Πού θα φτάσουν οι παραιτήσεις και οι ανεξαρτητοποιήσεις στο ΠΑΣΟΚ;
Επί του πιεστηρίου. Αυτή τη στιγμή που τελειώνω το άρθρο μου, πληροφορούμαι ότι η κ. Μιλένα Αποστολάκη ανεξαρτητοποιήθηκε, ενώ η κ. Βάσω Παπανδρέου προχώρησε σε διφορούμενες δηλώσεις. Φαίνεται ότι θα έχουμε έναν πολύ μακρύ Νοέμβρη. Αλλά δε θέλω ν΄ αλλάξω τίποτα στο άρθρο μου αυτό, γιατί, ακόμα κι αν πέσει η κυβέρνηση, η ουσία δεν αλλάζει: οκτωβριανή συμφωνία και παραμονή στο ευρώ ή χρεοκοπία και έξοδος; Και αυτό το δίλημμα είναι ευρύτερο από το ζήτημα ΠΑΣΟΚ ή ΝΔ, Παπανδρέου ή Βενιζέλος, μονοκομματική κυβέρνηση ή όχι, δημοψήφισμα ή όχι. Επειδή κάποτε θα πρέπει να στείλω το άρθρο, σταματάω να γράφω και το στέλνω, παρόλο που οι πολιτικές εξελίξεις είναι ακατάσχετες και ακούγονται πλέον συγκεκριμένα ονόματα βουλευτών του ΠΑΣΟΚ που ετοιμάζονται αυτή τη στιγμή να παραιτηθούν ή να ανεξαρτητοποιηθούν. Ιδού:
Πέραν των όποιων διεθνών διαστάσεων που έχει η οικονομική κρίση, ειδικά η Ελλάδα είχε και έχει ένα πρόβλημα επιπλέον: έναν τεράστιο δημόσιο τομέα (όχι τον μεγαλύτερο, αλλά τον πλέον αντιπαραγωγικό και αναποτελεσματικό στο δυτικό κόσμο), αποτέλεσμα του γνωστού ελληνικού πελατειακού συστήματος. Η συνεχής διόγκωση του τομέα αυτού, σε συνδυασμό με μια ψευδή, κρατικοεξαρτώμενη επιχειρηματικότητα που έπαιρνε χαριστικά δάνεια και παροχές διαφόρων ειδών, οδήγησαν σε τεράστια ελλείμματα. Επί 30 ή 40 χρόνια οι Έλληνες δεν ενδιαφέρονταν για τα ελλείμματα αυτά, προτιμώντας να συντηρούν ένα τεχνητό επίπεδο ευμάρειας με δανεικά, φορτώνοντας τα βάρη στις επόμενες γενιές.
Όμως τα ελλείμματα αυτά αυξάνονταν και -παρόλο που δεν ήταν τα υψηλότερα στο δυτικό κόσμο, ούτε ως ποσοστό του ΑΕΠ (η Ιαπωνία, ας πούμε, έχει πολύ ψηλότερα- αλλά η Ιαπωνία είναι μια χώρα που παράγει), ούτε βεβαίως σε απόλυτους αριθμούς- έφεραν την άρνηση των αγορών να συνεχίσουν να δανειοδοτούν την Ελλάδα. Για το λόγο αυτό η κυβέρνηση εδώ, και σχεδόν δυο χρόνια, υπέγραψε το γνωστό μνημόνιο με την ΕΕ, την Ευρ. Τράπεζα και το ΔΝΤ, δημιουργώντας το λεγόμενο μηχανισμό στήριξης. Το μνημόνιο αυτό έφερε δάνεια με χαμηλό επιτόκιο, έναντι σκληρών δημοσιονομικών ρυθμίσεων. Ρεαλιστική εναλλακτική λύση –παρά τις άπειρες θεωρίες συνομωσίας- δεν υπήρχε, μόνο η χρεοκοπία ελλόχευε (και ελλοχεύει).
Με τις χαρακτηριστικές στην Ελλάδα καθυστερήσεις, εξαιρέσεις, πισωγυρίσματα και αγκυλώσεις του πολιτικού μας συστήματος, η προσπάθεια ξεκίνησε. Για πρώτη φορά, έγιναν κινήσεις που έκαναν το δημόσιο μη θελκτικό. Είναι γεγονός βέβαια ότι η κυβέρνηση έκανε λάθη, που οξύνανε τη σχέση της με τις ευπαθέστερες κοινωνικές ομάδες, αλλά και τη σχέση της χώρας με την τρόικα και με τους δανειστές μας. Είναι γεγονός ότι ο κόσμος, έχοντας καλομάθει να ζει με δανεισμένη ευτυχία, φτώχυνε. Είναι, τέλος, γεγονός, ότι τα κόμματα, τα συνδικάτα και οι περισσότερες κοινωνικές ομάδες αντιτάχτηκαν με απόλυτο τρόπο απέναντι σε οποιαδήποτε εκσυγχρονιστική προσπάθεια.
