Λεωνίδας Κύρκος: In memoriam

«Κύρκο, είσαι σε λάθος εποχή, σε λάθος χώρα και σε λάθος κόμμα», είχε πει κάποτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Με τον απαραίτητο κόκκο αλατιού που έχουν κατά κανόνα αυτές οι φράσεις, η επισήμανση του Καραμανλή δεν απείχε πολύ από την αλήθεια.

Έχοντας αφήσει –όπως και αρκετοί της γενιάς του– τις σπουδές του στη μέση για να αφοσιωθεί στο αριστερό κίνημα, ο Λεωνίδας Κύρκος (Λ.Κ.) βρέθηκε σε ηλικία μόλις 25 ετών με μια καταδίκη σε θάνατο, να περιμένει… την εκτέλεσή του. Λέγεται, μάλιστα, ότι η ποινή δεν εκτελέστηκε λόγω παρέμβασης του Ντε Γκoλ, επειδή στους καταδικασμένους σε θάνατο με την ίδια απόφαση ήταν και ο Μανώλης Γλέζος. Από κει και πέρα, ο Λ.Κ. θα πρωταγωνιστήσει επί περίπου πενήντα χρόνια σε ό,τι πιο γόνιμο και δημιουργικό εκπορεύτηκε από τις τάξεις της παραδοσιακής αριστεράς – υπήρξαν και τέτοιες στιγμές, όσο και αν σήμερα φαίνεται παράξενο.

Ωστόσο, σταδιακά (πώς αλλιώς;) ο Λ.Κ. αντιλήφθηκε ότι, παρά τις όποιες μικροεπιτυχίες της, εκλογικές ή άλλες, η κομμουνιστική αριστερά, εγκλωβισμένη σε ένα πλέγμα απαρχαιωμένων απόψεων και αναλύσεων, είχε ουσιαστικά καθηλωθεί στο περιθώριο των εξελίξεων.  Σε μια κοινωνία που άλλαζε με ραγδαίο ρυθμό, η αριστερά μετατρεπόταν κάθε μέρα και περισσότερο από δύναμη ρηξικέλευθης αλλά και εποικοδομητικής παρέμβασης, σε δύναμη αποκλειστικά διαμαρτυρίας και καταγγελίας.  Αυτή ήταν εν πολλοίς και η αιτία της διάσπασης του ΚΚΕ. Δεν ήταν η κρίση της παραδοσιακής αριστεράς απόρροια της διάσπασής της, όπως κοντόθωρα ή απλώς συναισθηματικά πίστευαν πολλοί. Το αντίθετο ακριβώς: η διάσπαση είχε προκύψει από τη συνειδητοποίηση της βαθιάς κρίσης της.

Για μεγάλο διάστημα ο Λ.Κ. πίστεψε πως η ανανέωση της αριστεράς θα μπορούσε να προέλθει από ένα «άλλο» ΚΚ, που θα έπαυε να θυμίζει θρησκευτικό τάγμα και να παπαγαλίζει το ίδιο πάντα λεξιλόγιο εκατό λέξεων. Κάποια στιγμή ωστόσο, έχοντας  τα μάτια ανοιχτά ώστε να βλέπει τι γίνεται γύρω, ο Λεωνίδας άρχισε να συνειδητοποιεί ότι δεν χωρούσαν οι νέες αντιλήψεις «σε παλιά βαρέλια», ότι η υπέρβαση των λενινιστικών θεσφάτων  και προτύπων ήταν απαραίτητη, αν η αριστερά ήθελε να πάψει να παρακολουθεί την εξέλιξη της κοινωνίας από την κλειδαρότρυπα (και μάλιστα με το δάχτυλο στην τρύπα, όπως έλεγε εύστοχα κάποιος).   

Αυτού του ανθρώπου, του πάντα ανήσυχου και πάντα έτοιμου να αρπάξει στον αέρα κάθε καινούργια ιδέα και σκέψη, του έπαιξε ένα ακόμα άσχημο παιχνίδι η μοίρα. Είδε το χώρο της ανανεωτικής αριστεράς, τον οποίο είχε σημαδέψει με την παρουσία του, να γίνεται βορά στα χέρια πρώτα του Κωνσταντόπουλου και έπειτα των Αλαβανολαφαζανοτσιπραίων. Τι σχέση έχει, αλήθεια, η ανανεωτική αριστερά του Κύρκου και του Παπαγιαννάκη με το σύμφυρμα αριστερίστικων γκρουπούσκουλων και μαρξιστολενινιστικών απολιθωμάτων που είναι σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ;  

Θα (μας) λείψει ο Λεωνίδας Κύρκος. Όχι μόνο σε εκείνους που είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν, να συνεργαστούν μαζί του και να αντλήσουν πολιτική σοφία από το πάντα ανήσυχο και κριτικό μυαλό του. Θα λείψει σε όλους όσοι βλέπουν τη χώρα να πληρώνει σήμερα αμαρτίες και «κακές συνήθειες» τις οποίες, όταν ο Λ.Κ. τις στηλίτευε, οι ιερείς και αρχιερείς τους λαϊκισμού και του παλαιολιθικού κομμουνισμού έσπευδαν να του κολλήσουν την ταμπέλα του «δεξιού», της «ουράς της αστικής τάξης», ακόμα και του «ανθρώπου των σαλονιών»!

Θα λείψουν η κρίση του Λεωνίδα Κύρκου και η τόλμη του να διατυπώνει απόψεις που δεν ήταν δημοφιλείς, απόψεις που ήδη από το 1974 προσπαθούσαν να επισημάνουν παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας και του πολιτικού μας συστήματος.  Πρόκειται για τις ίδιες λίγο-πολύ απόψεις που αργότερα θα αποκαλούνταν εκσυγχρονιστικές και τις οποίες υπηρέτησε με συνέπεια και δημιουργική φαντασία,  έστω και αν ποτέ δεν πρωταγωνίστησε στην εν στενή εννοία πολιτική κονίστρα, και ένας άλλος οξυδερκής πολιτικός νους: ο Νίκος Θέμελης, ο οποίος χάθηκε μια άλλη μέρα αυτού του σκληρού μήνα Αύγουστου.

achpappas@hotmail.com