Περί ενημέρωσης και προπαγάνδας

Η κυβέρνηση προσπαθεί, ελέγχοντας τα ΜΜΕ, να στερεώσει και να ενισχύσει το κομματικό κράτος που έκτισε το ΠΑΣΟΚ με τη συναίνεση του λαού («καλά να πάθουν οι καναλάρχες!») και με ενθάρρυνση από τη γενικότερη συγκυρία: η αριστερή ιδεολογία είναι ηγεμονική και σαρωτική• στο όνομα του κοινού καλού όλα επιτρέπονται.

Σήμερα, επειδή είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να εφαρμοστεί αριστερή πολιτική στο πεδίο της οικονομίας, ο ΣΥΡΙΖΑ επικεντρώνεται, όπως έχουμε συζητήσει πολλές φορές, στο εποικοδόμημα: στον καθημερινό λόγο ―τον αναίσχυντα προπαγανδιστικό― στον πολιτισμό, στο γλωσσικό ιδίωμα. Και, όπως ήταν αναμενόμενο, επιθυμεί να ξεφορτωθεί τους ενοχλητικούς ανθρώπους (εφαρμόζοντας άτυπη μαύρη λίστα) και τα ενοχλητικά μέσα ενημέρωσης. Αλλά το πράγμα δεν είναι τόσο απλό: υπάρχει, θα λέγαμε, διαλεκτική σχέση ανάμεσα στους δύο πόλους.

Από τη μια πλευρά, το Διαδίκτυο και τα κυβερνητικά ΜΜΕ διαδίδουν την ήδη εδραιωμένη ιδεολογία του ΣΥΡΙΖΑ, μια κοσμοαντίληψη τετριμμένη και υπεραπλουστευμένη: αντικαπιταλισμός, τριτοκοσμικισμός, φιλοαναρχισμός, απόρριψη του ορθολογισμού, αντιδυτισμός, λατρεία της άγνοιας και της μετριότητας, μισαλλοδοξία, αναίδεια, σύμπλεγμα ανωτεροκατωτερότητας, επαρχιωτισμός, αμοραλισμός, διαγωγή «δρόμου».

Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί απαντούν με παρόμοια ευτέλεια, αφού η ευτέλεια των ΜΜΕ στον σύγχρονο κόσμο είναι γενικευμένη: οι αλητήριοι των reality shows και τα χαζοκόριτσα έχουν, προ πολλού, πάρει τη θέση των έγκυρων ειδήσεων, της «αντικειμενικής» ενημέρωσης. Αλλά δεν αναφέρομαι σε αυτή τη μετάθεση: αναφέρομαι στην ίδια την ειδησεογραφία που είναι εξίσου προπαγανδιστική με εκείνη που διαδίδει και στηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Εκτός από μια-δυο ψύχραιμες αναλύσεις κάπου-κάπου, τα κανάλια που ο κ. Παππάς έχει βαλθεί να κλείσει, έχουν παρασυρθεί, νομίζω, σε μεροληπτική, μονομερή και χειριστική μετάδοση πληροφοριών και εντυπώσεων τόσο από πολιτική όσο κι από γλωσσική άποψη.

Όλα τα δημοσιογραφικά κλισέ, μολονότι έχουν σχολιαστεί ξανά και ξανά, επαναλαμβάνονται κάθε μέρα, όλη μέρα: οι διαπραγματεύσεις παραμένουν «θρίλερ» και τα φορολογικά μέτρα «τσουνάμι».

Η έλλειψη φαντασίας και η γλωσσική ανεπάρκεια δείχνουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, αν και πιστεύει ότι περιβάλλεται από εχθρούς ―ένα είδος σταλινικού δόγματος: «σοσιαλισμός σε μια μόνο χώρα» περικυκλωμένη από αντικομμουνιστές― δεν αντιμετωπίζει σοβαρή αντιπαράθεση στα ΜΜΕ. Βρισκόμαστε μπροστά στη γνώριμη παρανοειδή συμπεριφορά της αριστεράς που, παρότι έχει αλώσει τις συνειδήσεις και τις έχει υποτάξει σε ένα πρωτοφανές πλαίσιο κομφορμισμού, νομίζει ότι όλος ο κόσμος την επιβουλεύεται.

