Υπάρχει πολιτισμός που δεν αφήνει μεγαλόπρεπα σημάδια της σκέψης του; Η απάντηση έχει δοθεί εδώ και δεκαετίες από τους μελετητές της Αφρικής. Ναι!
Για παράδειγμα, ο πολιτισμός των Μπαντού στην Κεντρική Αφρική – εκεί όπου ημίτρελοι από το φανατισμό ιεραπόστολοι και τυχοδιώκτες άρπαξαν σώματα και ψυχές και μετέδωσαν στην Ευρώπη τη σημερινή εικόνα για τους Αφρικανούς.
Μια μεγάλη αυτοκρατορία, ειρηνική, που εξαπλώθηκε πριν από αρκετούς αιώνες από τις αφρικανικές ακτές του Ατλαντικού μέχρι τις αντίστοιχες του Ειρηνικού. Οι Μπαντού αμφισβήτησαν τον αιθιοπικό μύθο που ήθελε τις αβησσυνιακές φυλές ως κοιτίδα της μαύρης φυλής.
Αμφιβήτησαν πολλά ακόμη. Δεν χρειάστηκαν –για να αποδείξουν το μεγαλείο τους– μεγάλα οικοδομήματα. Πουθενά στην Αφρική (με εξαίρεση τις μεσογειακές ακτές) δεν χρειάστηκαν οι Αφρικανοί να βάλουν διά των κατασκευών στοιχήματα με το χρόνο. Το φυσικό περιβάλλον και οι πρώτες ύλες είναι μια πρώτη εξήγηση.
Μερικές άλλες, πιο σύνθετες, τις αντιλαμβάνονται εδώ και μερικά χρόνια οι επισκέπτες της πρεσβευτικής κατοικίας της Νοτίου Αφρικής στο Ψυχικό. Το ετήσιο φεστιβάλ της Αφρικής που διοργανώνει ο Νοτιοαφρικανός πρέσβυς μέσα στον Μάιο είναι μια διαφορετική γιορτή.
Πέρυσι, η γιορτή ήταν πιο χαρούμενη. Φέτος τα γεγονότα στο Κέντρο της Αθήνας άφησαν –το περασμένο Σαββατοκύριακο– τα σημάδια τους. Όχι στους Αφρικανούς, αλλά στους «λευκούς» επισκέπτες. Φέτος οι «λευκοί» ήμασταν περισσότεροι από κάθε άλλη φορά. Και πιο ενοχικοί.
Διότι φέτος κάποιος έπρεπε να εξηγήσει πώς σε μια κοινωνία που υπερηφανεύεται για τον πολιτισμό της, επιτρέπεται να κατηγορείται, να διαπομπεύεται και να τιμωρείται από αγέλες ακροδεξιών, ή απλώς φανατικών, όποιος έχει διαφορετικό χρώμα δέρματος.
Οι περισσότερες χώρες της Αφρικής είχαν τα περίπτερά τους στο μεγάλο κήπο της πρεσβευτικής κατοικίας.
Είχαν τα προϊόντα τους, τα φαγητά τους, τις μουσικές τους, τη διαφορετικότητά τους. (Όση σχέση έχει ένας Κυκλαδίτης με έναν Σουηδό, άλλη τόση έχει ο Σενεγαλέζος με τον Αιθίοπα. Μάλιστα, όπως γράφει ο κορυφαίος ανθρωπολογος Jared Diamond, είναι εντυπωσιακό πόσο πιο κοντά στον Αφρικανό είναι ο Νοτιοευρωπαίος απ’ ό,τι είναι με τους ανθρώπους της Βόρειας Θάλασσας).
Τα PIGS (Πορτογάλοι, Λατίνοι, Έλληνες) της Ευρώπης απέναντι στους WASPS (Λευκοί Αγγλοσάξονες Προτεστάντες), αυτούς τους υπαρκτούς χαρακτηρισμούς εμείς μπορεί να τους κρύβουμε κάτω από το χαλάκι, αλλά στην πρεσβευτική κατοικία δόθηκαν πολλές ευκαιρίες να τους ξαναθυμηθούμε. Όπως, υποθέτω, πολλοί Αφρικανοί θυμούνται τις δικές τους διαφορές. Και ναι, πολλές φορές τις λύνουν με βάρβαρους τρόπους, όπως επίσης πολλές φορές το έκανε στο πρόσφατο παρελθόν η «λευκή» Ευρώπη.
Ένας φίλος που κατοικεί κάπου στου Γκύζη, κοντά σε μια μεγάλη πιτσαρία, μου έλεγε –στο τραπεζάκι απέναντι από τα ευωδιαστά ρύζια με άφθονο μπαχάρι του περίπτερου της Νιγηρίας– ότι τα ξημερώματα κάθε μέρας «λευκοί» και «μαύροι» δέρνονται μεταξύ τους όχι λόγω χρώματος αλλά για το ποιος θα προλάβει να αρπάξει την ξινή ζύμη που περισσεύει και πετάει ο ιδιοκτήτης της πιτσαρίας στα σκουπίδια. Όχι επειδή έχουν διαφορετικό χρώμα, αλλά επειδή είναι πεινασμένοι.
«Θέλουμε βαβουζέλες για να χορέψουμε»φώναζε λίγο πιο πέρα ο κεντρικός παρουσιαστής του Φεστιβάλ. Και, προφανώς, είχε δίκιο. Οι χοροί των Ζουλού είναι γεμάτοι ένταση, γιατί αυτή είναι η σημειολογία της νύχτας στην αφρικανική σαβάνα. Τα μικρά των Αφρικανών που μένουν στην Ελλάδα έπαιζαν στην πρεσβευτική κατοικία κρυφτό και κυνηγητό, όπως κάθε παιδί σε κάθε τόπο και εποχή, και φώναζαν ξετρελαμένα κάθε φορά: «Φτου σε βρήκα». Τα ελληνικά τους, ελληνικά μας. Ιδίως το «φτου»...
Αυτό το παιδικό «φτου» των ανυποψίαστων αφρο-ελλήνων ήταν –θα ’πρεπε να είναι– το κεντρικό σύνθημα του Φεστιβάλ. Και να το πάρουμε με τα άλλα αφρικανικά καλούδια μαζί μας, σπίτια μας, στην καθημερινότητά μας. Έχουμε άλλο δρόμο σωτηρίας από αυτόν που δείχνουν τα πιτσιρίκια;
5°
