Ο ευπρεπής και αναμφισβήτητα ο πρύτανης της τουρκικής διπλωματίας, ο άνθρωπος που βραχυκύκλωσε προ ετών τον Κώστα Καραμανλή και τον Πέτρο Μολυβιάτη βάζοντας τρίποντο στον Τάσσο Παπαδόπουλο στα βουνά της Ελβετίας, δεν μασούσε τα λόγια του. «Βρισκόμαστε ένα βήμα πριν την εμπόλεμη κατάσταση» είπε ψυχρά στους διπλωματικούς συντάκτες της χώρας του, προκαλώντας ανατριχίλα. Όταν μιλά ο Φαρούκ Λόγγογλου η τουρκική διπλωματία κρατά στάση προσοχής. Το εννοούσε άραγε;
Η Τουρκία, χώρα του δυτικού μπλοκ, σύμμαχος των ΗΠΑ και φιλόδοξος εταίρος των δυτικών συμφερόντων στην Εγγύς Ανατολή, αποφάσιζε να κολυμπήσει στα βαθιά και να προκαλέσει τον ισχυρότερο σύμμαχο των ΗΠΑ στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου. Το Ισραήλ. Πριν από μία δεκαετία κάτι τέτοιο θα ήταν απλά μία διπλωματική φαντασιοπληξία των αναλυτών ή ένα καλό σενάριο συνωμοσίας. Εδώ και δύο χρόνια όμως, η Ανατολική Μεσόγειος εξελίσσεται σταδιακά σε ένα θέατρο σκληρής αντιπαράθεσης με πρωταγωνιστή ένα light ισλαμιστή πρωθυπουργό και έναν ευγενικό πλην όμως αξιοπρόσεκτα Ανατολίτη μανδαρίνο, σε ρόλο υπουργού Εξωτερικών.
Το πετρελαϊκό πάρτι
Η Άγκυρα απέλασε τον πρέσβη του Ισραήλ. Στη διπλωματία ισχύει η αρχή της αμοιβαιότητας. Η μηχανή του χρόνου άρχισε να γυρίζει με ταχύτητα. Η Τουρκία δεν ανέχεται μία μικρή χώρα όπως η Κύπρος σε συνεργασία με μία χώρα που είναι ο απόλυτος εχθρός του Ισλάμ να σκάβουν θαλάσσια πηγάδια στη Μεσόγειο και να βρίσκουν υδρογονάνθρακες με κουμπάρο μία αμερικανική εταιρεία κολοσσό και παρανυφάκι τη μεγαλύτερη εταιρεία εμπορίας φυσικού αερίου στον κόσμο, τη ρωσική Gazprom. Το μέτωπο αυτό λειτουργεί ισοπεδωτικά και το νεοθωμανικό δόγμα του Αχμέτ Νταβούτογλου είναι αδύνατο να ανεχθεί την προοπτική αποκλεισμού της Τουρκίας από το πετρελαϊκό πάρτι.
Η υπόθεση χρήζει εντατικής παρακολούθησης. Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι στην ουσία ένας Ανατολίτης πολιτικός με ένα εγγλέζικο κασμιρένιο κοστούμι ραμμένο όμως σε παραδοσιακό τούρκικο ραφτάδικο. Το σακάκι του διαθέτει πολλές κρυφές εσωτερικές τσέπες, ώστε να κρύβονται από τα αδιάκριτα και άπληστα βλέμματα των Δυτικών τα πολλά μυστικά και οι ακόμη περισσότερες συναισθηματικές εξάρσεις του.
Η ανατολίτικη σχολή πολιτικής βασίζεται σε τρεις αρχές. Επίδειξη ισχύος, δάκρυα και αλαλαγμοί και τέλος παραπλάνηση. Αυτές οι τρεις αρχές διέπουν τον τρόπο άσκησης εξουσίας αυτού του τέως ποδοσφαιριστή, στη συνέχεια ενός μέσου σπουδαστή, ενός νοικοκύρη δημάρχου και τέλος ενός πετυχημένου πολιτικού που ονειρεύεται να γίνει μονάρχης αλλά με άλλοθι την άτυπη ισλαμική αλλά αστική δημοκρατία.
