O Άρης Μουσιώνης είναι εδώ και λίγους μήνες διοικητής της 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής. Όταν στις 13 Απριλίου το «Αλεξάνδρα» δήλωνε αδυναμία να κάνει εφημερία λόγω έλλειψης κλινών, ο Ά. Μουσιώνης διαπίστωνε ότι υπήρχαν 50 κενές κλίνες. «Τα κρεβάτια δεν ανήκουν σε κλινικάρχες, δεν είναι βιλαέτια κανενός» δήλωσε λίγο πριν απομακρυνθεί, τελικά, η διοίκηση του νοσοκομείου. «Το σύστημα υγείας στη χώρα μας –και το πολιτικό και το κοινωνικό-επαγγελματικό– είναι πελατειακό. Υπάρχουν ορισμένοι γιατροί που θεωρούν τα νοσοκομεία ως τιμάριό τους. Ξέρετε ποιος είναι ο παραλογισμός; Τα νοσοκομεία μας είναι κρατικά, αλλά δεν λειτουργούν ως δημόσια. Έχουν συγκροτηθεί παράνομα μέσα στα νοσοκομεία «ιδιωτικές» κλινικές διαφόρων ειδικοτήτων από διακεκριμένους μάλιστα γιατρούς, με την ανοχή όλων μας. Αυτοί καθορίζουν το ποιος, πότε και από πού θα μπει κάποιος για εισαγωγή. Πώς μας ξέφυγε αυτό; Από την παραβίαση, χρόνια τώρα, μιας βασικής αρχής ότι οι δομές του συστήματος υγείας στη χώρα μας υπάρχουν για να καλύπτουν τις ανάγκες των πολιτών και όχι να υπηρετούν ανάγκες των λειτουργών υγείας ή των κρατικών και κυβερνητικών στελεχών».
Και πώς προέκυψε ξαφνικά ένας Α. Λοβέρδος ή ένας Ά. Μουσιώνης να «πάρουν το όπλο τους», για μια κατάσταση που οι πολιτικές ηγεσίες ανέχονταν επί δεκαετίες; Και οι γιατροί γιατί σιωπούσαν;
Βρίσκομαι στη θέση ως επιλογή του υπουργού Υγείας και του πρωθυπουργού με βάση μια δουλειά στο «Θεαγένειο» Θεσσαλονίκης, όπου ενώ βελτιώθηκε η ποιότητα της παροχής υπηρεσιών, μειώθηκαν δραστικά οι δαπάνες. Για αιμοστατικές σκόνες και αντισυμφυτικές μεμβράνες το 2009 ξοδεύτηκαν 4,5 εκ. ευρώ και το 2010 έπεσαν κάτω από 500 ευρώ, χωρίς να υπάρξουν περιορισμοί στη χρήση τους... Πώς έγινε; Απλώς, είχα ζητήσει όποιος χρησιμοποιεί τα υλικά να αιτιολογεί το γιατί. Ξέρετε κάτι; Είμαστε πρώτοι στην ΕΕ σε περιττές, χωρίς όρια εξετάσεις, σε αφειδώλευτη χορήγηση φαρμάκων, χωρίς αυτό να μεταφράζεται ότι έχουμε και την καλύτερη παροχή υπηρεσιών υγείας στην Ευρώπη. Σημειώστε και ένα ακόμη ρεκόρ: η Ελλάδα κατατάσσεται μεταξύ των πρώτων χωρών σε ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, που στέλνουν πολλούς ασθενείς στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας από υπερκατανάλωση αντιβιοτικών!
