Με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο κυκλοφορεί ξανά ο ισχυρισμός ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας οφείλεται, κατά ένα μεγάλο μέρος τουλάχιστον, στη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Ας δούμε αν ο ισχυρισμός αυτός ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η Ελλάδα χρεοκόπησε το 2010, όταν στο τέλος της προηγούμενης χρονιάς το δημόσιο χρέος έφθασε στα 299 δισ. ευρώ από τα 183 που ήταν το 2004. Την πενταετία που ακολούθησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες το κράτος χρεώθηκε 116 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό ξεπερνάει κατά πολύ το συνολικό κόστος όλων των Ολυμπιακών Αγώνων, καλοκαιρινών και χειμερινών, των τελευταίων σαράντα χρόνων, το οποίο σύμφωνα με ερευνητές του πανεπιστήμιου της Οξφόρδης έφτασε στα 107 δισ. δολάρια.
Δηλαδή, ακόμη και αν η Ελλάδα πλήρωνε και τις 20 τελευταίες Ολυμπιάδες, που διοργανώθηκαν σε διάφορες χώρες, τα έξοδα δεν έφταναν το χρέος που δημιούργησε το ελληνικό κράτος μέσα σε πέντε μόνο χρόνια. Ακόμη και η ακριβότερη ολυμπιακή διοργάνωση στην ιστορία, οι φαραωνικοί χειμερινοί Αγώνες στο Σότσι της Ρωσίας, όπου το καθεστώς Πούτιν σπατάλησε προκλητικά 22 δισ. δολάρια, δεν μπορεί να συγκριθεί με τα ελληνικά ελλείμματα της περιόδου 2004-2009. Για να έχουμε μια εικόνα των μεγεθών, το κόστος των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, που πολλοί πιστεύουν ότι μας χρεοκόπησε, ανήλθε σε 9,2 δισ. ευρώ, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ (2). Από αυτά:
• Τα 6,5 δισ. ευρώ ήταν δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από τον προϋπολογισμό (ποσό που αντιστοιχεί σε μόλις 1% των κρατικών δαπανών της αντίστοιχης περιόδου και σε λιγότερο από 2% του ακαθάριστου χρέους της γενικής κυβέρνησης στο τέλος του 2013).
• Στα 2,3 δισ. ευρώ ανήλθαν οι δαπάνες της Οργανωτικής Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004», η οποία εμφάνισε διαχειριστικό πλεόνασμα (κέρδη) ύψους 130 εκατ. ευρώ.
• Τα υπόλοιπα 400 εκατ. ευρώ αφορούσαν αυτοχρηματοδοτούμενα έργα.
Στα έργα συμπεριλαμβάνονται και εκείνα που δεν είχαν άμεση σχέση με τους αγώνες (αναπλάσεις, νοσοκομεία, δρόμοι). Σύμφωνα με τη μελέτη περίπου 2,9 δισ. ευρώ επέστρεψαν στα ταμεία του κράτους υπό τη μορφή φορολογικών εισπράξεων και εργοδοτικών εισφορών κατά την περίοδο προετοιμασίας και διεξαγωγής των Αγώνων. Από τη μελέτη προκύπτει ότι η πραγματική επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών από τους αγώνες ήταν περίπου 3,5 δισ. ευρώ.
Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) θα ήταν κατά 2,5% χαμηλότερο εάν δεν είχαν γίνει οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004, καταλήγει η μελέτη του ΙΟΒΕ για τις επιπτώσεις των αγώνων στην ελληνική οικονομία. Μάλιστα, το Ίδρυμα υποστηρίζει πως εάν είχαν αξιοποιηθεί οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις καλύτερα, τότε το όφελος θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο.
Το κόστος των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 θα πρέπει να το συγκρίνουμε με μερικά οικονομικά μεγέθη του 2009. Τη χρονιά εκείνη, σύμφωνα με τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού το δημόσιο ξόδεψε 20.8 δισ. για επιχορηγήσεις ασφαλιστικών Ταμείων και ΔΕΚΟ (από 5.52 το 2002, αύξηση 277%). Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη το 2009 ξεπέρασε τα 5 δισ. από μόλις ένα δισ. το 2000.
