Έως σήμερα το μάθημα των Θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό από τη Γ΄ Δημοτικού έως και τη Γ΄ Λυκείου. Στις προθέσεις του Υπουργείου Παιδείας για το Νέο Λύκειο είναι ο υποχρεωτικός του χαρακτήρας να παραμείνει στις δύο πρώτες τάξεις του Λυκείου και στη Γ΄ να αποτελεί μάθημα επιλογής. Πρόκειται, επίσης, στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου το μάθημα να μετονομαστεί σε «Θρησκεία και Κόσμος». Απέναντι στις προθέσεις αυτές υπήρξαν αντιδράσεις. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το μάθημα και στη Γ΄ Λυκείου θα πρέπει να είναι υποχρεωτικό, κάποιοι άλλοι ότι θα πρέπει να είναι επιλογής σε όλο το Λύκειο. Η ATHENS VOICE φιλοξενεί τις δύο διαφορετικές απόψεις, με τον Σταύρο Γιαγκάζογλου, σύμβουλο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, να τάσσεται υπέρ της διατήρησης του υποχρεωτικού χαρακτήρα του μαθήματος, και την Εύη Ζαμπέτα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, να τάσσεται κατά, υποστηρίζοντας επιπλέον ότι έτσι όπως διδάσκεται το μάθημα («διατηρεί κατ’ ουσίαν ομολογιακό χαρακτήρα») δεν έχει θέση στο σχολείο.
ΝΑΙ
Τα Θρησκευτικά στο νέο Λύκειο
Σταύρος Γιαγκάζογλου*
Συνήθως οι επικριτές της υποχρεωτικής διδασκαλίας των Θρησκευτικών θεωρούν ως δεδομένο το στενά ομολογιακό και κατηχητικό χαρακτήρα τους. Η πραγματικότητα αυτή προκαλεί εντάσεις που αποκαλύπτουν συχνά διαμετρικά αντιτιθέμενες θέσεις για τη θρησκευτική εκπαίδευση στο δημόσιο σχολείο. Θεωρούμε ότι είναι καιρός τα Θρησκευτικά στο «Νέο Λύκειο» να προσλάβουν ένα πιο ανοικτό και πλουραλιστικό περιεχόμενο. Διατηρώντας και επεκτείνοντας τον γνωσιακό και παιδαγωγικό χαρακτήρα του, το μάθημα μπορεί να ανταποκριθεί στις σύγχρονες μορφωτικές ανάγκες των μαθητών, υπηρετώντας ένα «θρησκευτικό γραμματισμό», ο οποίος εντάσσεται σε έναν πολιτισμικό εγκλιματισμό στην ευρύτερη κοινωνική πραγματικότητα. Πρόκειται για καίρια διάσταση της θρησκευτικής αγωγής, που συμβάλλει στη δημιουργία θρησκευτικά συνειδητοποιημένων και διαλεγόμενων πολιτών.
Η εναλλακτική θεώρηση των Θρησκευτικών στο Νέο Λύκειο θα έχει επίκεντρο τη θρησκευτική παράδοση του τόπου, που σαρκώθηκε στη ζωή και αποτυπώθηκε στα μνημεία του πολιτισμού της Ορθοδοξίας. Οι μαθητές είναι χρήσιμο και πολύτιμο να γνωρίζουν τη θρησκευτική παράδοση του τόπου και συνάμα να διαλέγονται με τις χριστιανικές παραδόσεις της Ευρώπης και του κόσμου, αλλά και με τα μεγάλα θρησκεύματα, ιδιαίτερα όσα ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Η διευρυμένη αυτή θρησκευτική εκπαίδευση εξετάζει ερευνητικά και κριτικά την προσφορά στην ιστορία και στον πολιτισμό κάθε θρησκευτικής παράδοσης, αποβλέποντας στο θρησκευτικό γραμματισμό, αλλά και στην ευαισθητοποίηση και στον αναστοχασμό των μαθητών απέναντι στο δικό τους θρησκευτικό και ηθικό προβληματισμό.