Η σπατάλη στα νοσοκομεία είναι πασίδηλη και δύσκολο ακόμη και σήμερα να περιοριστεί. Υπάρχουν ελλείψεις υλικών αλλά και «ελλείψεις»... που ευνόησαν μεγάλα πάρτι μεταξύ του υγειονομικού κόσμου και των εταιρειών. Βρέθηκα πρόσφατα σε δύο μεγάλα νοσοκομεία, για να διαψεύσω δημοσιεύματα που έφεραν τον Ευαγγελισμό στεγνό από υλικά και το ΚΑΤ, το κατεξοχήν μάχιμο τραυματολογικό κέντρο της χώρας, να εμφανίζεται ανήμπορο να αντιμετωπίσει και τα επείγοντα. Πήγα επιτόπου για να διαπιστώσω ότι δεν υπήρχαν ελλείψεις... Αυτό δεν σημαίνει ότι με την κρίση που βιώνουμε δεν υπάρχουν προβλήματα. Βιώνουμε και το εμπάργκο από τις προμηθεύτριες εταιρείες προς τα νοσοκομεία, γιατί είχαν να πληρωθούν από το 2005. Καταφέραμε, ωστόσο, παρά την κρίση και τους περιορισμούς του μνημονίου, να εξοφλήσουμε εκκρεμότητες μέχρι και το τρίτο τρίμηνο του 2010, κάνοντας μεγάλη προσπάθεια για να αντιμετωπίσουμε τα χρέη ετών. Θέλω, ωστόσο, να σημειώσω ότι οι δομές ενός συστήματος υγείας δεν υπάρχουν μόνο γι’ αυτούς που το έχουν άμεσα ανάγκη αλλά και για το σύνολο των πολιτών, που πρέπει να νιώθει σιγουριά και ασφάλεια ότι τα νοσοκομεία που υπάρχουν, είναι σε λειτουργία. Υπό την έννοια αυτή, η διασπορά μιας μη διασταυρωμένης είδησης από τα μέσα ενημέρωσης είναι νοσογόνος, δημιουργεί «ασθένεια»...
Επιμένουμε στην πληγή της σπατάλης. Ακούμε για υλικά και όργανα που τα προμηθεύονται στα νοσοκομεία σε απεριόριστες ποσότητες και εξωφρενικές τιμές. Εδώ τι γίνεται; Για τα υλικά, κάνουμε μια προσπάθεια να βάλουμε κανόνες και προδιαγραφές. Οι γιατροί οφείλουν πλέον να γράφουν με σαφήνεια ποιο είναι το υλικό και το εργαλείο που χρειάζονται. Δεν επιτρέπεται πλέον να «φωτογραφίζουν» κάποια εταιρεία μέσα από τις προδιαγραφές. Πρέπει να υπάρχει επιστημονική λογοδοσία. Ο έλεγχος –και μάλιστα ηλεκτρονικά– αρχίζει να αποδίδει. Στο ΚΑΤ, για παράδειγμα, ξοδεύτηκαν το 2009 για οστικά μοσχεύματα 18.740.000 ευρώ. Το 2010, για τον ίδιο περίπου αριθμό ορθοπεδικών επεμβάσεων, 9.430.000 ευρώ. Και φέτος το πρώτο τετράμηνο του 2011 ξοδεύτηκαν 270.000, δηλαδή θα έχουμε ξοδέψει ετησίως αρκετά λιγότερα από ένα εκατομμύριο ευρώ. Και ενώ αυτό συμβαίνει, ο αριθμός των πολιτών που λόγω κρίσης προσφεύγει στα δημόσια νοσοκομεία έχει αυξηθεί. Χρησιμοποιούμε πολύ λιγότερα υλικά, που κατασπαταλούνταν. Τώρα επιχειρούμε το επόμενο βήμα. Στο ΚΑΤ δημιουργούμε τράπεζα οστικών μοσχευμάτων, κάτι που ήδη πολλές ευρωπαϊκές χώρες –Λουξεμβούργο, Δανία, Ισπανία– έχουν εδώ και καιρό πετύχει. Γιατί όχι κι εμείς;
Επειδή υπάρχει κορεσμός στην κοινή γνώμη από εξαγγελίες, υπάρχει κάποιος εφικτός στόχος ώστε να γίνει αισθητή η αλλαγή σε ό,τι αφορά το ΕΣΥ; Σημειώστε, λοιπόν: ΤΕΠ. Που σημαίνει, Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών. Ο μεγάλος βραχνάς του πολίτη είναι πότε θα φτάσει το ΕΚΑΒ και, όταν φτάσει στο νοσοκομείο, πώς θα τον αντιμετωπίσουν. Τα ΤΕΠ ήταν ένα θαύμα που λειτούργησε μόνο για 2 εβδομάδες στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων –Σισμανόγλειο Αθηνών, Παπαγεωργίου Θεσ/νίκης, Πανεπιστημιακό Ηρακλείου– τα υπόλοιπα μπήκαν στην κατάψυξη.
