Όταν ήμουν μικρός, το σχολείο μου δεν είχε κτίριο. Κάθε χρονιά, κάποτε και δυο φορές μες τη χρονιά, μετακομίζαμε στο επόμενο, ένα κτίριο που άδειασε, ένα παλιό νοσοκομείο. Του χρόνου ξανά. Τα βιβλία μας ήταν γεμάτα εθνικοπατριωτικό λυρισμό τύπου «Λούφα και παραλλαγή», οι καθηγητές έκαναν από 2-3 μαθήματα ο καθένας. Δεν δίναμε και πολλή σημασία σ’ όλα αυτά. Καταλαβαίναμε με εφηβικό ένστικτο ποιοι τα ’λεγαν, ποιοι ενδιαφέρονταν και αυτούς τους προσέχαμε, τους ακούγαμε. Τους άλλους τους αγνοούσαμε. Δεν θυμάμαι βιβλία, θυμάμαι μόνο κάποιες παραδόσεις που μας μάθαιναν πώς να μαθαίνουμε, πώς να αγαπάμε τη γνώση. Έτσι κι αλλιώς βιαζόμασταν, να βρούμε τα κορίτσια στη Φωκίωνος, να πάμε στα φροντιστήρια της Σόλωνος, να μεγαλώσουμε.
Τώρα κάνουν καταλήψεις στα σχολεία γιατί δεν έχουν βιβλία. Έχει περάσει ένας μήνας από την έναρξη της σχολικής χρονιάς κι έχει παραδοθεί μόνο το 40% των βιβλίων. Κάνουν 16χρονα παιδιά κατάληψη, γιατί δεν τους έδωσαν απ’ την αρχή βιβλία; Τους τα ζήτησε κανένας; Δεν χαίρονται που έχουν ένα μήνα να καταλάβουν τι τους γίνεται, να ακούσουν, να τεστάρουν τους καθηγητές τους;
Έχεις καμιά αμφιβολία ότι οι καταλήψεις στα πανεπιστήμια θα τελειώσουν κάπου εδώ; Ξεκίνησαν 300 σχολές, τώρα είναι λιγότερες από 100 κλειστές. Λέμε συχνά ότι οι άνθρωποι είναι παράλογοι, ανορθολογικοί, στ’ αλήθεια όμως ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν. Κάνουν αυτό που τους συμφέρει. Σχεδόν ενστικτωδώς αναγνωρίζουν το συμφέρον τους και δρουν αναλόγως. Πάνε πολλά χρόνια που τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν μετατραπεί από ναούς της γνώσης σε εξεταστικά κέντρα που παρέχουν ένα πτυχίο χρήσιμο κυρίως στη μοριοδότηση για το διορισμό στο Δημόσιο. Είχαν άδικο; Εδώ και χρόνια, κάθε έτος οι θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα γίνονται όλο και λιγότερες, πιο σπάνιες, προσωρινές, μερικής απασχόλησης, ενώ οι θέσεις στο Δημόσιο συνεχώς πολλαπλασιάζονται. Τα μαθήματα γίνονται λιγότερο σημαντικά από τις εξετάσεις, ο στόχος είναι το πτυχίο στο συντομότερο χρόνο. Οι καταλήψεις είναι ένα κλασικό παιχνίδι win-win, οι καθηγητές δεν χάνουν το μισθό τους και οι φοιτητές δεν χάνουν το χρόνο τους. Η εθιμοτυπική τελετουργία επαναλαμβάνεται κάθε χρονιά με καθησυχαστική ρουτίνα. Οι αιτίες δεν είναι ποτέ πρόβλημα, πάντα βρίσκεται ένας λόγος για να κάνεις αυτό που συμφέρει. Δεν πρέπει να υπάρχει ούτε ένας φοιτητής σε ολόκληρο τον υπόλοιπο πλανήτη που να έχει καν ενδιαφερθεί να μάθει τη διαδικασία εκλογής πρυτάνεων. Στην Ελλάδα κλείνουν τα πανεπιστήμια. Γιατί στην Ελλάδα το μόνο που είχε σημασία μέχρι τώρα, ήταν οι συσχετισμοί στο κρατικοκομματικό πελατειακό σύστημα. Αυτή ήταν η μορφή ανάπτυξης.
Μέχρι τώρα. Γιατί τώρα ξαφνικά, το πάρτι τελείωσε. Οι προσλήψεις στο Δημόσιο γίνανε μία στις 5 αποχωρήσεις, μετά μία στις 10, μετά καμία. Αναγκαστική εφεδρεία, απολύσεις. Η επαγγελματική διέξοδος έκλεισε, το σύστημα κατέρρευσε. Οι φοιτητές αναθεωρούν ταχύτατα το παιχνίδι, το προηγούμενο παράγει μόνο χαμένους, αλλαγή παραδείγματος. Καταλήψεις τέλος, επιστροφή στα μαθήματα, δηλαδή στη γνώση.
