Πεθαίνοντας στη Σίρτη

Σχόλιο για το τέλος (μερικών) χασάπηδων στην Ιστορία

Το λιντσάρισμα του Καντάφι στη γενέτειρά του τη Σίρτη, λίγες μέρες πριν, μου θύμισε το γνωστό ποίημα του Σεφέρη «Επί ασπαλάθων» και τον τρόπο που σκότωσαν οι εξεγερμένοι τον Παμφύλιο Αρδιαίο, τον «πανάθλιο τύραννο». Αλλά η τηλεοπτική εικόνα είναι πολύ πιο έντονη. Δε νομίζω κανείς να λυπήθηκε για τον ίδιο το θάνατο του Καντάφι, όλοι όμως σοκαριστήκαμε από τον τρόπο. Κατά τις ανθρωπιστικές αξίες, θα έπρεπε να δικαστεί και να καταδικαστεί, όχι να τον σκοτώσουν με τέτοιο τρόπο. Να του προσφέρουν αυτό που δεν πρόσφερε ποτέ ο ίδιος στους αντιπάλους του.

Ψιλά γράμματα, θα μου πείτε. Η εκδίκηση είναι, πολλές φορές, κινητήρια δύναμη της ιστορίας. Ειδικά στις εξεγέρσεις και στις επαναστάσεις, ποιος κοιτάζει τις ανθρωπιστικές αξίες; Ίσως όμως το ότι δεν τις κοιτάζει κανείς, να δείχνει ακριβώς την ποιότητα των εξεγερμένων και της ίδιας της εξέγερσης.

Υπάρχουν ωστόσο και μερικά «καλά παιδιά» (απόλυτοι μονάρχες, δικτάτορες, γενοκτόνοι, αρχιβασανιστές, ανθρωποφύλακες και λοιποί) που προσαχθήκανε σε δίκη, όπου είδαν τα θύματά τους, αλλά και απλούς πολίτες, να τους κατηγορούν.

Ο έκπτωτος Λουδοβίκος ΣΤ΄ της Γαλλίας πιάστηκε στη Βαρέν ενώ διέφευγε, δικάστηκε και εκτελέστηκε. Με το τέλος του αμερικάνικου εμφύλιου πολέμου, ο Χένρι Γουίτζ, διοικητής του Άντερσονβιλ / Σάμτερ, του χειρότερου στρατοπέδου συγκέντρωσης των Νοτίων, πέρασε στρατοδικείο και εκτελέστηκε –μόνος αυτός από όλο τον ηττημένο στρατό– επειδή άφηνε τους κρατούμενους αιχμαλώτους του Βόρειου στρατού να λιμοκτονούν, να αρρωσταίνουν και να πεθαίνουν. Ο αρχιναζιστής Γκέρινγκ, δικαζόμενος στη Νιρεμβέργη, αυτοκτόνησε κρατούμενος, πριν τον κρεμάσουν.

Ο επίσης ναζιστής δολοφόνος Άιχμαν απήχθη, δικάστηκε στο Ισραήλ και εκτελέστηκε. Ο Παπαδόπουλος και οι φίλοι του (αλλά και οι αρχιβασανιστές της χούντας) δικάστηκαν και (αρκετοί) καταδικάστηκαν εδώ στην Ελλάδα. Ο Τσαουσέσκου στη Ρουμανία πιάστηκε, πέρασε έκτακτο στρατοδικείο και εκτελέστηκε (μαζί με την ανεκδιήγητη σύζυγό του Έλενα). Ο Σαντάμ Χουσεϊν συνελήφθη σε λαγούμι, δικάστηκε και εκτελέστηκε πριν λίγο καιρό στο Ιράκ. Δικάστηκαν, εξάλλου, ο Γκαλτιέρι στην Αργεντινή, ο Πινοσέ στη Χιλή, ο Χόνεκερ στη Γερμανία, ο Μιλόσεβιτς της Σερβίας και οι Βοσνιοσέρβοι Κάρατζιτς-Μλάντιτς στη Χάγη (με κύρια κατηγορία τη φοβερή σφαγή της Σρεμπρένιτσα) ή, στις μέρες μας, ο Μουμπάρακ στην Αίγυπτο.