Στην αρχή επιτέθηκε κατά του Σιμόν Πέρεζ στο Νταβός, με βασικό άξονα της επίθεσης την πολιτική του Ισραήλ έναντι των Παλαιστινίων. Ο παλιός δυνάστης των Αράβων, ο Οθωμανός κατακτητής, μεταλλάσσεται σε προστάτη των κατατρεγμένων αδελφών της Παλαιστίνης. Αργότερα η Τουρκία αναλαμβάνει το ρόλο του ενεργού ενορχηστρωτή της επικοινωνιακής πολιτικής των αποκλεισμένων στη Λωρίδα της Γάζας. Στέλνει πλοιάρια με ακτιβιστές και βοήθεια. Οι Ισραηλινοί επιτίθενται και σκοτώνουν εννέα Τούρκους. Το αίμα δίνει στον Ερντογάν την ευκαιρία να ανεμίσει την ερυθρά ημισέληνο σαν το λάβαρο της αντίστασης στον ισραηλινό ζυγό.
Τότε το εβραϊκό λόμπι της Αμερικής αποφασίζει να τον βγάλει στη σέντρα. Οι New York Times αναλαμβάνουν το ρόλο του εκτελεστή. Δύο άρθρα και στη συνέχεια μία ανάλυση θέτουν το ζήτημα του εξοστρακισμού της Τουρκίας από τη δυτική συμμαχία. Ακολουθούν οι Financial Times. Τη σκυτάλη παίρνουν εξειδικευμένες επιθεωρήσεις διεθνούς διπλωματίας.
Το κρυφό χαρτί
Το Ισραήλ δεν απαντά μαινόμενο. Δεν χρειάζεται άλλωστε. Στη Νοτιοανατολική Τουρκία επανεμφανίζεται το PKK. Η κατάσταση θυμίζει κόλαση. Δεκάδες οι νεκροί Τούρκοι στρατιώτες. Στις αμμουδιές της Αττάλειας οι τουρίστες πατούν πάνω σε νάρκες. Οι Κούρδοι αντάρτες επιτίθενται σε ελικόπτερα. Στο Ντιγιαρμπακίρ οι Κούρδοι κατεβαίνουν στους δρόμους. Ο Ταγίπ Ερντογάν καταλαβαίνει. Εξαπολύει δεκάδες αεροπλάνα και βομβαρδίζουν τις βάσεις του PKK. Δεν αρκεί ωστόσο.
Στους διαδρόμους των μυστικών υπηρεσιών ανά την υφήλιο δεν υπάρχουν μυστικά. Οι πάντες γνωρίζουν τις άριστες σχέσεις που διατηρεί το Τελ Αβίβ με τους Κούρδους. Ο ίδιος ο υπουργός Αμύνης, ο Εχούντ Μπάρακ, αν κανείς τον ρωτήσει απαντά «Μα εγώ είμαι Κούρδος Εβραίος». Και είναι μαζί με πολλούς άλλους που κατάφεραν, με τη βοήθεια της φάρας των Ταλαμπανί και εκείνης των Μπαρτζανί, να φύγουν από το Ιράκ και να μεταφερθούν με ασφάλεια στο Ισραήλ, τότε στα δύσκολα χρόνια του ’50 και του ’60. Στο Τελ Αβίβ, σε μία γειτονιά έστησαν τα τσαρδάκια τους, με τις βράκες και τις πλουμιστές πουκαμίσες τους και με την τσίκνα από τα κοψίδια να ενοχλούν τους δυτικόφερτους Εσκενάζιδες και τους καθώς πρέπει Σαφαραδίτες, όπως θυμάται ακόμη ο Μαίρ από τη Θεσσαλονίκη.
Ο Ταγίπ Ερντογάν τα ξέρει όλα αυτά. Όπως ξέρει ότι το Ισραήλ δεν είναι ούτε Συρία ούτε ένα ρημαγμένο Βόρειο Ιράκ. Ξέρει επίσης ότι αν η Τουρκία απολέσει τον έλεγχο στην Ανατολική Μεσόγειο τότε θα απολέσει διά παντός τη δυνατότητα να παίξει το ρόλο της περιφερειακής δύναμης που τόσο ονειρεύεται και που αποτελεί τη Λυδία Λίθο του νεοθωμανικού δόγματος. Η Τουρκία ξέρει πως αργά ή γρήγορα θα έπρεπε να σηκώσει κεφάλι στην Αμερική και άρα στο Ισραήλ.
Ο Ερντογάν ονειρεύεται την αναβίωση του μύθου του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς που κατάκτησε την Ιερουσαλήμ, των Ιερών Τόπων του Ισλάμ. Ονειρεύεται επίσης τις κατακτήσεις του Μπαρμπαρόσα. Του διαφεύγει βεβαίως πώς ο «Κοκκινοτρίχης» ήταν Μυτιληνιός και αλβανικής καταγωγής από τα Γιάννενα και πως ο γραμματικός του ήταν Τσιριγώτης, παπάς, προσηλυτισμένος καθολικός, που το έσκασε από τους Βενετσιάνους κληρικούς για να γίνει πειρατής και δεξί του χέρι.