Όλα αυτά έφεραν μερική αποτυχία στους στόχους του μνημονίου, οδηγώντας στο μεσοπρόθεσμο και σε ενδιάμεσες συμφωνίες, και τελικά στην πρόσφατη συμφωνία του Οκτωβρίου (που φυσικά δεν αφορά μόνο, ούτε κυρίως, την Ελλάδα). Το «κούρεμα» πρέπει να ξεκινήσει, ως αναγκαίο κακό. Ακόμα και σ΄ αυτό, όλοι οι άλλοι πλην ΠΑΣΟΚ αντιτάχτηκαν. Δημοσκοπικά, το ΠΑΣΟΚ έχει φτάσει στο 14%, ενώ 60% των Ελλήνων λένε «όχι» στο «κούρεμα».
Όμως, όλον αυτό τον καιρό, η κυβέρνηση κάνει τη «βρόμικη δουλειά», για να το πω απλά, και οι άλλοι κρίνουν και επικρίνουν εκ του ασφαλούς. Πολλοί κατ΄ ιδίαν ομολογούν ότι άλλες λύσεις δεν υπήρχαν, αλλά δημόσια λένε «όχι». Είναι εύκολο να λες «όχι στο ένα, όχι στο άλλο», αλλά δίχως να έχεις ευθύνες. Ειδικά για τη Νέα Δημοκρατία, τα όσα έχει κατά καιρούς προτείνει, έχουν απορριφθεί πανευρωπαϊκά, ακόμα και από συντηρητικούς ομοϊδεάτες της.
Εξάλλου, λόγω της πίεσης του κόσμου που έχει εκπαιδευτεί να μη βλέπει παρά μόνο το σήμερα της τσέπης του, η κυβερνητική πλειοψηφία φυλλοροεί, έχοντας κατέβει πλέον στους 153 βουλευτές. Εάν η συμφωνία του Οκτωβρίου ερχόταν στη Βουλή έτσι απλά, είναι πιθανό να μην περνούσε.
Αλλά η συμφωνία χρειάζεται μετάφραση και διευκρινίσεις, ίσως και ειδικές ερμηνευτικές αποφάσεις. Ο χρόνος αυτός υπολογίζεται σε 2-3 μήνες. Αυτό το χρόνο εκμεταλλεύεται ο Παπανδρέου και, με τη διπλή πρωτοβουλία του, προσπαθεί, επιτυχώς νομίζω, ν΄ ανακτήσει την πρωτοβουλία. Όσον αφορά την ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, είναι αρκετά πιθανό ότι θα την πάρει. Αν την πάρει, θα κάνει το δημοψήφισμα το Γενάρη, με το ερώτημα «Ναι η όχι στη συμφωνία».
Η αντιπολίτευση μιλάει για εκβιασμό και ζητάει εκλογές. Εκλογές ο Παπανδρέου δεν έχει καμιά υποχρέωση να κάνει. Στις παρούσες συνθήκες θα ήταν πολιτική αυτοκτονία για τον ίδιο και οικονομική για τη χώρα. Εκλογές έχει υποχρέωση να κάνει μόνο στο τέλος της τετραετίας ή εφόσον χάσει τη δεδηλωμένη στη Βουλή («αν δε με θέλετε, ρίξτε με», λέει στους βουλευτές του), ή αν καταψηφιστεί η συμφωνία του Οκτωβρίου στο Δημοψήφισμα. Στο μεταξύ, θα συνεχίσει την πολιτική του.
