Τι σημαίνει negative equity (αρνητικό ενεργητικό); Η έκφραση αυτή, που μόλις τώρα μπαίνει στο λεξιλόγιό μας, είναι εδώ και καιρό το πρώτο θέμα στην Ιρλανδία, όπου το 25% περίπου των νοικοκυριών έχει βρεθεί να χρωστά στις τράπεζες στεγαστικά δάνεια που υπερβαίνουν την αξία των σπιτιών τους. Έτσι οι άνθρωποι εκεί βρίσκονται στην εξής παγίδα: Έχουν κάνει μια επένδυση την οποία αν την πουλήσουν θα βρεθούν να χρωστάνε, να μην έχουν σπίτι και να πρέπει να πληρώνουν ενοίκιο. Αν μείνουν είναι παγιδευμένοι μια ζωή να δουλεύουν για την τράπεζα, με την ελπίδα να ανακάμψει μετά από χρόνια η αγορά και μαζί της και η δική τους ζωή. Αποφάσεις εξαιρετικά δύσκολες, όταν από τη μια βρίσκονται οι αποταμιεύσεις ετών, που έγιναν ξαφνικά χρέη και από την άλλη οι αμείλικτες ανάγκες της καθημερινότητας.
Οι Ιρλανδοί, όπως διαπίστωσα στην επίσκεψη που έκανα πριν μερικές μέρες στο Δουβλίνο, αντιμετωπίζουν αυτή την αφόρητη κατάσταση, σε προσωπικό και εθνικό επίπεδο, με μεγάλη αυτοσυγκράτηση. Ξεκίνησαν πριν από μας την λιτότητα και έχουν διανύσει μια τρομακτική ύφεση που ξεπέρασε αθροιστικά το 11%, η ανεργία βρίσκεται στο 13%, το άλλοτε ζωντανό και γεμάτο νεολαία Δουβλίνο είναι σιωπηλό και οι περισσότεροι αντί για εξόδους έχουν στραφεί στο "social Saturday" (καλούν ο ένας τον άλλο δηλαδή τα Σάββατα σπίτι). Οι περικοπές που έκαναν στον προϋπολογισμό τους τα τελευταία χρόνια έφτασαν τα 20 δις. Ποσό που ισοδυναμεί -αν το μεταφέρουμε στα δικά μας δεδομένα του ΑΕΠ- με 25 δις περικοπές δαπανών σε ελληνικό επίπεδο. Για να έχει κανείς αίσθηση των αριθμών το τέλος Βενιζέλου κοστίζει δύο δις. Τρία δις ήταν η μείωση της δαπάνης στην Ελλάδα λόγω της κατάργησης του δέκατου τρίτου και δέκατου τέταρτου μισθού και σύνταξης. Οι Ιρλανδοί έχουν ακόμα μπροστά τους άλλα δέκα δις περικοπών, αν δεν υπάρξει διεθνής ύφεση, οπότε θα χρειαστούν περισσότερα. Όλα αυτά παρά το γεγονός ότι το χρέος τους ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν εξαιρετικά μικρό και μόλις φέτος ξεπέρασε το όριο του Μάαστριχ, δηλαδή το 60%.
Υπάρχει μεγάλη οργή για το κόμμα που είχε την ευθύνη της διακυβέρνησης στα πέντε χρόνια που κυοφορήθηκε η κρίση και ισχυριζόταν ότι όλα πάνε καλά. Στις πρόσφατες εκλογές πήρε μόλις 12%. Ο υπουργός Οικονομικών που έλαβε τη μοιραία απόφαση να εγγυηθεί τα ομόλογα των ιρλανδικών τραπεζών και να μεταφέρει έτσι δεκάδες δις χρέος στους Ιρλανδούς φορολογούμενους, πέθανε πριν λίγο καιρό από καρκίνο και στην περιφέρειά του γίνονται την Πέμπτη εκλογές.
Παρ' όλα αυτά στην Ιρλανδία δεν υπήρξαν μεγάλες απεργίες και διαδηλώσεις. Ίσως γιατί δεν έχουν την σχετική παράδοση. Έξω από το κοινοβούλιό τους οι μόνες που διαδήλωναν όταν το επισκεφθήκαμε, ήταν μερικές ηλικιωμένες κυρίες με πλακάτ που έγραφαν "σώστε τις γάτες μας".
Στο ίδιο το κοινοβούλιο οι σχέσεις μεταξύ των πολιτικών όλων των παρατάξεων είναι ουσιαστικά φιλικές και εποικοδομητικές. Το έβλεπες όταν μιλούσαν μεταξύ τους οι νυν και πρώην υπουργοί. Ο κόσμος, παρά τις δυσκολίες, έχει αρχίσει να βλέπει σήμερα -τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης- τα πρώτα σημάδια ελπίδας. Η οικονομία ανακάμπτει. Τα περίφημα spreads έχουν πέσει στο 6,5%, από 14% το περασμένο καλοκαίρι. Οι εξαγωγές αυξάνονται (7% φέτος, που είναι μεγάλο ποσοστό για μια ισχυρά εξαγωγική οικονομία) και οι στόχοι που έχει θέσει η τρόικα εκπληρώνονται όλοι. Μέχρι κεραίας. Οι Ιρλανδοί κράτησαν τη χαμηλή φορολογία των επιχειρήσεων (κάτι στο οποίο συμφωνούν όλα τα πολιτικά κόμματα) και υποκατέστησαν την σχετική απώλεια εσόδων με πρόσθετες περικοπές δαπανών.
Στο δρόμο προς το αεροδρόμιο ο ταξιτζής που με μετέφερε ήταν γύρω στα 65. Όπως μου εκμυστηρεύτηκε είχε αγοράσει την καλή εποχή ένα διαμέρισμα στην Ισπανία, πουλώντας το δικό του σπίτι. Η γυναίκα του ζει λοιπόν μόνιμα εκεί και αυτός βρίσκεται μόνος, στο νοίκι, δουλεύει σαν τρελός διπλοβάρδιες επί 20 μέρες κάθε μήνα και πηγαίνει στην Ισπανία τις υπόλοιπες δέκα. Τα πράγματα είναι δύσκολα, μου είπε, αλλά αντέχουμε στις δυσκολίες ("things are tough, but we take it on the chin", κυριολεκτικά "δεχόμαστε τη γροθιά στο σαγόνι").
Στην κατάταξη των χωρών με βάση την φιλικότητα προς την επιχειρηματικότητα "ease of doing business" της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ιρλανδία το 2011 βρέθηκε στη 10η θέση της κατάταξης. Η Ελλάδα την ίδια χρονιά βελτίωσε τη θέση της από την 101η θέση στην 100η, αλλά συνέχισε να βρίσκεται κάτω από την Υεμένη, το Βιετνάμ και τη Γουατεμάλα. Κάποτε ο κ. Σημίτης είχε πει "δεν θα γίνουμε και Ιρλανδία". Κανείς δεν είναι ίδιος με τον άλλο, αλλά αν θέλουμε να έχουμε ελπίδα σε μερικά πράγματα μπορούμε -παρά τα λάθη που έκανε- να εμπνευστούμε και από την Ιρλανδία.
