Η συνάντηση του Βερολίνου σηματοδότησε την ιστορική στροφή στη διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι δύο κεντρικές δυνάμεις, πλαισιωμένες από δευτερεύοντες αλλά λειτουργικούς παράγοντες στην Ευρωζώνη, όπως η Ολλανδία ή η Φιλανδία, και γενικώς η υπό γερμανική επιρροή χώρες, όσο και η Νότια Ευρώπη, η οποία αναγνωρίζει στη Γαλλία το ρόλο του κυρίαρχου διαμεσολαβητή, αποφάσισαν παρά τις διαφορές αντίληψης ως προς την υπέρβαση της κρίσης, να αναλάβουν το ρόλο του Διευθυντηρίου. Χωρίς πολλά-πολλά το δίδυμο Μέρκελ-Σαρκοζί, υπό καθεστώς εκτάκτου ανάγκης, προωθούν εντός του αμέσως επόμενου διαστήματος το νέο Μάαστριχτ και τη νέα Λισαβόνα, αυτή τη φορά ωστόσο χωρίς διαβουλεύσεις, φλυαρίες και μακρόχρονες διαπραγματεύσεις μεταξύ των εταίρων.
Οι επιλογές του Διευθυντηρίου
Η νέα φάση στην ευρωπαϊκή διακυβέρνηση αρχίζει με μία πειραματικού τύπου θυσία. Αυτή της τοποθέτησης σε δοκιμαστικό κλίβανο της Ελλάδας, αφού είναι η πρώτη φορά υπό συνθήκες παγκοσμιοποιημένης οικονομίας που μία χώρα μέλος οικονομικού συνόλου χρεοκοπεί, αλλά η χρεοκοπία δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εκληφθεί ως πιστωτικό γεγονός. Πρόκειται για μία άγνωστη εξίσωση με πολλαπλές παραμέτρους και ανεξιχνίαστες επιπτώσεις. Είναι προφανές πως η θυσία αυτή δεν θα εξελιχθεί σε συνθήκες προκαθορισμένου happy ending. Αντιθέτως. Το τελετουργικό δεν είναι απολύτως ελεγχόμενο, υπό την έννοια ότι οι διαχειριστές της κρίσης στο Βερολίνο και το Παρίσι δεν είναι σε θέση να προβλέψουν το σύνολο των επιπτώσεων. Ιδιαίτερα όσον αφορά την τιθάσευση της κοινωνικής παραμέτρου, τα πράγματα είναι από θολά έως άκρως επικίνδυνα για την ίδια τη φιλοσοφία του Διευθυντηρίου.
Οι Μέρκελ και Σαρκοζί επέλεξαν να ακολουθήσουν την ίδια λογική που υιοθέτησε ο Μπαράκ Ομπάμα το 2008. Την πάση θυσία διάσωση των τραπεζών, χωρίς την υλοποίηση των υπολοίπων και απολύτως λογικών επιπτώσεων. Να τεθεί δηλαδή το τραπεζικό σύστημα υπό έλεγχο ώστε να αποφευχθούν οι όποιες μελλοντικές τοξικές εκτροπές, οι οποίες άλλωστε οδήγησαν και στη σημερινή κρίση. Το Διευθυντήριο ενέταξε την παρέμβασή του σε αυτή τη λογική, με μία ειδοποιό διαφορά. Το ευρωπαϊκό οικονομικό σύστημα είναι εκτεταμένο και πολύπλοκο. Υπάρχει ένας καθοριστικός νόμος στη Φυσική. Όσο μεγαλύτερο είναι ένα σύστημα, τόσο ισχυρότερη είναι η προοπτική της εντροπίας.