Οι περισσότεροι στρατηγοί, ναύαρχοι και πτέραρχοι της Τουρκίας είτε βρίσκονται στη φυλακή είτε είναι υπόδικοι για συνωμοσία κατά του κράτους και άρα κινδυνεύουν να καταλήξουν στη φυλακή. Ο αρχηγός του τουρκικού ΓΕΕΘΑ είναι ένα στρατηγός της Στρατοχωροφυλακής, οποία ντροπή για το στρατιωτικό κατεστημένο της Άγκυρας.
Δύο από αυτούς τους πρώην επιτελάρχες τα είπαν έξω από τα δόντια. «Η Τουρκία δεν μπορεί να στείλει το στόλο της στην Ανατολική Μεσόγειο... έτσι απλά, χωρίς ικανή αεροπορική κάλυψη, χωρίς επιμελητεία». Η κουβέντα αυτή των ειδικών ακούστηκε περίεργα από τα τηλεοπτικά παράθυρα. Κυρίως όταν τα πρωτοσέλιδα στην Τουρκία κραδαίνουν τη σπάθα της αντισιωνιστικής συμμαχίας και της ισλαμικής αλληλεγγύης.
Και ο Μπεγλίτης στο παζάρι
Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι Ανατολίτης και αυτό σημαίνει πως μετά την επίδειξη ισχύος έρχεται η ώρα της παραπλάνησης. Αποφάσισε να είναι ο πρώτος και μοναδικός πολιτικός ο οποίος θα επισκεφθεί τη Λωρίδα της Γάζας μέσω… Αιγύπτου. Ο πολεμικός στόλος γίνεται επίσκεψη και η ναυμαχία μία επίδειξη εφαρμοσμένης επικοινωνιολογίας.
Παραμένει ωστόσο αναπάντητη σε όλα αυτά η πρώτη και ουσιαστικότερη πρόκληση. Οι υδρογονάνθρακες στη ζώνη αποκλειστικής εκμετάλλευσης (ΑΟΖ) στα ανατολικά της Κύπρου και στα δυτικά του Ισραήλ. Το πρώτο κοίτασμα ονομάστηκε Λεβιάθαν, το μυθικό τέρας της Βίβλου. Η Λευκωσία και το Τελ Αβίβ, με ισχυρούς προστάτες τους Αμερικανούς, τους Ρώσους και τους Ευρωπαίους, βγάζουν τη γλώσσα στους φιλόδοξους ισλαμιστές της Τουρκίας. Το timing είναι άριστο. Ο υπουργός Άμυνας της Ελλάδας ανακοινώνει (την ήδη προγραμματισμένη) επίσκεψή του στο Τελ Αβίβ. Η δημιουργία «αξόνων» συνιστά το «ιερό τέρας» της επικοινωνιακής πολιτικής. Έστω κι αν οι «άξονες» είναι συνήθως ανάγνωσμα για λαϊκή κατανάλωση.
Ο Ερντογάν έχει να διαλέξει αν και εφόσον τον συμφέρει να προχωρήσει στην «Αιγαιοποίηση» της Ανατολικής Μεσογείου. Πρέπει να αποφασίσει αν θα αντέξει στην πρώτη «dog fight» αερομαχία με ισραηλινά F15. Πρέπει να συνυπολογίσει το εάν θα καταφέρει να αφομοιώσει πολιτικά το ενδεχόμενο να βυθιστεί το πρώτο τουρκικό πολεμικό σκάφος που θα απειλήσει κάποιους ισραηλινούς ή κυπριακούς στόχους. Έχει να σκεφτεί πάρα πολλά και όσο θα τα σκέφτεται τόσο θα αναπτύσσει την τρίτη αρχή της ανατολίτικης πολιτικής. «Τα δάκρυα και τους αλαλαγμούς».
Εκτός εάν διαλέξει να προχωρήσει στο «καταλυτικό λάθος», αφήνοντας άλαλους τους παρατηρητές. Αλλά ακόμη και στην κορύφωση μιας φαντασίωσης επικρατεί το αίσθημα της αυτοσυντήρησης. Ο Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να είναι ένας ευφάνταστος ηθοποιός της πολιτικής, αλλά θα μεταλλασσόταν δύσκολα σε ένα θεαματικό αυτόχειρα.
16°
