε στα 37 χρόνια της μεταπολίτευσης καμία άλλη εποχή που να κυριαρχεί σε τέτοιο βαθμό η δημαγωγία, ο λαϊκισμός, η παραληρηματική απομάκρυνση από την πραγματικότητα. Δεν υπήρχε καμία άλλη εποχή που να μιλάμε για κρεμάλες, για προδότες, για δωσίλογους και γερμανική κατοχή. Αν έχετε προσέξει, 10 μέρες τώρα, οι κραυγές έχουν κοπάσει. Γιατί η Ευρωπαϊκή Κοινότητα είπε απλώς, «τέρμα τα κόλπα». Και έθεσε το πραγματικό ερώτημα: εμείς όλοι, οι 27 χώρες, αυτό το πρόγραμμα διάσωσης μπορέσαμε να προτείνουμε. Θέλετε να το πάρετε, θέλετε να το αφήσετε. Εσείς όμως θα αποφασίσετε, είσαστε μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρώ ή έξω;
Το δημοψήφισμα που δεν έγινε λειτούργησε παιδαγωγικά. Σε ένα 24ωρο αποκάλυψε όλη την υποκρισία και τον καιροσκοπισμό του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Ο Α. Σαμαράς που δεν ψήφιζε μνημόνια, μεσοπρόθεσμα, συμφωνίες και τα κατηγορούσε ότι υποθηκεύουν την ανεξαρτησία της χώρας, ξαφνικά τα υπερψηφίζει. Και κατηγορεί την κυβέρνηση γιατί με τις κινήσεις της θέτει σε κίνδυνο την έκτη δόση. Δεν παίρνουμε τα λεφτά. Αυτά που παίρνουμε δηλαδή, από τα μνημόνια, τα οποία όμως δεν ψηφίζει γιατί είναι καταστροφικά. Ξαφνικά όλοι κατάλαβαν ότι χωρίς τα δανεικά, στις 30 του μήνα δεν θα ’χουμε μισθούς και συντάξεις. Και όλοι αυτοί που κατηγορούσαν τις «συμφωνίες υποτέλειας», με την ίδια θέρμη κατηγορούσαν την κυβέρνηση γιατί με την ανευθυνότητά της έθετε σε κίνδυνο την επιβίωση της χώρας και τη θέση της στο ευρώ. Σ’ εκείνη την Ευρωζώνη δηλαδή, που μέχρι χθες αποτελούσε «imperium» γερμανικό στο οποίο είμαστε «προτεκτοράτο». Η υπέροχη εποποιία εξέγερσης των αγανακτισμένων οπλαρχηγών της εθνικής επανάστασης βούλιαξε στα ρηχά νερά της έκτης δόσης. Σε ένα 24ωρο, η επαναδιαπραγμάτευση, η αντίσταση, οι εναλλακτικές λύσεις, έδειξαν τη γελοιότητά τους. Αν τα πράγματα δεν ήταν τραγικά, αυτή τη στιγμή θα γελούσαμε. Πολιτικοί που η μεγαλύτερη στιγμή της καριέρας τους ήταν να εμφανίζονται στο πάνελ του Αυτιά και «οικονομολόγοι αφρικανικών σπουδών», δύο χρόνια διόρθωναν, κατέρριπταν, επαναδιαπραγματεύονταν, έλεγαν ηρωικά όχι στην Ευρωζώνη των 17 χωρών, στην Ευρωπαϊκή κοινότητα των 27 χωρών, στο ΔΝΤ όλων των χωρών του πλανήτη, την Κίνα, τη Ρωσία, τη Βραζιλία, την Ινδία, τις ΗΠΑ. Όσο κάθε τρίμηνο έρεαν τα δανεικά. Εκ του ασφαλούς.
Το δημοψήφισμα των δύο ημερών ήταν αρκετό για να αποκαλύψει τη δημαγωγία και της Αριστεράς. Ήταν πράγματι ανεξήγητο, μια χούντα, μια χώρα σε δημοκρατική εκτροπή, κατεχόμενη, προτεκτοράτο, υποτελής σε ξένες δυνάμεις, διενεργούσε δημοψήφισμα για να αποφασίσει ο λαός της για την τύχη του. Ωμούς εκβιασμούς κατήγγειλαν αμέσως. Γιατί όμως συνιστά ωμό εκβιασμό η δυνατότητα να αποφασίσει ο λαός την έξοδό του από το ευρώ; Αυτοί δεν έλεγαν ότι πρέπει να φύγουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, να γυρίσουμε στο εθνικό νόμισμα και ας το λέμε μνα; Ότι είναι 153 βουλευτές οι προδότες και 11 εκατομμύρια εμείς; Ξαφνικά σε ένα 24ωρο, η «αγανακτισμένη» ανυπακοή και η επίκληση της Άμεσης Δημοκρατίας στα ιντερνετικά καφενεία, τελείωσαν απότομα. Με την ίδια θέρμη, κατηγορούσαν τώρα το δημοψήφισμα, τα «εκβιαστικά διλήμματα». Ως γνωστόν ο λαός δεν πρέπει να αντιμετωπίζει διλήμματα. Ο «λαός» των τηλεοπτικών οπλαρχηγών πρέπει μόνο να διεκδικεί περισσότερα δανεικά. Αυτή η Αριστερά έχει από καιρό μεταναστεύσει στη μεταμεσονύχτια τηλεοπτική ζώνη, εκεί όπου το ηρωικό γένος των Ελ αντιμετωπίζει τις επιθέσεις των Νεφελίμ.
