Τα Σενάρια της Κρίσης

H Τρόικα ανακοίνωσε ότι η πολυπόθητη έκτη δόση του δανείου, ύψους 8 δις ευρώ, θα εκταμιευθεί στις αρχές Νοεμβρίου, όταν Eurogroup και ΔΝΤ εγκρίνουν τα αποτελέσματα της πέμπτης έκθεσης αξιολόγησης. Στην ίδια ανακοίνωση ζητήθηκαν επιπλέον μέτρα από την ελληνική κυβέρνηση για 2013-14 και τονίστηκε ότι ο δημοσιονομικός στόχος για το 2011 δεν είναι πια εφικτός. Ο Μπάμπης Παπαδημητρίου καθημερινά αναλύει ψύχραιμα και φλεγματικά τις εξελίξεις στο δελτίο των 9 του ΣΚΑΪ. Ο Λεωνίδας Βατικιώτης έχει διατυπώσει την πιο δημοφιλή και παθιασμένη εναλλακτική λύση μέσω του «Debtocracy».

Τους ζητήσαμε να εκτιμήσουν την παρούσα κατάσταση και να αξιολογήσουν τα πιθανά ενδεχόμενα…

ΜΠΑΜΠΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

(Οικονομικός αναλυτής στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ, αρθογράφος στην Καθημερινή)

Τα επικρατέστερα σενάρια αυτή τη στιγμή, σε ένα χρονικό ορίζοντα μέχρι τα Χριστούγεννα, είναι δύο (ή μάλλον τρία αφού το δεύτερο έχει δύο εκδοχές). Καταρχάς να μην εγκριθεί η έκτη δόση. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα δοθεί, αλλά ότι θα καθυστερήσει. Ως αυτόματη συνέπεια δεν θα πληρωθούν –μέχρι τελικά να αποταμιευθεί– οι δημόσιοι υπάλληλοι, κάτι που όμως δεν συνιστά στάση πληρωμών και είναι λάθος να μεταφράζεται έτσι.

Το δεύτερο σενάριο είναι να μην καρποφορήσει το PSI (το πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων για την προσέλκυση ιδιωτών που συμφωνήθηκε στις 21/7), κάτι που είναι και το πιθανότερο κατά τη γνώμη μου. Τότε αναγκαστικά θα πάμε σε μια «συγχώρεση χρέους» που θα οδηγήσει στο περίφημο «selective default», δηλαδή τη συντεταγμένη χρεοκοπία. Κι εδώ τίθεται, νομίζω, το πλέον κρίσιμο ερώτημα. Σε αυτό το άτυπο PSI++, κάποιος φερέγγυος Ευρωπαίος θα αναλάβει εκ μέρους της Eλληνικής Δημοκρατίας ένα ποσοστό του χρέους. Όμως μετά τι θα γίνει; Θα εξακολουθήσουμε να είμαστε υπό κηδεμονία, «υπό προστασία» ή θα μας πουν «από δω και πέρα βγάλτε τα πέρα μόνοι σας»;

Η εκδοχή του «κουρέματος» δεν είναι τόσο βολική όσο ίσως ακούγεται σε κάποιους. Ασφαλώς θα μειωθεί το χρέος στο 80-90% του ΑΕΠ, αλλά η χώρα στη  συνέχεια δεν θα μπορεί να δανειστεί, η ύφεση ενδέχεται να ξεπεράσει το 15%, η ανάπτυξη θα είναι μηδενική και θα επιστρέψουμε στην κατάσταση π.χ. μισθών-συντάξεων που ήμαστε πριν 8-10 χρόνια.

Το λάθος της κυβέρνησης είναι ότι δεν προχώρησε μεθοδικά στην τήρηση του Μνημονίου. Δεν βιάστηκε να περικόψει τις δαπάνες και κατέφυγε σε μια φορολογική πολιτική που είναι παράλογη, από τη στιγμή που μειώθηκε η παραγωγή. Δεν επιτέθηκε στη φοροδιαφυγή όπως θα έπρεπε και αντιμετωπίζει τώρα το εξής: από τη μία οι σεσημασμένοι φοροφυγάδες είναι προφανές ότι δεν θα πληρώσουν τους έξτρα φόρους σε κάτι που βλέπουν να καταρρέει και από την άλλη σε ένα άλλο χαμηλότερο επίπεδο έχει προφανώς μειωθεί η φοροδοτική ικανότητα π.χ. μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Το ΔΝΤ μάς έβαλε στόχους αφήνοντάς μας να επιλέξουμε το πολιτικό μείγμα, αλλά αποτελεί αντικείμενο κριτικής το ότι είχε κάνει ελάχιστο κι ανεπαρκές homework για την ελληνική περίπτωση. Η Ελλάδα, καλώς ή κακώς, δεν έχει καμία απολύτως σχέση με άλλες χώρες που κατέφυγαν στο μηχανισμό στήριξης, π.χ. ακόμα και στη Γουινέα έχουν ενστερνιστεί τις βασικές εφαρμογές του καπιταλισμού, εδώ όχι. Ήταν μοιραίο, λοιπόν, το μείγμα να είναι λάθος και τους τελευταίους 17 μήνες να μην έχει σημειωθεί πρόοδος…