Γιατί; Γιατί δεν βόλευε πολλούς μέσα από την πύλη του νοσοκομείου... Κι όμως το σύστημα αυτό εξυπηρέτησε υποδειγματικά για 15 μέρες όχι μόνο τον πληθυσμό του λεκανοπεδίου, αλλά και επιπλέον δύο εκατομμύρια επισκεπτών. Ήδη άρχισε η προσπάθεια επαναλειτουργίας των ΤΕΠ στο ΚΑΤ, στον Ερυθρό Σταυρό και στο Γενικό Κρατικό «Γ. Γεννηματάς».
Τι σημαίνουν τα αρχικά αυτά για τον πολίτη; Σημαίνουν το εξής: Θα καταφτάνουν στο τμήμα αυτό του νοσοκομείου μόνο τα επείγοντα περιστατικά. Θα υπάρχει διαλογή και αξιολόγηση περιστατικών όχι από τους ειδικευόμενους γιατρούς, όπως συνήθως, αλλά με την παρουσία ειδικού γιατρού. Θα αντιμετωπίζεται ο ασθενής άμεσα από την ομάδα των γιατρών, όπως γίνεται παντού στην Ευρώπη, και δεν θα μεταφέρεται μαρτυρικά από ιατρείο σε ιατρείο μέχρι να ολοκληρωθεί ο κύκλος της εξέτασης. Απλό και αποτελεσματικό. Το ζήσαμε για 15 μέρες, το επαναφέρουμε, μπορεί να γίνει.
Οι συνενώσεις ομοειδών νοσοκομείων τι εξυπηρετούν; Μήπως έχουμε μια ακόμη άσκηση επί χάρτου; Κάθε άλλο. Προσέξτε. Η χώρα μας διαθέτει υπερεπάρκεια δομών, υποδομών και ανθρώπινων πόρων στο χώρο της Υγείας – εκτός από το νοσηλευτικό προσωπικό, όπου έχουμε πραγματικές ελλείψεις. Κι όμως, ακούστε το παράδειγμα που θα σας πω: «Έλενα Βενιζέλου». Το μαιευτικό γυναικολογικό τμήμα έχει σε ανάπτυξη 206 κλίνες και διαθέτει 86 γιατρούς, παρακαλώ – 61 ειδικούς και 25 ειδικευόμενους. Όταν όμως εφημερεύει, κι αυτό γίνεται καθημερινά για γυναικολογικά περιστατικά, εφημερεύει και μια διαφορετική κλινική από τις 6 συνολικά που διαθέτει. Την ημέρα της εφημερίας μίας μαιευτικής κλινικής, υπάρχει μόλις ένας ειδικός και 3 ειδικευόμενοι. Εντάξει με το πρώτο περιστατικό, το δεύτερο όμως αναγκαστικά θα το διαχειριστεί ειδικευόμενος, πιθανόν άρτι αφιχθείς από επαρχιακό κέντρο υγείας όπου έκανε το αγροτικό του. Κι αυτό στην καρδιά της Αθήνας, στη «Μέκκα» της γυναικολογίας-μαιευτικής...
Με τις συνενώσεις τι γίνεται; Κάποτε στη χώρα μας υπήρχε το σλόγκαν «κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γυμναστήριο». Φτάσαμε στις μέρες μας στο σύνθημα «κάθε θάλαμος και κλινική, κάθε διάδρομος και κλινικάρχης». Σημειώστε ότι ενώ έχουμε 2.000 θέσεις διευθυντών ΕΣΥ, διαθέτουμε 6.500 διευθυντές. Και ενώ γενικότερα έχουμε υπερπληθώρα γιατρών, την ημέρα της εκτάκτου ανάγκης, δηλαδή στις εφημερίες, έχουμε έλλειμμα γιατί υπάρχει κατακερματισμός δυνάμεων. Το μυστικό των συνενώσεων είναι ότι μετατρέπουμε τις κλινικές σε τμήματα. Είναι συνεπώς συνένωση δυνάμεων και ανασχεδιασμός πόρων για την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη.