Ένα τέτοιο μάθημα Θρησκευτικών μπορεί να είναι ζήτημα επιλογής για έναν έφηβο στο Λύκειο - προθάλαμο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης; Ποιο μάθημα θα συζητά τα ηθικά και υπαρξιακά ερωτήματά του ως ερμηνευτική αναζήτηση του νοήματος, ως υποδομή για την ίδια τη ζωή; Όταν τα Θρησκευτικά δεν διδάσκονται υποχρεωτικά, πώς θα αντιμετωπιστούν τα ολοένα και αυξανόμενα ζητήματα διαπολιτισμικής αγωγής, θρησκευτικού φονταμενταλισμού, θρησκευτικής ετερότητας, ηθικής ανάπτυξης και συμπεριφοράς κ.ά.; Η Ελληνική Πολιτεία έχει ευθύνη για μια σύγχρονη και υπεύθυνη θρησκευτική αγωγή. Για να διαχειριστεί επιτυχώς το θρησκευτικό φαινόμενο στην πολυείδεια και πολυπλοκότητά του, είναι ανάγκη οι πολίτες να γνωρίζουν έγκυρα τις πραγματικές διαστάσεις του.
Τα Θρησκευτικά δεν είναι ένα μάθημα όπως τα άλλα. Δεν αναφέρεται στην ανάλυση του θρησκευτικού φαινομένου, ούτε καν στην ιστορία του Χριστιανισμού. Παρά τον κατ’ επίφαση εκσυγχρονισμό του περιεχομένου και την αλλαγή των διδακτικών εγχειριδίων το 2006, το μάθημα διατηρεί κατ’ ουσίαν ομολογιακό χαρακτήρα. Αν και το Σύνταγμα αναγνωρίζει μεταξύ των σκοπών της εκπαίδευσης την καλλιέργεια της θρησκευτικής συνείδησης, η εκπαιδευτική πολιτική επιμένει να συρρικνώνει αυτή την έννοια στην κατήχηση περί την επικρατούσα θρησκεία. Ένα ομολογιακό μάθημα δεν έχει θέση στο σχολείο, ούτε για την πλειονότητα ούτε για τις μειονότητες. Οι εκκλησίες μπορούν με το λόγο και το έργο τους να ασκήσουν παιδαγωγικό ρόλο. Ο ρόλος του σχολείου είναι να καλλιεργεί την κοινωνική συνοχή και την πρόσβαση όλων στη γνώση. Ακόμη δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς σκέφτεται το Υπουργείο Παιδείας για τα Θρησκευτικά. Οι προτάσεις για το «Νέο Λύκειο», αν και προς το παρόν δεν εξειδικεύονται πλήρως, ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων. Ανακοινώθηκε η πρόθεση το μάθημα στη Β΄ και Γ΄ Λυκείου να ονομάζεται «Θρησκεία και Κόσμος», ενώ περιορίζονται ελαφρώς οι ώρες διδασκαλίας του μαθήματος στη Β΄ Λυκείου και καθίσταται επιλεγόμενο στη Γ΄ Λυκείου. Τίποτε δεν φαίνεται να αλλάζει στην υποχρεωτική εκπαίδευση αλλά και στην Α΄ Λυκείου όσον αφορά το χρόνο και το περιεχόμενο του μαθήματος. Ο διδακτικός χρόνος που αντιστοιχεί σε κάθε γνωστικό αντικείμενο δεν μπορεί να μένει ο ίδιος εις το διηνεκές. Ο καταμερισμός εργασίας στην επιστήμη αναπτύσσεται και αυτό αναγκαία συνεπιφέρει αλλαγές στη διαδικασία της μάθησης. Η κοινωνία που επιμένει το σχολείο να μην αλλάζει, οπισθοδρομεί. Η αντίρρηση των Ελλήνων Θεολόγων για ένα μάθημα με τίτλο «Θρησκεία και Κόσμος», πέραν του ότι είναι ακατανόητη, προδίδει ενδεχομένως και την πραγματική αδυναμία και ακαταλληλότητα του κλάδου των Θεολόγων να το διδάξουν. Σε εποχές οικονομικής, κοινωνικής και πνευματικής κρίσης, ο αναστοχασμός πάνω στην ταυτότητα και τον πολιτισμό μας είναι προϋπόθεση για να ξαναβρούμε τον εαυτό μας και τους όρους συγκρότησης της κοινωνικής συνοχής. Η εμμονή σε παραδοσιακές μυθοπλασίες και φοβίες, όπως ότι η ταυτότητα του έθνους κινδυνεύει αν αλλάξει το παραμικρό στο μάθημα των Θρησκευτικών, αποτελεί μια ακόμη εκδήλωση πνευματικής ένδειας.
