Η Euphoria της Ελλάδας περνά από την Ελευσίνα

Όταν οδηγούμε στην Ιερά Οδό, από Αθήνα με κατεύθυνση προς το Αιγάλεω κι από εκεί προς την Ελευσίνα, είναι πιθανόν να μην συνειδητοποιούμε ότι ακολουθούμε τον αρχαιότερο δρόμο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Είναι ο ίδιος δρόμος, τον οποίο ακολουθούσε συχνά ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός για «ν΄ αρμέξει ζωή από τον έξω κόσμον», όπως αναφέρει στο ομώνυμο ποίημα του.

Η Ελευσίνα από τα πανάρχαια χρόνια, από τότε που Αθηναίος Βασιλιάς Ερεχθέας νίκησε τον Ελευσίνιο Βασιλιά Εύμολπο, κινείται συμπληρωματικά και στηρίζει τη λειτουργία και την ανάπτυξη της πόλης των Αθηνών, αρχικά μέσω της αγροτικής παραγωγής και από τον 20ο αιώνα και μετά, μέσω της βιομηχανικής παραγωγής.

Αν και η πόλη διαθέτει σημαντικό ιστορικό και πολιτιστικό κεφάλαιο, είναι γενικά παραδεκτό ότι στα μάτια της συντριπτικής πλειοψηφίας η Ελευσίνα ταυτίζεται με τη βιομηχανική δραστηριότητα και την περιβαλλοντολογική μόλυνση. Αυτό είναι λογικό γιατί επί δεκαετίες στην ευρύτερη περιοχή του Θριασίου είναι συγκεντρωμένη η πλειοψηφία της βιομηχανικής δραστηριότητας της χώρας. Είναι αυτό που αναφέρεται συχνά ότι στο ελληνικό πλαίσιο, η Ελευσίνα αντιστοιχεί στην Κίνα που παράγει και η Αθήνα στη Δύση που καταναλώνει.

Αλλά πόσοι από εμάς έχουμε εικόνα του πανέμορφου αρχαιολογικού χώρου της και της αρχαίας ακρόπολης της, της μοναδικής στην Αττική εκτός εκείνης των Αθηνών; Πόσοι από εμάς γνωρίζουμε ότι στην Ελευσίνα βρίσκονται οι τάφοι των «Επτά επί Θήβας»; Πόσοι γνωρίζουμε ότι οι Αισχύλος και Κυναίγειρος ήταν αδέλφια και γεννήθηκαν στην Ελευσίνα; Πόσοι γνωρίζουμε ότι οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες Μάρκος Αυρήλιος και Αδριανός είχαν μυηθεί στα Ελευσίνια Μυστήρια;

Πόσοι από εμάς έχουμε συνειδητοποιήσει ότι η Ελευσίνα αντιπροσώπευε για τις αρχαιοελληνικές δοξασίες ό,τι αντιπροσωπεύουν σήμερα οι Άγιοι Τόποι για το Χριστιανισμό, τα Ιεροσόλυμα για τον Ιουδαϊσμό ή η Μέκκα για το Μουσουλμανισμό;

Ακόμα στις νεότερες ιστορικές περιόδους, πόσοι γνωρίζουμε ότι εκεί βρίσκεται ο μοναδικός ναός στην ελληνική επικράτεια αφιερωμένος στον Άγιο Ζαχαρία που είναι ο προστάτης των αρτοποιών και ότι αυτό συνδέεται με τη Δήμητρα και την παραγωγή σταριού; Ότι στο λόφο δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο υπήρχε ενετικός πύργος μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’50, ο οποίος θυσιάστηκε στο βωμό της βιομηχανικής επανάστασης; Ότι στην Ελευσίνα φτιάχτηκαν τα πρώτα ελληνικά σαπωνοποιία, τσιμεντοβιομηχανίες, ναυπηγεία, χαλυβουργεία;

Πόσοι γνωρίζουμε ότι το λιμάνι της Ελευσίνας έπαιξε στρατηγικό ρόλο στην Ανεξαρτησία του ’21, γιατί από εκεί μεταφερόταν το ρετσίνι των βουνών της Αττικής προς τους μπουρλοτιέρηδες και τα γυναικόπαιδα των μαχητών του ’21 προς τα νησιά του Σαρωνικού; Πόσοι γνωρίζουμε ότι ο αρχιστράτηγος Καραϊσκάκης δημιούργησε εκεί το λεγόμενο «Στρατόπεδο της Ελευσίνας», από το οποίο διηύθυνε την πολιορκία της πόλης των Αθηνών;