Το ίδιο και οι Αμερικάνοι δολοφόνοι του Μι Λάι στο Βιετνάμ ή οι βασανιστές του Αμπού Γκάμπι στο Ιράκ. Κάμποσοι βρήκαν τέλος ακόμα πιο εξευτελιστικό, κατά κάποιο τρόπο ανάλογο της εν ζωή βαρβαρότητάς τους. Ο Αλή πασάς, πολιορκημένος, σκοτώθηκε με παγίδα και το κεφάλι του, παστωμένο με αλάτι, στάλθηκε στο σουλτάνο. Ο Μουσολίνι πιάστηκε από Ιταλούς παρτιζάνους και εκτελέστηκε (μαζί με την άτυχη Κλαρέτα Πετάτσι). Ο Χίτλερ και ο Γκέμπελς αυτοκτόνησαν στην υπόγεια καγκελαρία του Βερολίνου, προκειμένου να μη συλληφθούν. Ο Καρέρο Μπλάνκο, Ισπανός ναύαρχος και υπαρχηγός του Φράνκο, εκτελέστηκε από τρομοκράτες. Το ίδιο και οι δικοί μας αρχιβασανιστές Μάλλιος και Μπάμπαλης. Ο Στάλιν, εξάλλου, πέθαινε από φυσικά αίτια επί ώρες ενώ οι παρατρεχάμενοί του δεν τολμούσαν να τον πλησιάσουν και να τον βοηθήσουν, φοβούμενοι τι θα πάθαιναν αν ο δικτάτορας σηκωνόταν.

Φυσικά, οι συντριπτικά περισσότεροι χασάπηδες της ιστορίας πέθαναν ήσυχα στο κρεβάτι τους, ανάμεσα στους δικούς τους ανθρώπους. Οι βασιλιάδες και στρατηγοί του αρχαίου κόσμου, οι ιεροεξεταστές του μεσαίωνα, οι αρχηγοί των ορδών, οι δήμιοι και βασανιστές τόσων αιώνων και χιλιετιών. Και επώνυμα, «καλά παιδιά», όπως ο Μεταξάς, ο Φράνκο της Ισπανίας, ο Μάο Τσετούνγκ της Κίνας, ο αγιοταλάχ Χομέινι του Ιράν, ο Κιμ Ιλ Σουνγκ της Βόρειας Κορέας, ο Λένιν ή η λεγόμενη Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας αποτελούν τέτοιες περιπτώσεις. Άλλοι πάλι πέθαναν απλώς εξόριστοι ή κρυπτόμενοι, όπως ο Μάρκος των Φιλιππίνων, ο Σομόζα της Γουατεμάλας, ο σάχης της Περσίας, ο Ίντι Αμίν της Ουγκάντας, ο Πολ Ποτ της Καμπότζης (μάλλον ο χειρότερος απ’ όλους, αφού εξόντωσε το ¼ του πληθυσμού της χώρας του) ή ο ναζιστής γιατρός Μένγκελε.

Επίσης, δίκες για τα σοβιετικά γκουλάγκ ή τη δική μας τη Μακρόνησο δεν έγιναν ποτέ. Ωστόσο, έστω κι αν οι περισσότεροι την έχουν γλιτώσει, είναι παρήγορο ότι κάποιοι τελικά την πατήσανε. Ειδικά τα τελευταία 60 χρόνια, το να είσαι δικτάτορας, γενοκτόνος ή βασανιστής δεν είναι οπωσδήποτε μια ανέμελη ιδιότητα. Μπορεί και να έχεις κακό τέλος.

d.fyssas@gmail.com