Ο Γ. Παπανδρέου είχε τα δίκια του. Έκανε όμως λάθος. Γιατί μπορεί ο εγκληματικός λαϊκισμός της αντιπολίτευσης να φρενάρει δυο χρόνια κάθε κίνηση και να διαπαιδαγωγεί την κοινωνία στον αμοραλισμό, αλλά δεν είναι αυτό το πρόβλημα. Ο ανορθολογισμός και η παράνοια σε μια κοινωνία φουντώνουν, όταν η υπευθυνότητα και ο ορθός λόγος υποχωρούν. Το πραγματικό πρόβλημα που οδήγησε στο απονενοημένο διάβημα του δημοψηφίσματος δεν ήταν οι μούντζες των παρελάσεων. Ήταν ότι κι αυτό το τρίμηνο ο προϋπολογισμός έπεσε έξω, τα ελλείμματα δεν μειώνονται, τα έσοδα δεν αυξάνονται. Είναι η κυβέρνηση που καθυστερεί, αναβάλλει τις μεταρρυθμίσεις στο μέλλον, είναι οι δικοί του υπουργοί που κοροϊδεύουν την Τρόικα, που ψηφίζουν νόμους και δεν υπογράφουν το διάταγμα για την εφαρμογή τους, που έχουν τρελάνει τα μέλη της Τρόικας σε σημείο να ζητάνε όλα μετάθεση και να δηλώνουν σε όποιον θέλει να τους ακούσει ότι δεν μπορούν να πιστέψουν ό,τι βλέπουν. Είναι η κυβέρνηση που δεν μπορεί να κυβερνήσει. Το γενικό λογιστήριο του κράτους είναι κλειστό, τα τελωνεία κλειστά, οι εφορίες δεν μαζεύουν φόρους, τα σκουπίδια δεν τα μαζεύει κανείς, οι συγκοινωνίες απεργούν, τα δικαστήρια δεν δικάζουν. Το κράτος έχει κρεμάσει ταμπέλα «κλειστόν».
Η κυβέρνηση δεν μπορούσε πια να κυβερνήσει και γι’ αυτό εγκατέλειψε. Κατάλαβε αυτό που ήταν γνωστό από την αρχή. Ότι για να αλλάξει αυτή η χώρα χρειάζεται ευρύτατες κοινωνικές συναινέσεις και πολιτικές συμμαχίες. Απέτυχε και στα δύο. Στην αρχή της θητείας της τα 2/3 των πολιτών ήταν υπέρ της ευρωπαϊκής λύσης. Στο τέλος, τα 2/3 ήταν αντίθετα στο μνημόνιο. Είχε απέναντί της το πελατειακό κράτος που συσπειρωνόταν μπροστά στην απειλή των μεταρρυθμίσεων αλλά και την υπόλοιπη κοινωνία που έβλεπε ότι οι μεταρρυθμίσεις έμεναν πάντα εξαγγελίες και στη θέση τους έμπαιναν μόνο φόροι για να συντηρήσουν το κόστος του πελατειακού κράτους. Είχε την τύχη η σχεδόν υποχρεωτική, παντού όπου συνέβη χρεοκοπία, αναδιάρθρωση του πολιτικού συστήματος να αρχίσει με διασπάσεις της Ν. Δημοκρατίας και του Σύριζα, και αντί να οικοδομήσει συμμαχίες με όσες κομματικές ή ανεξάρτητες δυνάμεις υποστήριζαν την ευρωπαϊκή διέξοδο, δεν μπόρεσε να συσπειρώσει ούτε το κυβερνητικό κόμμα. Ακόμα, το ΠΑΣΟΚ διαιρείται σε «φίλους», προεδρικούς, υποστηρικτές του Βενιζέλου, της οικογένειας, «κηπουρούς», πρώην εκσυγχρονιστές. Σε ομάδες μετόχων δηλαδή και όχι σε ιδεολογικά ρεύματα. Αν και την τελευταία εβδομάδα ο πολιτικός χρόνος επιταχύνθηκε, ο τρόπος δημιουργίας της κυβέρνησης έκτακτης ανάγκης έδειξε ότι η αρτηριοσκλήρωση του πολιτικού συστήματος δεν επιτρέπει πολλές ελπίδες. Την ώρα που η χώρα χρεοκοπεί, οι περισσότεροι κάνουν τακτικισμούς για να κερδίσουν τα περισσότερα οφέλη στις επερχόμενες εκλογές. Πέρασαν δυο χρόνια για να καταλάβει το ΠΑΣΟΚ την κατάσταση που βρισκόμαστε και το ατύχημα είναι πως, όπως δείχνει η συμπεριφορά της, η ΝΔ βρίσκεται ακόμα εκεί που ήταν το ΠΑΣΟΚ πριν δυο χρόνια. Ο Αντώνης Σαμαράς θέλει να γίνει πρωθυπουργός. Απλά πράγματα. Τελεία.
Ο πολιτικός χρόνος έχει επιταχυνθεί αλλά ο πραγματικός χρόνος έχει τελειώσει. Πολύ φοβάμαι ότι δεν υπάρχει χρόνος για τα επόμενα πειράματα. Το πείραμα της κυβέρνησης εθνικής συνεργασίας φρόντισαν ήδη να το κάψουν.
3°