O συνδυασμός του ιστορικού κεφαλαίου με τη σημαντική οικονομική συνεισφορά καθιστά μοναδική την υποψηφιότητα της Ελευσίνας για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για τους παρακάτω λόγους:

1. Κατ' αρχήν, με την υποψηφιότητα της Ελευσίνας στέλνεται ένα παγκοσμιοποιημένο μήνυμα πολιτισμού. Η κύρια ιδέα της υποψηφιότητας (concept) είναι απόλυτα συνυφασμένη με την ιστορία της πόλης. Αναφέρομαι στη λέξη «EUphoria» που παραπέμπει στο ρόλο που διαδραμάτιζε ως σιτοβολώνας των Αθηνών.

Πάνω στις σχέσεις ζωής-θανάτου και ανθρώπου-φύσης διαδραματίζεται ο μύθος της Δήμητρας και της Περσεφόνης, όπου η τελευταία (η Κόρη) κατέβαινε για 6 μήνες στον Κάτω Κόσμο (χειμώνας - απραξία) και κατόπιν ανέβαινε 6 μήνες πάνω στη γη (άνοιξη - ευφορία)

Και με βάση αυτό το μύθο διαδραματίζονταν τα Ελευσίνια Μυστήρια, η σημαντικότερη μυστικιστική τελετή της Αρχαίας Ελλάδας, τα οποία ξεκινούσαν στις 23 Αύγουστου (δηλαδή αυτές τις ημέρες). Οι τελετές κορυφώνονταν την 15η ημέρα του μήνα Βοηδρομίωνα όταν τελούταν η Πομπή των Ελευσίνιων Μυστηρίων, η όποια ξεκινούσε από την Αγορά της Αθήνας και τερμάτιζε στο χώρο τέλεσης των Μυστηρίων στην Ελευσίνα. Τα Ελευσίνια Μυστήρια τελούνταν κατά την αρχαϊκή εποχή κόντρα στον ορθολογισμό της αρχαίας φιλοσοφίας, διατηρήθηκαν επί ελληνιστικής εποχή κι έφτασαν στο ζενίθ της απήχησής τους κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Επίσης, χρησιμοποιώντας τη λέξη EUphoria, συνδέεται μία αρχαία ελληνική λέξη με την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του προθέματος EU. Και λόγω της ετοιμολογίας της λέξης «Ευφορία» ως «καλώς φέρω» συνδέεται θετικά η υποψηφιότητα της Ελευσίνας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

2. Με την υποψηφιότητα στέλνεται μήνυμα το οποίο εμπεριέχει σημαντικά διεθνή πολιτιστικά στοιχεία. Η υποψηφιότητα δεν αφορά απλά μία πόλη με σημαντική ιστορία ή ένα μύθο με παγκόσμια απήχηση. Η Ελευσίνα είναι η πόλη του Αισχύλου, του κορυφαίου τραγικού, του οποίου τα έργα έχουν συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην ανάδειξη του δυτικού πολιτισμού και ερμηνεύονται μέχρι και σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Η σύγχρονη πόλη της Ελευσίνας τιμά τον τραγωδό και μέσω του πολιτιστικού θεσμού των Αισχυλείων, ο οποίος έχει αποκτήσει διεθνές χαρακτήρα και συμβάλει στην πολιτιστική ανάπτυξη όχι μόνο της περιοχής αλλά και της πρωτεύουσας.

3. Η Ελευσίνα στήριξε την Αθήνα αρχικά με την αγροτική παραγωγή και κατόπιν με τη βιομηχανική παραγωγή. Τα τελευταία χρόνια η περιοχή αναδύεται ως Ευρωπαϊκό Διαμετακομιστικό Κέντρο για το εμπόριο με την Ασία. Ταυτόχρονα, όμως, η πόλη της Ελευσίνας αστικοποιείται ενώ η βιομηχανική δραστηριότητα εντείνεται, κι αυτή είναι η πρώτη μεγάλη πρόκληση με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπη σήμερα η έννοια της βιωσιμότητας της ανάπτυξης (EUrbanization).