Λίστες αναμονής. Πώς μπορεί να εξουδετερωθεί το μαρτύριο της πολύμηνης αναμονής για μια εξέταση στο νοσοκομείο; Είναι κοινό μυστικό ότι για τα ραντεβού κρατούνται... διπλά βιβλία. Το επίσημο και το άλλο, το κλειδωμένο στο συρτάρι κάποιων επιτήδειων που κρατούν χώρο για τη δική τους πελατεία... Ο Α. Μουσιώνης βρέθηκε σε μια νοσοκομειακή μονάδα με 17 κλινικές, κάλεσε τους κλινικάρχες σε σύσκεψη και αιφνιδιαστικά τους ζήτησε τα βιβλία με τα ραντεβού. Ένας συνεργάτης του ρώτησε: «Είσαι σίγουρος ποια βιβλία θα σου φέρουν;» «Απολύτως. Όποιο βιβλίο και να φέρουν εγώ θα το κρατήσω». Έφεραν τα επίσημα βιβλία οι περισσότεροι. Και η εικόνα ήταν μαγική. Υπήρχαν μέρες με τρία ή τέσσερα μόλις κλεισμένα ραντεβού, ενώ μπορούσαν να εξετάσουν 20 και 30. Να πώς μακραίνουν οι λίστες αναμονής... Τα άλλα ραντεβού κλείνονταν «κάτω από το τραπέζι» από τους «ενδιαφερόμενους» γιατρούς... Ο διοικητής πήρε τα επίσημα βιβλία, τα παρέδωσε στη γραμματεία εξωτερικών ιατρείων και ζήτησε τα ραντεβού να κλείνονται μόνο από εκεί. Αποτέλεσμα; Οι χρόνοι αναμονής των ασθενών έπεσαν εντυπωσιακά.
Αιμοδοσία. Η Ελλάδα έχει 218 μηχανήματα για ορολογικούς ελέγχους του αίματος. Δηλαδή, μόνο για μία από τις αιματολογικές εξετάσεις διαθέτουμε τόσα μηχανήματα όσα μπορούν να εξυπηρετήσουν τις μισές από τις 27 χώρες-μέλη της ΕΕ! Ο κατακερματισμός των μέσων είναι τέτοιος, που βολεύει μόνο όσους έχουν αλισβερίσι. Απο την ορθολογική αξιοποίηση των μηχανημάτων αυτών αλλά και ολόκληρου του συστήματος αιμοδοσίας εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν για το 2011 πάνω από 150.000.000 ευρώ.
Εργαλεία μιας χρήσεως. Σε νοσοκομειακή μονάδα, σε πείσμα των καιρών για περικοπές και περιορισμό της σπατάλης, ο διοικητής αιφνιδιάζει διοίκηση και κλινικάρχες ζητώντας κατάλογο για την αγορά με τις καλύτερες προδιαγραφές χειρουργικών εργαλείων διεθνώς. Με μια μικρή λεπτομέρεια: να είναι πολλαπλών χρήσεων! Ένα πανάκριβο εργαλείο πολλαπλών χρήσεων αποδεικνύεται πάμφθηνο γιατί παρέχει ασφάλεια στην επέμβαση, έχει 3 χρόνια εγγύηση, σέρβις προσιτό και, το κυριότερο, σε ενάμιση μήνα απόσβεση. Μετά από αυτό, το κόστος ανά χειρουργείο από 3.550, 5.500 ή ακόμα και 7.500 ευρώ πέφτει στα 30 ευρώ, όσο δηλαδή κοστίζει η αποστείρωσή του. Αλλά η σπατάλη φαίνεται και από τη σύγκριση με άλλες χώρες που παράγουν εργαλεία μιας χρήσεως και το πόσο ξοδεύουν για να τα χρησιμοποιήσουν. Η Δανία ξοδεύει το 4,2%, η Μ. Βρετανία το 2,4% και το Βέλγιο το 3,7%. Η Ελλάδα για τα ίδια εργαλεία μιας χρήσεως στα χειρουργεία ξοδεύει 36,4%!