Τι σημαίνει αυτό; Είναι απλό και το κατέδειξε αιφνιδιαστικά η εσωτερική εκλογική διαδικασία στο γαλλικό σοσιαλιστικό κόμμα, αναδεικνύοντας με 17% και στην τρίτη θέση ως υποψηφίου για το προεδρικό αξίωμα στις εκλογές του 2012 έναν πολιτικό ο οποίος καταδικάζει όλο το μοντέλο οικονομικής λειτουργίας, την παγκοσμιοποίηση, αλλά και απαιτεί αποτελεσματικό και άμεσο έλεγχο της τραπεζικής λειτουργίας από τα κράτη. Όχι… δεν πρόκειται για νεκρανάσταση του Κέινς, αλλά για απλά μαθηματικά επιπέδου δημοτικού σχολείου. Δεν μπορεί ο υπαίτιος της οικονομικής κατάρρευσης να διασωθεί με τον οβολό εκείνων οι οποίοι πλήρωσαν την τοξική απληστία του. Με λίγα λόγια, δεν μπορεί οι καταθέτες φορολογούμενοι πολίτες να εξασφαλίζουν την επιβίωση των τραπεζών και εκείνες να συνεχίζουν ατιμωρητί την αδηφάγο τοξική δραστηριότητά τους σε καθεστώς εικονικής οικονομίας.
Αν στη Γαλλία, τη μία εκ των δύο συνιστωσών του Διευθυντηρίου, εμφανίζεται ως σοβαρή πολιτική πρόταση η «αριστερή» εκδοχή της οικονομικής διακυβέρνησης, τότε τι θα μπορούσε να περιμένει κανείς από κοινωνίες οι οποίες ταλανίζονται και βιώνουν τη δίνη του κυκλώνα, όπως η ελληνική, η πορτογαλική και οσονούπω η ιταλική, η ισπανική, ακόμη και η βελγική.
Είναι προφανές πως η Γερμανία ευθυγράμμισε την κοινοτική της πολιτική έναντι της Ευρωζώνης με τη στρατηγική της βαθμιαίας επιβολής πολιτικού ελέγχου στην Ευρώπη υπό καθεστώς μιας δρακόντειας οικονομικής διακυβέρνησης. Πρόκειται για μία νέα, σύγχρονη εκδοχή επιβολής της Mittel Europa Realpolitik. Η Γερμανία, ωστόσο, είναι πολιτικά αδύναμη για μία τελική επικράτηση ενός τόσο φιλόδοξου στόχου. Ούτε η Γαλλία, ούτε η Μεγάλη Βρετανία, ούτε όμως και οι ΗΠΑ είναι διατεθειμένες να επιτρέψουν την επίτευξη της «γερμανικής ολοκλήρωσης», μίας ιδεοληψίας, εν είδει Μεγάλη Ιδέας, από την οποία διακατέχεται η Γερμανία από το 19ο αιώνα. Η «εντροπία», λοιπόν, καραδοκεί και είναι πολύ πιθανό να εκδηλωθεί. Στην Αθήνα ή τη Μαδρίτη... η χωροταξική ταυτότητα της αντίδρασης δεν έχει καμία απολύτως σημασία.
Η Ευρώπη, για να καταφέρει την υπέρβαση της κρίσης, χρειάζεται εξειδικευμένο οπλικό σύστημα ανάλογο με εκείνο που είναι εφοδιασμένοι οι αντίπαλοί της, η Αμερική, η Βραζιλία, η Ινδία, η Ιαπωνία και η Κίνα. Το σύστημα αυτό αποκαλείται «δυνατότητα εκτύπωσης πληθωριστικού χρήματος», ώστε σε μία διαχρονική πορεία ο πληθωρισμός να «χωνεύσει» το χρέος. Η Μεγάλη Βρετανία προ ημερών (εκτός ευρώ) τύπωσε δισεκατομμύρια στερλινών. Οι ΗΠΑ, επίσης. Η Ιαπωνία το ίδιο. Η μοναδική επιθετική πολιτική η οποία θα μπορούσε να τιθασεύσει την ύφεση και να αναθερμάνει τις οικονομίες, με πληθωριστικές πάντα πιέσεις, είναι η λογική της εκτύπωσης πληθωριστικού χαρτονομίσματος. Τη λογική αυτή προσπαθεί να επιβάλει στα συντηρητικά γερμανικά μυαλά η Ουάσινγκτον, αλλά εις μάτην. Αργά ή γρήγορα η ΕΚΤ θα καταλήξει σε αυτή τη μοιραία πεπατημένη, η οποία και αποτελεί βασικό κανόνα επιβίωσης του συστήματος. Αν συμβεί αυτό, το Βερολίνο θα απολέσει το όπλο με το οποίο επιβάλλει την επιρροή και τον έλεγχό του που ακούει στο όνομα «νομισματική σταθερότητα».