4. Με την υποψηφιότητα στέλνεται το σημαντικό μήνυμα της ισορροπίας ανάπτυξης και περιβάλλοντος, δηλαδή της βιώσιμης ανάπτυξης. Είναι σίγουρο ότι η Ελευσίνα ως βιομηχανικό κέντρο της χώρας έχει επιβαρυνθεί περιβαλλοντικά. Η βιομηχανική ρύπανση ήταν παλαιότερα μεγαλύτερη όταν λειτουργούσε η βαριά βιομηχανία όπως τσιμεντοβιομηχανίες και χαλυβουργίες. Η ρύπανση σήμερα έχει μετατραπεί από βιομηχανική σε κυκλοφοριακή λόγω των αυτοκινήτων και των φορτηγών.

Παρ' όλα αυτά η ευρύτερη περιοχή της Ελευσίνας εξακολουθεί να φιλοξενεί ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής βιομηχανικής δραστηριότητας και τη συντριπτική πλειοψηφία της διύλισης πετρελαίου. Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι χωρίς τη λειτουργία της βιομηχανίας και των διυλιστηρίων της περιοχής, η ελληνική οικονομία και βιοτικό επίπεδο θα πήγαινε δεκαετίες πίσω.

Κι έρχεται τώρα η σύγχρονη πόλη και σταδιακά αναδύεται ως ευρωπαϊκού επιπέδου Διαμετακομιστικό Κέντρο και ταυτόχρονα διεκδικεί την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021. Κι όλα αυτά προβάλλοντας την «Ευφορία» δηλαδή το «καλώς φέρω» στην επανασύνδεση κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας με την τέχνη και τον πολιτισμό. Και μέσω της υποψηφιότητάς της να προτείνει τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης ανθρώπου με το περιβάλλον και τη φύση (EUnvironment), της δεύτερης μεγάλης κατηγορίας σχέσεων που χρειάζεται να επαναπροσδιοριστεί.

5. Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, το μήνυμα της υποψηφιότητας της Ελευσίνας στέλνει το σημαντικό αλλά και δυναμικό μήνυμα ότι μία εργατούπολη, που θυσιάστηκε στο βωμό της οικονομικής ανάπτυξης μίας ολόκληρης χώρας, αγωνίζεται για να ανακτήσει την ιστορική αίγλη της, γίνεται σημείο αναφοράς στον πολιτισμό και ‒μέσω της αναβάθμισης του βιοτικού επιπέδου και της μόρφωσης των κατοίκων της‒ ευελπιστεί ότι μπορεί να συνεισφέρει στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και να διοργανώσει την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021.

Οι σύγχρονοί πολίτες της Ελευσίνας, οι απόγονοι των πρώτων Ελλήνων βιομηχανικών εργατών ή αγροτών ή Μικρασιατών προσφύγων, βρίσκονται αντιμέτωποι με την τρίτη μεγάλη κατηγορία σχέσεων που χρειάζεται επαναπροσδιορισμό. Οι απόγονοι των εργατικών οικογενειών, μορφώνονται και σταδιακά μετεξελίσσονται σε υπαλλήλους ή επιχειρηματίες, και διαπρέπουν σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής ζωής, οδηγώντας την πόλη στη διεκδίκηση της διοργάνωσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2021.

Η υποψηφιότητα αναφέρεται στην πρόκληση της σχέσης του ατόμου με τον Εαυτό του (προσωπική βιωσιμότητα), που αποκρυσταλλώνεται στη σχέση με την εργασία, στην ανάγκη για επιβίωση, δημιουργικότητα και αναγνώριση (The EU working class).

Οι άλλες υποψηφιότητες της Καλαμάτας και της Ρόδου έχουν επίσης πολλά πολιτιστικά στοιχεία, είναι αξιόλογες και σεβαστές. Αλλά η Ελευσίνα συμπυκνώνει ιστορία, πολιτισμό και συνδυάζει προκλήσεις όπως η αστικοποίηση εν μέσω βιομηχανικής δραστηριότητας (EUrbanzation), η ισορροπία ανάπτυξης και περιβάλλοντος (EUnvironment) και η προσπάθεια των εργαζομένων να επιβιώσουν, να δημιουργήσουν, να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο και να αναγνωριστούν σε εθνικό και διεθνές επίπεδο μέσω του (The EU working class). Κι αυτά τα στοιχεία δεν τα διαθέτουν οι άλλες ελληνικές προτάσεις.

