Kάθε πρωί νωρίς, στο σπίτι ή καθ’ οδόν, έχω τη συνήθεια να ακούω για περίπου μία ώρα το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ. Στις 08.00, ωστόσο, η μουσική διακόπτεται για να ακουστεί πρώτα το «Πάτερ ημών», από μια ηλίθια παιδική φωνή που νιαουρίζει, και έπειτα ο Εθνικός Ύμνος, σε extended μάλιστα εκδοχή και εκτέλεση. Και καλά ο Εθνικός Ύμνος, τέλος πάντων. Αν και δεν νομίζω στη Γαλλία το κρατικό ραδιόφωνο να αρχίζει το πρόγραμμά του με τη Μασσαλιώτιδα, ή στη Βρετανία με το «God Save the Queen». Το «Πάτερ ημών» πού κολλάει; Για να μας θυμίσει να προσευχηθούμε πριν ξεκινήσει η μέρα μας ή για να ενδυναμώσει την πίστη μας; Στο κάτω κάτω, δεν είναι και όλοι οι κάτοικοι αυτής της χώρας χριστιανοί!
Θέμα δημιουργήθηκε, λέει, γιατί ο πολύπαθος 9.84 δεν μετέδιδε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας τη θεία λειτουργία. Πού ακριβώς είναι το πρόβλημα; Πρώτον, όποιος θέλει μπορεί να πάει σε μία από τις εκατοντάδες εκκλησίες της Αθήνας. Δεύτερον, όποιος δεν θέλει ή δεν μπορεί να πάει, μπορεί να απολαύσει τη λειτουργία μετά εικόνος σε όλα τα κανάλια της κρατικής –και όχι μόνο– τηλεόρασης. Τρίτον, υπάρχουν ραδιοφωνικοί σταθμοί (προσοχή: πληθυντικός) της Εκκλησίας που παίζουν νυχθημερόν λειτουργία για τους πιστούς. Τέταρτον, γιατί άραγε δεν είναι ισχυρό επιχείρημα ότι σε αυτή την πόλη ζουν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες αλλόθρησκοι (περίπου το 15% του πληθυσμού της);
Σχετικά πρόσφατα χρειάστηκε να δώσω κατάθεση στο πρωτοδικείο για μια ασήμαντη υπόθεση νομικής αντιδικίας. Βλέποντας ότι καλούμαι να ορκιστώ, τόλμησα να πω στη δικηγόρο ότι δεν ορκίζομαι στο Ευαγγέλιο, αφού όλα αυτά δεν σημαίνουν απολύτως τίποτε για μένα. Αντ’ αυτού, θα δώσω απλώς το λόγο της τιμής μου, όπως άλλωστε ο νόμος μού δίνει τη δυνατότητα. Ευσχήμως αλλά σαφώς η δικηγόρος με παρακάλεσε να μη ζητήσω κάτι τέτοιο από τον πρωτοδίκη, γιατί «θα μπλέξουμε» και, εν πάση περιπτώσει, η μαρτυρία μου υπάρχει πιθανότητα να αποδυναμωθεί. Μάλιστα, σε άλλο δικαστήριο, όπως μου είπε, κοινός φίλος που αρκέστηκε να ορκιστεί στο λόγο της τιμής του, την ψιλοάκουσε από τον πρόεδρο («Τι να μας πεις, τώρα, εσύ. Είσαι και άθεος!»).
Kαθένα από αυτά τα μικρά συμβάντα δεν σημαίνει, ίσως, και πολλά από μόνο του. Όλα μαζί, όμως, δεν μπορεί παρά να προκαλούν αγανάκτηση, αν όχι αηδία, σε όσους θεωρούμε (και δεν είμαστε λίγοι, πανάθεμά μας) ότι παρόμοια ζητήματα έχουν προ πολλού λυθεί στις σύγχρονες κοινωνίες της νεωτερικότητας. Στο Ιράν του Αχμεντινατζάντ παρατηρούνται κατ’ εξοχήν τέτοια φαινόμενα.
Αυτά τα μικρά είναι που ανοίγουν το δρόμο για τα πιο μεγάλα. Αυτά τρέφουν και αποθρασύνουν τους Αμβρόσιους Καλαβρύτων και τους Άνθιμους Θεσσαλονίκης, που θεωρούν ότι στις αρμοδιότητές τους περιλαμβάνεται ακόμα και το ποιος θα γίνει δήμαρχος. Έτσι κάπως ο Σεραφείμ Πειραιώς δεν έχει κανένα πρόβλημα να δηλώνει δημόσια και απροκάλυπτα αντισημίτης, να «αποκαλύπτει» ότι ακόμα και ο Χίτλερ ήταν «όργανο του παγκόσμιου σιωνισμού», να αποκαλεί όσους διαφωνούν μαζί του συλλήβδην «Νενέκους», να προσθέτει «Ντρέπομαι ως Ορθόδοξος Επίσκοπος και ως Έλλην πολίτης, που αναπνέω τον ίδιον αέρα και πατώ τα ίδια χώματα με τον υπουργό…».
Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, το ρόλο που έπαιξε ο μακαρίτης Χριστόδουλος στη φθορά της κυβέρνησης Σημίτη και κατ’ επέκταση στη νίκη της Νέας Δημοκρατίας το 2004 (απαρχή, ως γνωστόν, μιας λαμπράς πενταετίας, που μας οδήγησε πλησίστιους… στο φούντο). Όταν το 2004 ο Χριστόδουλος, γνωστός ήδη και για τα περί «Δεξιάς του Κυρίου», συναντήθηκε με τον (νεόκοπο τότε) πρωθυπουργό Καραμανλή, θρασύτατος, με παρόντα τα τηλεοπτικά συνεργεία, είχε δηλώσει: «Δόξα σοι ο Θεός. Οι καταστάσεις αλλάζουν». Όχι, «Ουφ, επιτέλους νικήσαμε!» δεν είχε πει. Συγκρατήθηκε.
9°