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗΣ

(Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Varma Free University of Cyrpus και επιστημονικός επιμελητής του ντοκιμαντέρ «Debtocracy» – η έντυπη έκδοσή του κυκλοφορεί από τις εκδ. Λιβάνη)

Η χρεοκοπία είναι αναπόφευκτη. Για την ακρίβεια είναι θέμα χρόνου κι αποτέλεσμα της πιστής εφαρμογής του Μνημονίου, όχι της ελλιπούς τήρησής του όπως λέγεται αριστερά και δεξιά. Άλλωστε, το μόνο που πάγωσε από το Μνημόνιο ήταν η ιδιωτικοποίηση των ΔΕΚΟ.

Παρατηρώντας το προσχέδιο του προϋπολογισμού που κατατέθηκε πρόσφατα, βλέπεις ότι οι έμμεσοι φόροι παραμένουν στα ίδια επίπεδα, οι φόροι επιχειρήσεων μειώνονται γύρω στο 10% και αντίθετα εκτινάσσεται η άμεση φορολογία. Εδώ καταλήξαμε τελικά, μετά τους πρώτους μήνες εντυπωσιοθηρίας από πλευράς κυβέρνησης, όταν δίνονταν στη δημοσιότητα φωτογραφίες από πισίνες σε βίλες και άλλα τέτοια. Επίσης, το μοναδικό κονδύλι που αυξάνεται δεν είναι αυτό που αντιστοιχεί σε κάποιο δημόσιο αγαθό, αλλά εκείνο για την πληρωμή των τόκων, που πλέον θα ανέρχεται στα € 17,9 δις.

Σε αυτό το σκηνικό οδηγούμαστε σε «συντεταγμένη χρεοκοπία», η οποία μπορεί να έχει τρεις μορφές:

α) Να δημιουργηθεί χάος με την κυβέρνηση να σηκώνει τα χέρια ψηλά και τις συνέπειες να είναι αδύνατο να προβλεφθούν.

β) Να οδηγηθούμε σε διαγραφή μέρους του χρέους μέσω επαναδιαπραγμάτευσής του και προσωρινής παύσης πληρωμών. Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το άριστο σενάριο και γι’ αυτό χρειάζεται να αξιοποιηθεί το πόρισμα της Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου για την οποία έχουμε απευθύνει κάλεσμα εδώ και καιρό. Είναι αδιανόητο να πληρώνουμε χρέος π.χ. για κεκλιμένα γερμανικά υποβρύχια.

γ) Να πραγματοποιηθεί το κούρεμα με όρους Deutsche Bank. Τότε πολύ φοβάμαι ότι θα οδηγηθούμε σε ιδιωτικοποίηση όλων των ΔΕΚΟ, μετατροπή της Ελλάδας σε ειδική οικονομική ζώνη (με ειδικό εργατικό, φορολογικό, περιβαλλοντικό δίκαιο) και ανάληψη από τους Ευρωπαίους των ελληνικών δημόσιων οικονομικών που για να φτάσουν σε πλεονασματική διαχείριση θα εφαρμόσουν ακόμα πιο σκληρή πολιτική λιτότητας.

Η παύση πληρωμών σε συνδυασμό με την κατάργηση της δανειοληπτικής ικανότητας θα οδηγήσει σε απομόνωση λένε. Eκτιμώ ότι η έξοδος από το ευρώ θα είναι λύση. Αν δείτε, οι χώρες εντός Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα είναι όσες πριν την ενοποίηση έκαναν συχνά υποτιμήσεις του δικού τους νομίσματος. Σταδιακά, όμως, οδηγηθήκαμε σε μια κατάσταση όπου τα πλεονάσματα της Γερμανίας είναι τα ελλείμματα των περιφερειακών χωρών.

Προφανώς δεν θα είναι μια ρόδινη εξέλιξη, αλλά μπορούμε να προχωρήσουμε σε επενδύσεις υποδομών (Υγεία, Παιδεία κτλ.) που θα έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και θα αυξήσουν σταδιακά το εισόδημά μας, αντί να πληρώνουμε τόκους. Δεν θα δανειζόμαστε απ’ έξω, αλλά γιατί να μην επαναφέρουμε τον εσωτερικό δανεισμό μέσω π.χ. των έντοκων γραμματίων ελληνικού Δημοσίου;