Και φυσικά η επιλογή της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2021 δεν θα πρέπει να βασιστεί στην ποσότητα και ποιότητα των ξενοδοχειακών υποδομών. Αλλά ακόμα κι αν η υποψηφιότητα βασιστεί στο παραπάνω, η Αθήνα μπορεί να συνεισφέρει στην Ελευσίνα σε αυτό (όπως συνεισφέρει η Ελευσίνα στην Αθήνα σε πολλά άλλα).

Επίσης στο πλαίσιο των προετοιμασιών για τη διοργάνωση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2021, είναι δυνατό να δημιουργηθούν οι συγκοινωνιακές υποδομές που λείπουν, έτσι ώστε να συνδεθεί μέσω του δικτύου Μετρό (ή άλλα μέσα σταθερής τροχιάς), η πόλη-διοργανωτής της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και βιομηχανικό κέντρο της χώρας (Ελευσίνα) με την πρωτεύουσα (Αθήνα).

Μία συγκοινωνιακή σύνδεση που έτσι κι αλλιώς πρέπει να γίνει, γιατί α) με την ανάπτυξη του Διαμετακομιστικού Κέντρου Θριασίου αυξάνεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων ΔΧ, με αποτέλεσμα να πρέπει να μειωθεί η κυκλοφορία των ΙΧ αυτοκινήτων, β) καθημερινά μετακινούνται στην περιοχή περίπου 100.000 Αθηναίοι εργαζόμενοι κι ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά με την ανάπτυξη του Διαμετακομιστικού Κέντρου. Σε αυτούς τους εργαζόμενους θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα γρήγορης, ασφαλέστερης και φθηνότερης μετακίνησης με μέσα σταθερής τροχιάς και γ) γιατί η βιώσιμη ανάπτυξη σημαίνει και λιγότεροι ρύποι κι από ιδιωτικές μετακινήσεις.

Οι παραπάνω συγκοινωνιακές υποδομές θα χρησιμοποιηθούν κατά τη διεξαγωγή της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και θα συνδέσουν την Ελευσίνα με τις ξενοδοχειακές υποδομές της Αθήνας. Οι υποδομές θα παραμείνουν στην περιοχή, θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής, θα βελτιώσουν την παραγωγικότητα, θα αυξήσουν το πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων και θα διευκολύνουν την επαναφορά στην αναπτυξιακή τροχιά.

Κι επειδή η επαναφορά της ελληνικής οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά περνά μέσα από τη διεθνοποίηση της οικονομίας, είναι σίγουρο ότι τα πρώτα σημάδια στην πραγματική οικονομία (εκτός τουρισμού) θα φανούν στην Ελευσίνα και το Θριάσιο Πεδίο. Άρα η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελευσίνα μέσω των επενδύσεων και της ανάληψης της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας θα σηματοδοτήσει και την απαρχή της ανάκαμψης της υπόλοιπης Ελλάδας.

Με βάση τα παραπάνω, η πρόταση EUphoria της Ελευσίνας δεν είναι τοπικού χαρακτήρα. Αντιθέτως διαθέτει όλα εκείνα τα πολιτιστικά στοιχεία που την καθιστούν και υποψηφιότητα της Αθήνας ειδικότερα αλλά και της Ελλάδος γενικότερα.

Και είναι σημαντικό ότι οι Δήμοι Αθηνών, Πειραιώς καθώς και η Περιφέρεια Αττικής στηρίζουν ενεργά την υποψηφιότητα της Ελευσίνας. Και το πράττουν γιατί η ιστορική πόλη αγωνίζεται να ανακτήσει τον ιστορικό ρόλο της και να αναβαθμίσει το βιοτικό επίπεδο στηριζόμενη όχι μόνο στη διαχρονική συνεισφορά της στην οικονομία του νεοελληνικού κράτους, αλλά και στον πολιτισμό.

Και είναι σήμερα η σειρά των πολιτών της Αθήνας, του Πειραιά, της Αττικής και όλης της Ελλάδας να στηρίξουμε με κάθε μέσο την υποψηφιότητά της.

Γιατί η Euphoria της Ελλάδος περνά από την Ελευσίνα….