Η Αθήνα αναμένει ν’ αντικρίσει τον καπνό ο οποίος θα την πληροφορήσει για το πότε και το πόσο του «κουρέματος». Στην ουσία, η εξαγγελία θα έχει να κάνει με το πόσο της εσωτερικής υποτίμησης της χώρας. Οι λεπτομέρειες του τελετουργικού της θυσίας ρυθμίζονται την ώρα που γράφονται αυτές οι αράδες. Εναπομένει η κραυγή «Habemus hair cut», ώστε να αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση μιας δεκαετούς διαδικασίας. Άγνωστος x παραμένει προς το παρόν αλλά όχι για πολύ η ταυτότητα της ομάδας διαχείρισης αυτής της μεταβατικής περιόδου.
Ήδη τα «κοράκια» έχουν μυριστεί την οσμή σάπιου κρέατος και κάνουν γύρους πάνω από την ημιθανή πολιτική σωρό προκειμένου να σκυλεύσουν όχι τη σημερινή εξουσία, αλίμονο, τι να την κάνουν άλλωστε, αλλά εκείνη της επόμενης μέρας. Η επίθεση έχει αρχίσει, όπως και τα ραμφίσματα των ορνέων, μέσω αρθρογραφίας που επικαλείται «καλά ενημερωμένες πηγές» και εμφανίσεις στα τηλεπαράθυρα ή σε σελίδες «σοβαρών» εντύπων. Μία ομάδα διαχείρισης φεύγει και μία άλλη επιχειρεί να αναλάβει. Τα κέντρα εκ των οποίων εκπορεύονται τα σενάρια δεν επιθυμούν αμιγώς πολιτική λύση. Προτιμούν μεταβατικές, αναλώσιμες λύσεις με επιστράτευση μη πολιτικών προσώπων, τα οποία όμως θα έχουν πολιτική κάλυψη. Έτσι φθάσαμε σε επικλήσεις προς τη «σοφία» έμπειρων πολιτικών του πρόσφατου παρελθόντος, των πρώην πρωθυπουργών π.χ. οι οποίοι με ευλάβεια και προσήλωση οδήγησαν τη χώρα στη σημερινή κατάντια και την κοινωνία στα απόλυτα αδιέξοδα.
Είναι προφανές πως η σημερινή ομάδα διαχείρισης ούτε μπορεί ούτε πρέπει να συνεχίσει αυτόνομα τη διεκπεραίωση της διαχείρισης. Όπως δεν πρέπει, ούτε όμως θα μπορέσει, να διεκπεραιώσει τις αναγκαίες διαδικασίες προσαρμογής στα νέα δεδομένα μία άλλη ομάδα διαχείρισης, προερχόμενη από το ίδιο το πολιτικό σύστημα. Το δράμα, ωστόσο, δεν είναι ούτε η μία εκδοχή ούτε η άλλη. Είναι ότι, δεδομένης της κατάστασης, είναι πολύ πιθανό η νέα ομάδα διαχείρισης να συσταθεί στα συγκεκριμένα γραφεία μιας τριάδας τραπεζιτών, δύο ή τριών εκδοτών και τεσσάρων επιχειρηματιών, με την κάλυψη τριών πρώην πρωθυπουργών και πέντε πανεπιστημιακών καθηγητών. Οι Γάλλοι λένε «οn a les politiciens que nous meritons». Στα ελληνικά συνηθίζουμε να λέμε «κακό του κεφαλιού μας».