Από την άλλη, εκβιασμός φυσικά και είναι. Αλλά, πρώτο, ποιος είπε ότι στην πολιτική δεν υπάρχουν εκβιασμοί; Και γιατί η κυβέρνηση να κάθεται ήσυχα ήσυχα να τη χτυπάνε σα σάκο του μποξ και να μην πάρει πρωτοβουλίες; Πρωτοβουλίες δε θέλατε; Να λοιπόν τώρα πρωτοβουλίες. Αλλά δεν παίρνω τις πρωτοβουλίες που θα θέλατε εσείς, παίρνω τις πρωτοβουλίες που θέλω εγώ. Δεύτερο, ο Παπανδρέου τώρα θέτει τους αντιπάλους του προ των ευθυνών τους. Ωραία τα λέγατε μέχρι σήμερα, τώρα καταψηφίστε τη νέα δανειακή σύμβαση. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα. Καταψηφίστε τη συμφωνία, το ευρώ, την ευρωζώνη. Ρίξτε την κυβέρνηση και αναλάβετε εσείς. Φέρτε πίσω τη δραχμή. Ή μην πηγαίνετε να ψηφίσετε καθόλου, ώστε να μην είναι έγκυρο το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Οι συνέπειες θα είναι οι ίδιες. Σε κάθε περίπτωση, προχωρήστε. Προχωρήστε -με σχεδόν απόλυτη βεβαιότητα- στην άμεση χρεοκοπία.
Πολύ παίζει και το σενάριο της παραίτησης όλων των βουλευτών της ΝΔ, ώστε να προκληθούν εκλογές. Πέρα από το τυχοδιωκτικό τού πράγματος, πέρα από τα όποια συνταγματικά ζητήματα εγείρονται –μια πρόχειρη ανάγνωση του Συντάγματος (άρθρο 53 παρ.2 και άρθρο 84, παρ. 6) δε μου φαίνεται ότι το επιτρέπει, αλλά εγώ βέβαια δεν είμαι συνταγματολόγος) αν οι εκλογές όντως γίνουν εξαιτίας μια τέτοιας μαζικής παραίτησης, και πάλι το ζήτημα θα επικεντρωθεί στη συμφωνία του Οκτωβρίου και στο «κούρεμα». Και πάλι η Νέα Δημοκρατία, που ξέρει πολύ καλά ότι άλλη λύση δεν υπάρχει, θα πρέπει να τοποθετηθεί με σαφήνεια στο ζήτημα.
Θα του βγει του Παπανδρέου το δημοψήφισμα; Να πλειοψηφήσει το «Ναι» πολύ δύσκολο το βλέπω. Δηλαδή, πολύ δύσκολα θα ψηφίσουν τόσοι, ώστε να είναι έγκυρο και ταυτόχρονα να δώσουν πλειοψηφία στο «Ναι». Πιθανότερο σενάριο μού φαίνεται να καλέσει η αντιπολίτευση τον κόσμο σε αποχή και να ψηφίσουν λίγοι, οπότε αναγκαστικά η κυβέρνηση θα πέσει. Αν, αντίθετα, ψηφίσει μεγάλο ποσοστό, και πάλι το 14% πολύ δύσκολο είναι να γίνει 50,01%. Όμως στις περιπτώσεις αυτές, η αυτοκτονική επιλογή δε θα είναι του Παπανδρέου, ούτε του ΠΑΣΟΚ. Θα είναι της αντιπολίτευσης και συνολικά του ελληνικού λαού. Όπως είναι και μέχρι τώρα, εξάλλου.
Υπάρχει όμως και η διεθνής διάσταση, που δεν είναι διόλου αμελητέα. Ο Παπανδρέου ρισκάρει πολλά απέναντι στους εταίρους μας στην Ευρωζώνη, ρισκάρει ίσως και την ίδια τη συμφωνία του Οκτωβρίου. Αν δεν τους είχε ενημερώσει, μπορεί να θεωρηθεί αναξιόπιστος: πρώτα πήρε τη συμφωνία και τώρα, αντί να την εφαρμόσει αμέσως, τη θέτει σε δημοψήφισμα. Αν οι εταίροι μας το δουν έτσι, ο Παπανδρέου ρισκάρει ακόμα και αποπομπή μας από την ευρωζώνη (που δε θα θέλει να «μολύνεται» άλλο από τα ελληνικά προβλήματα), άρα και πάλι χρεοκοπία. Πρόκειται λοιπόν για κίνηση πολύ υψηλού ρίσκου. Αλλά πιθανώς να ισχύσει ότι «ο βρεμένος τη βροχή δεν τη φοβάται»: σε μια έτσι κι αλλιώς σχεδόν χρεοκοπημένη χώρα, δεν υπήρχαν και πολλά άλλα να κάνει. Εξάλλου, ποιος είπε ότι στην πολιτική δε χρειάζεται και ρίσκο; Και τέλος πάντων, πιθανώς να είναι καλύτερη η κίνηση από την ακινησία, ή μια «ηρωική έξοδος» από έναν αργό πολιτικό θάνατο.
19°