Το παιχνίδι αμέσως μεταφέρεται στα γυμνάσια. Γιατί εκεί οι αναχρονιστικές δομές κυριαρχούν ακόμα. Τα παιδιά δεν θεωρούν σχολείο το σχολείο τους, αλλά το φροντιστήριο. Αυτό τα οδηγεί στο πανεπιστήμιο. Ακόμα και οι καθηγητές τους το έχουν αποδεχθεί, από το Πάσχα και μετά, οι ίδιοι τους λένε να μετρήσουν τις απουσίες τους και αν τα έχουν υπολογίσει σωστά, να χαιρετήσουν τις τάξεις, να ασχοληθούν με το φροντιστήριο για να προετοιμαστούν για τις πανελλαδικές. Τώρα εδώ το παιχνίδι είναι win-win, κανείς δεν χάνει μισθό, κανείς δεν χάνει το χρόνο του. Τα σχολεία είναι κλειστά, τα φροντιστήρια όμως ποτέ, τα ιδιαίτερα συνεχίζονται με αυστηρή ακρίβεια. Το πρωί επικολυρικοί ηρωισμοί για την παγκοσμιοποίηση, το μνημόνιο, το «σχολείο της αγοράς», το βράδυ πληρώνουμε και πληρωνόμαστε για να κάνουμε τη δουλειά μας. Οι άνθρωποι ξέρουν τι κάνουν, κάνουν αυτό που τους συμφέρει. Απλώς το επενδύουν με ωραία λόγια. Τα πανεπιστήμια πολύ γρήγορα θα γίνουν κανονικά πανεπιστήμια, θα πάψουν να είναι άλλη μια ελληνική «ιδιαιτερότητα». Τα σχολεία όχι ακόμα, θα ’πρεπε το απολυτήριο να οδηγούσε στο πανεπιστήμιο, να ήταν αξιόλογο εφόδιο επαγγελματικής αποκατάστασης, ένα μπακαλορεά από μόνο του. Τώρα δεν είναι.
Δεν σημαίνει αυτό ότι φοιτητικές κινητοποιήσεις δεν θα υπάρχουν στο μέλλον. Μόνο που θα έχουν πια τον αντίθετο στόχο. Θα είναι καταλήψεις για να ανοίξει το πανεπιστήμιο όχι για να κλείσει. Να ανοίξει, να αναπληρώσει τις χαμένες ώρες, τα χαμένα μαθήματα, ακόμα και after hours με μουσική και παραδόσεις. Καταλήψεις που θα υποχρεώνουν τους τουρίστες καθηγητές να κάνουν τη δουλειά τους, που θα αξιολογούν, θα ενθαρρύνουν τους καλούς και θα εξοστρακίζουν τους αδιάφορους, που θα προσκαλούν τους καλύτερους επιστήμονες του κλάδου, τα πιο φωτισμένα μυαλά να κάνουν παραδόσεις, να μοιραστούν τη γνώση. Κινητοποιήσεις που θα ζητάνε όλο και περισσότερο αντί για όλο και λιγότερο όπως τώρα.
Ίσως αυτό γίνει και ένα γενικότερο μάθημα για την μπερδεμένη κοινωνία μας, ίσως επαναπροσδιορίσει τι είναι προοδευτικό, ριζοσπαστικό, τι βλέπει προς το μέλλον και τι κρατάει τα πράγματα στο συντηρητικό παρελθόν.
Γιατί ό,τι κι αν λένε, όταν τα πανεπιστήμια υπολειτουργούν, δεν μπορεί να είναι προοδευτικό το να τα κλείνεις τελείως. Δεν μπορεί να είναι προοδευτικό όταν η πόλη σου είναι άσχημη να την καταστρέφεις περισσότερο. Όταν το Δημόσιο δεν προσφέρει τις υπηρεσίες στους πολίτες του όπως πρέπει, δεν μπορεί να είναι προοδευτικό να κατεβάζεις διακόπτες, να τραβάς χειρόφρενο, να αφήνεις τα σκουπίδια, να το κάνεις χειρότερο. Όταν ζεις στο βασίλειο της ανομίας δεν μπορείς να διεκδικείς το δικό σου μερίδιο ανυπακοής στους νόμους. Όταν ζεις στη βία δεν μπορεί να είναι προοδευτικό να προσθέτεις τη δική σου βία. Προοδευτικό είναι πάντα το αντίθετο από το κατεστημένο, όχι μια δόση ακόμα περισσότερο απ’ αυτό.
4°