Σύμφωνα με τον ΣΥΡΙΖΑ, τα δυσμενή και κακόνοα ΜΜΕ απειλούν τη «δημοκρατία», όπου «δημοκρατία» σημαίνει αριστερό κατεστημένο. Αν τα ΜΜΕ ήταν σοβαρά και μετρημένα, ίσως να απειλούσαν αυτό το κατεστημένο, αλλά δεν είναι.

Αντιθέτως, η πολιτική τους στάση, οι χειρονομίες και το ύφος τους αποδυναμώνουν τα επιχειρήματά τους: κλασική περίπτωση μιντιακής προκατάληψης, υπερτονισμού του mainstream (ακούγονται οι ίδιες και οι ίδιες κοινοτοπίες: οι φρέσκες ιδέες εξοστρακίζονται) και κιτρινισμού.

Τα αντι-ΣΥΡΙΖΑ ΜΜΕ κάνουν περίπου ό,τι κάνει η «Αυγή», ελαφρώς κομψότερα ― κανείς δεν μπορεί να συναγωνιστεί ένα κομματικό όργανο που υπερηφανεύεται για τις ιστορικές τoυ σχέσεις με τη Ρουμανία του Τσαουσέσκου και του οποίου πρότυπο είναι η Πράβντα.

Εξυπακούεται ότι το φαινόμενο δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό κι ότι υπάρχουν και χειρότερα. Ακούγοντας συντηρητικούς σταθμούς στις ΗΠΑ, σπεύδεις να κάνεις οτιδήποτε τούς φαίνεται απεχθές ― η ταύτιση με τέτοιο παραλήρημα γίνεται εφιαλτική.

Στις ΗΠΑ όμως, υπάρχουν αναρίθμητοι σταθμοί και, θεωρητικά, μπορεί κανείς να αλλάξει κανάλι. Εξάλλου, λιγοστοί Αμερικανοί παρακολουθούν ειδήσεις και, για τις νεότερες γενιές, η τηλεόραση αποτελεί ήδη αναχρονισμό. Τέλος, περίπου όλοι συμφωνούν ότι μεταδίδει προπαγάνδα, άρα την αντιμετωπίζουν με καχυποψία. Πράγμα που δεν συμβαίνει σε πλανητικό επίπεδο: το κανάλι Al Jazeera, που έχει έδρα το Κατάρ, θεωρείται αξιόπιστο, ακόμα και trendy ― αλλά επιδίδεται σε ψέματα, καθώς και σε αντιδυτική και ισλαμική προπαγάνδα επηρεάζοντας εκατομμύρια «μετριοπαθείς» μουσουλμάνους. Ουδείς τολμάει να τα βάλει με την αραβική προπαγάνδα. Kαι η αριστερά χαίρεται επειδή το καπιταλιστικό ABC μειώνει τις αντένες του στο εξωτερικό ενώ το «εναλλακτικό» Al Jazeera τις αυξάνει λόγω μεγαλύτερης ακροαματικότητας. Ού γαρ οίδασι τι ποιούσι.

Η ελληνική κατάσταση ― de facto περιορισμοί στην ελευθερία του λόγου, λαϊκιστική αυτολογοκρισία και προσφάτως η λυσσαλέα εκστρατεία κυβερνητικού ελέγχου ― απομακρύνει τους πολίτες από τις ενημερωτικές ζώνες.

Για λόγους σχετικούς με την κοινωνική δομή (οικογενειακό πρότυπο, ψυχαγωγικές συνήθειες, δημογραφικά δεδομένα) παραμένουμε προσκολλημένοι στις ψυχαγωγικές ζώνες, στο κουτσομπολιό, στην banalité που μας αποβλακώνει ακόμα περισσότερο: οι Έλληνες δυσπιστούν έναντι των ειδήσεων αλλά παραμένουν θεατές εκπομπών με σκανδαλοθηρικό περιεχόμενο, ψευδοεπιστήμη, δραματική συμπόνοια για τον «απλό άνθρωπο», υπερβολές, ελληνοχριστιανικές εκδηλώσεις, αντιδεοντολογικούς υπαινιγμούς εναντίον δημοσίων προσώπων και τηλεοπτικά ξεμαλλιάσματα.

Αυτή είναι και η ηθική της κυβέρνησής μας: character assassinations, δεισιδαιμονίες, cult της αδαημοσύνης, χωριάτικες γλαφυρότητες και πολιτικά ξεμαλλιάσματα. Η ταύτιση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με τον λαό και με τους αντιπάλους της, αυτή η αντιπροσωπευτικότητα, είναι το μεγαλύτερό της επίτευγμα.