Το 2009 ο όμιλος ΟΣΕ είχε σωρεύσει ζημιές που ξεπερνούσαν τα 10 δισ. σε μια χώρα με υποτυπώδες σιδηροδρομικό δίκτυο. Το μέσο ετήσιο κόστος ανά εργαζόμενο από 29.458 ευρώ το 2004 εκτινάχθηκε σε 47.530 ευρώ (αύξηση 62%). Μόνο ο όμιλος του ΟΣΕ κόστισε στους Έλληνες πολίτες τρεις φορές περισσότερο από την Ολυμπιάδα. Ανάλογη ήταν η επιβάρυνση από την κρατική Ολυμπιακή Αεροπορία, η οποία μετά από αλλεπάλληλες εξυγιάνσεις μείωσε τις ζημίες της στο ένα εκατομμύριο ημερησίως. Σε βάθος χρόνου, είναι βέβαιο ότι περισσότερο ζημίωσε την Ελλάδα η Ολυμπιακή Αεροπορία από ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν ήταν αυτοί που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία, όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν ήταν ένα σπάταλο και υπερφίαλο εγχείρημα. Οι αγώνες μπορεί να έδωσαν μια αναπτυξιακή ώθηση στη χώρα, αλλά από πουθενά δεν προκύπτει ότι η ανάπτυξη μέσω των αγώνων ήταν η καλύτερη επιλογή. Αν τα χρήματα που επενδύθηκαν στους αγώνες είχαν, μετά από αξιολόγηση, επενδυθεί σε άλλους τομείς της οικονομίας, οι θετικές επιπτώσεις μπορεί να ήταν μεγαλύτερες και με περισσότερη διάρκεια.
Δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε την αξία των έργων που έγιναν, την τεχνογνωσία και την ευκαιρία προβολής που έδωσαν στην Ελλάδα οι αγώνες. Ήταν όμως σωστό σε μια χώρα χωρίς βασικές υποδομές, χωρίς σύγχρονο σιδηροδρομικό δίκτυο, χωρίς κατάλληλες λιμενικές εγκαταστάσεις για την κρουαζιέρα, με αρχαιολογικούς χώρους που υπολειτουργούν και χιλιάδες άλλες ελλείψεις, εμείς να χτίσουμε δεκάδες στάδια, χωρίς σχέδιο για τη μελλοντική αξιοποίησή τους; Διαλέξαμε να κάνουμε ένα μεγάλο, φανταχτερό πάρτι, αντί να φτιάξουμε το σπίτι μας. Η Ελλάδα μπήκε στην περιπέτεια των Ολυμπιακών Αγώνων σαν να ήθελε να αποδείξει κάτι στον υπόλοιπο κόσμο. Σαν εκείνους που πάσχουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση και πασχίζουν να κάνουν κάτι εντυπωσιακό για να κερδίσουν την αναγνώριση των άλλων.
Η πρόσληψη των Ολυμπιακών Αγώνων έγινε με την ίδια έλλειψη αυτογνωσίας με την οποία αντιμετωπίστηκε και η οικονομική κρίση. Μόνο που στην περίπτωση της κρίσης τα πράγματα διαφοροποιήθηκαν. Από περιούσιος λαός που θα έδειχνε την αξία του στην υφήλιο, γίναμε το υποτιθέμενο θύμα των ξένων που ζήλεψαν την ευτυχία μας και αποφάσισαν να μας φτωχύνουν. Ξεχάσαμε βέβαια ότι η ευτυχία μας χτίστηκε με τις επιδοτήσεις και τα δανεικά τους.
Οκτώ χρόνια σε κρίση, όλοι οι μύθοι έχουν καταρρεύσει, αλλά η έλλειψη αυτογνωσίας εξακολουθεί να κυριαρχεί. Πολλοί δεν θέλουν ακόμη να παραδεχτούν ότι η Ελλάδα χρεοκόπησε επειδή για χρόνια το κράτος της ξόδευε πολύ περισσότερα από όσα εισέπραττε και η χώρα κατανάλωνε πολύ περισσότερα από όσα παρήγαγε. Γι’ αυτό και τους αρέσει να πιστεύουν ότι η Ελλάδα χρεοκόπησε από την Ολυμπιάδα.
19°
